رفع تعهد ارزی صادرات

رفع تعهد ارزی صادرکنندگان به برگشت ارز حاصل از صادرات ( بر مبنای درصد تعیین شده به طور مثال 100درصد مبلغ ارزی مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی آن به سایر ارزها برای محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی و برای سایر واردکنندگان 90درصد ) در قالب روش های تعیین شده ( به یک یا ترکیبی از روش های برگشت ارز ) به چرخه اقتصادی کشور ظرف مدت تعیینی ( چهار ماه از تاریخ صدور پروانه گمرکی ) می توان تعریف کرد.

مهلت رفع تعهد ارزی 1403 صادرات

از آنجا که رفع تعهدات ارزی صادرات، دارای مهلت و بازه زمانی مشخصی بوده، یکی از سوالات مهم دیگری که در رابطه با نحوه رفع تعهدات ارزی مطرح می شود، این مساله بوده که مهلت رفع تعهدات ارزی و استفاده از مزایای آن، تا چه زمانی می باشد؟

در پاسخ به این سوال فوق باید گفت، طبق راهنمای رفع تعهدات ارزی منتشر شده از سوی بانک مرکزی ، مهلت رفع تعهدات ارزی 1403، تا حداکثر 6 ماه از زمان صدور پروانه گمرکی می باشد. با این وجود، ممکن است که بر اساس مصوبه کمیته اقدام ارزی، این مهلت تمدید نیز گردد.

مدارک مورد نیاز جهت رفع تعهد ارزی صادرات 

1. قرارداد صادراتی
2. بارنامه یا بیل آف لیدینگ
3. گواهی گمرکی
4. صورتحساب تجاری 
5. مدرک پرداخت ارز 

مراحل رفع تعهد ارزی صادرات 

• ثبت قرارداد صادراتی : در ابتدا، قرارداد صادرات باید به طور رسمی ثبت شود و تمامی اطلاعات مربوط به کالا، خریدار، کشور مقصد و ارزش کالا در آن ذکر شود.
• صدور کالا : پس از ثبت قرارداد، کالا باید به کشور مقصد ارسال شود و اسناد حمل و نقل مانند بارنامه یا بیل آف لیدینگ صادر شود.
• دریافت وجه : پس از تحویل کالا به خریدار، وجه کالا باید به حساب صادرکننده واریز شود.
• ثبت ارز از صادرات :

صادرکننده باید ارز حاصل از صادرات را در سامانه‌ های ثبات ارز حاصل از صادرات مشخص شده توسط بانک مرکزی ثبت کند.

• رفع تعهد ارزی :

 با ثبت ارز حاصل از صادرات، تعهد ارزی صادرکننده رفع می ‌شود و وی می‌ تواند از مزایای مختلفی مانند دریافت تسهیلات بانکی و امکان واردات برخوردار شود.

روش های رفع تعهد ارزی صادرکنندگان

صادرکنندگان مکلف هستند ظرف مدت مقرر نسبت به بازگشت ارز حاصل از صادرات به روش های اعلامی مندرج در بند ۱۳ ماده ۱ آئین نامه اجرایی تبصره ۶ بند ح ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا  و ارز مورخ 1401/09/15 هیات وزیران اقدام کنند. که بندهای الف تا چ این آیین نامه عبارتند از :

• رفع تعهد ارزی صادرات از طریق فروش ارز در سامانه نیما به بانک مرکزی ، موسسه اعتباری و یا صرافی 

وفق بند 1 آیین نامه اعلامی رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از طریق فروش ارز در سامانه نیما به بانک مرکزی ، موسسه اعتباری و یا صرافی ها یکی دیگر از روش هایی است که صادرکنندگان می توانند از آن برای رفع تعهد ارزی خود استفاده نمایند. صادرکنندگان می توانند پس از طی نمودن مراحل ثبت نام در سامانه جامع تجارت، درخواست خود مبنی بر فروش ارز را به همراه میزان ارز و نوع آن ثبت نموده و وارد کنندگان و صرافی ها نیز می توانند ارز خود را از این طریق خریداری نمایند. البته خرید ارز از صادرکننده منوط به آن است که ارز ارائه شده از محل اظهارنامه ارزی یا حواله ارزی به نام صادرکننده یا در قبال اعتبار اسنادی صادراتی یا بروات اسنادی تحصیل شده باشد.

• رفع تعهد ارزی صادرات از طریق واردات کالا

وفق بند 2 آیین نامه اعلامی یکی از روش های رفع تعهد ارزی صادرکنندگان، واردات کالا از محل ارز صادرات می باشد. در صورت تقاضای صادرکننده مبنی بر استفاده از ارز ارائه شده برای واردات، بانک درخواست او را در دفاتر شعب ثبت و پس از تسویه تعهدنامه ارزی به میزان تمام یا قسمتی از ارز ارائه شده گواهی تامین ارز را در سه نسخه صادر می نماید.

