تعمیر و نگهداری مال موقوفه

تعمیر و نگهداری مال موقوفه از مهمترین متفرعات موضوع اداره مال وقف است . متولی وقف اعم از این خاص باشد یعنی توسط واقف تعیین شده باشد یا اینکه توسط واقف تعیین نشده باشد در نتیجه متولی سازمان اوقاف و نماینده ولی فقیه باشد یکی از مهمترین وظایفی که بر عهده دارد حفظ و نگهداری مال موقوفه است . بنابراین تعمیر و نگهداری مال وقفی از وظایف ذاتی متولی است . حال اگر مال وقفی به موجب قانون و با تجویز اداره اوقاف اجاره داده شود ، تعمیر و نگهداری مال وقفی حسب قرارداد اجاره  بر عهده مستاجر خواهد بود .

شرایط و احکام تعمیر و نگهداری مال موقوفه 

• هزینه تعمیر و نگهداری مال موقوفه 

به موجب ماده 82 قانون مدنی مخارج تعمیر و اصلاح موقوفه و اموری که برای تحصیل منفعت لازم است از منافع مال موقوفه برداشته می شود . البته اگر واقف برای هزینه ها و مخارج تعمیر و نگهداری وقف ترتیب خاصی را معین کرده باشد متولی باید به همان ترتیب اقدام نماید . یکی از منافع مال موقوفه می تواند اجاره آن باشد .

• تعمیر و نگهداری مال موقوفه تکلیف و وظیفه چه کسی است 

حسب مقررات قانون مدنی و قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه تعمیر و نگهداری مال موقوفه از وظایف ذاتی متولی است . آنچه در آن شکی نیست و متیقن است متولی مسئول اداره وقف است و از جمله مهمترین قسمت اداره وقف تعمیر مال موقوفه در صورت لزوم است . وظیفه ی اصلی متولی و مدیر وقف حفظ مال موقوفه است چرا که وجود و بقاء شخصیت حقوقی وقف به آن بستگی دارد. 

• تعمیر و نگهداری مال موقوفه در صورت اجاره آن

در صورتی که مال موقوفه اجاره داده شود و موقوفه در ید مستاجر باشد ، مستاجر موظف به نگهداری و تعمیر موقوفه در حدود قانون است . به موجب ماده 486  قانون مدنی که مقرر داشته است : تعمیرات و کلیه مخارجی که در عین مستاجره برای امکان انتفاع از آن لازم است به عهده مالک است مگر آنکه شرط خلاف شده یا‌ عرف بلد بر خلاف آن جاری باشد و همچنین است آلات و ادواتی که برای امکان انتفاع از عین مستاجره لازم میباشد . تعمیر و نگهداری مال موقوفه ای که اجاره داده شده است با متولی است که درآمدهای وقف باید صورت پذیرد مگر اینکه در قرارداد اجاره شرط شده باشد هزینه های تعمیر و  نگهداری به عهده مستاجر است . معمولا در قراردادهای اجاره املاک وقفی ، بندی با عنوان هزینه های نگهداری درج می شود ، که مستاجر را موظف به نگهداری و تعمیر مال موقوفه می نماید .

مواد قانونی مرتبط با تعمیر و نگهداری موقوفه

1. ماده 82 قانون مدنی .مطابق ماده ۸۲ قانون مدنی هرگاه واقف برای اداره کردن موقوفه ترتیب خاصی معین کرده باشد، متولی باید به همان ترتیب رفتار کند و اگر ترتیبی قرار نداده باشد متولی باید راجع به تعمیر و اجاره و جمع آوری منافع و تقسیم آن بر مستحقین و حفظ موقوفه و… مثل وکیل امینی عمل نماید.
2. ماده 86 قانون مدنی . مطابق ماده ۸۶ قانون مدنی در صورتی که واقف ترتیبی قرار نداده باشد مخارج تعمیر و اصلاح موقوفه و اموری که برای تحصیل منفعت لازم است بر حق موقوف علیهم مقدم خواهد بود.
3. ماده 486 قانون مدنی . تعمیرات و کلیه مخارجی که در عین مستاجره برای امکان انتفاع از آن لازم است به عهده مالک است مگر آنکه شرط خلاف شده یا‌ عرف بلد بر خلاف آن جاری باشد و همچنین است آلات و ادواتی که برای امکان انتفاع از عین مستاجره لازم میباشد .
4. ‌ماده ۲۶ آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریهمتولیان موظفند در اجرای ماده ۶ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن و با رعایت مواد ۲۱ و ۲۲ این‌آیین‌نامه و استعداد محل در نگهداری و جلوگیری از خرابی و انهدام و در آبادی موقوفه اهتمام نمایند، به طوری که حداقل هر پنج سال افزایش محسوسی در‌عایدات موقوفه حاصل شود .
5. ‌ماده ۱۹ آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه

مخارج هر موقوفه به شرح زیر است:

• ‌الف ـ هزینه‌های مربوط به حفظ عین و بقای موقوفه و فراهم نمودن موجبات آبادانی رقبات آن.
  
• ب ـ تعمیرات جاری و هزینه‌های مربوط به بهره‌برداری از آن.
  
• ج ـ مالیات و عوارض و حق‌التولیه و حق‌النظاره و مخارج ثبتی و محاکماتی در صورت شمول
• د ـ مصارف مقرر در وقف‌نامه و یا سیره جاریه.

اهمیت تعمیر و نگهداری مال موقوفه 

وظیفه ی اصلی متولی و مدیر وقف حفظ مال موقوفه است چرا که وجود و بقاء شخصیت حقوقی وقف به آن بستگی دارد. تعمیر و نگهداری مال موقوفه به قدری اهمیت دارد که قانونگذار در ماده 26 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه متولیان را موظف به اهتمام در نگهداری نموده است به نحوی که هر پنج سال افزایش قابل توجهی در عایدات موقوفه ایجاد شود .

با توجه به مواد قانونی فوق ملاحظه می شود که هر گاه ترتیب خاصی برای حفظ و نگهداری مال موقوفه توسط واقف پیش بینی شده باشد به همان صورت عمل می شود ولی اگر ترتیبی از قبل تعیین نشده باشد منافعی که از مال موقوفه به دست می آید را باید صرف مخارج تعمیر و نگهداری آن کرد و آن را بر حق و حقوق موقوف علیهم مقدم داشت.

مواردی که گفته شد از مواد ۱۹ و ۲۱ اصلاحی آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب ۱۳۶۳ نیز قابل برداشت است بدین شکل که مطابق ماده ۱۹ هزینه های مربوط به حفظ عین و بقاع موقوفه مقدم بر هزینه های دیگر است و مطابق ماده ۲۱ در موقوفاتی که واقف درصدی از درآمد را برای تعمیر و امور عمرانی پیش بینی کرده طبق نظر واقف عمل خواهد شد و در سایر موارد از درآمد موقوفه هزینه های لازم پرداخت خواهد شد.