صادرکنندگان می توانند برای رفع تعهد ارزی ناشی از صادرات خود اقدام به واردات کالا از محل صادرات نمایند و یا ارز ناشی از صادرات را در قبال واردات از سوی اشخاص دیگر ارائه نمایند.

در مواردی که تاریخ ورود کالا به کشور، مقدم بر تاریخ اظهارنامه کالاهای صادراتی باشد نیز، امکان رفع تعهد ارزی صادرکنندگان پس از انجام ثبت شفارش از محل اظهارنامه کالای صادراتی قبل از انقضای سررسید آن ضمن صدور گواهی تسویه امکان پذیر خواهد بود.

رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از محل مدلول سند اظهارنامه کالای صادراتی برای واردات امکان پذیر نبوده و در چنین حالتی، رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از طریق ارائه ارز و مصالحه امکان پذیر می باشد.

• رفع تعهد ارزی صادرات از طریق واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگری جهت واردات کالا 

به موجب بند 3 آیین نامه اعلامی رفع تعهد ارزی صادرات از طریق فروش ارز به دیگری جهت واردات کالا امکان پذیر شده است، مضافا اینکه به موجب دستورالعمل سازمان توسعه تجارت که در مورخ ۲/۱۱/۱۴۰۱ ابلاغ گردیده است، مقرر شد، صادرکنندگان می توانند ارز حاصل از صادرات را تحویل شعب بانک ملی در مبادی ورودی نمایند و بانک معادل ریالی را محاسبه و با ارائه رسید به صادرکننده، رفع تعهد ارزی صورت می گیرد.

• رفع تعهد ارزی صادرات از طریق تهاتر کالا به کالا

رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از طریق تهاتر کالا به کالا بدین معناست که صادرکننده می تواند ارز حاصل از صادرات خود را در قابل خرید کالاهای دیگر معامله نماید.

• رفع تعهد ارزی صادرات از طریق بازپرداخت تسهیلات ارزی

رفع تعهد ارزی صادرات از طریق بازپرداخت تسهیلات اعطایی بدین معناست که چنانچه بابت واردات کالا تسهیلات ارزی اخذ شده باشد می تواند برای رفع تعهد ارزی حاصل از صادرات نسبت به تسویه تسهیلات ارزی مذکور اقدام نماید، تا از این طریق رفع تعهد ارزی صادرات صورت گیرد.

جریمه عدم رفع تعهد ارزی صادرکنندگان

 به موجب تبصره ۶ ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز جریمه عدم رفع تعهد ارزی صادرات به شرح ذیل می باشد :

1. متخلف علاوه بر الزام به ایفای تعهد موضوع تخلف، به جریمه نقدی معادل یک پنجم موضوع تخلف و دو یا چند مورد از محرومیت های موضوع ماده ۶۹ این قانون محکوم می شود.
2. در صورت عدم ایفای تعهد ظرف سه ماه از زمان ابلاغ حکم قطعی، معادل ارزش تعهد بر اساس بالاترین نرخ اعلامی بانک مرکزی در زمان صدور حکم، به جریمه نقدی مرتکب افزوده می شود.
3. چنانچه ارزش موضوع تخلف بیش از سه میلیون یورو یا معادل آن به سایر ارزها باشد و در صورت وجود شرایط، مجازات قاچاق سازمان یافته و حرفه ای برای آن تعیین می شود.

نکته کاربردی : 

بنا به نوع جریمه و مجازات عدم رفع تعهد ارزی صادرکنندگان، حسب مورد سازمان تعزیرات حکومتی و دادسرا و دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارا می باشد. حال چنانچه صادرکننده قائل به رفع تعهد ارزی خود جزئا یا کلا یا قائل به وجود شرایطی خارج از حدود اختیارات خود یا وقوع فورس ماژور جهت رفع مسئولیت بازپرداخت ارز و جریمه یا حبس انتسابی به خود باشد، می تواند نسبت به اعتراض به رای تعزیرات حکومتی ، در شعبه تجدیدنظر ویژه قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی اقدام نماید.

اما چنانچه نتیجه مطلوب حاصل نشود، امکان اعاده دادرسی از رای عدم رفع تعهد ارزی صادره از شعب تعزیرات با پرداخت دو درصد سپرده ، وفق ماده 50 مکرر 3 از قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز از طریق ریاست قوه قضائیه امکان پذیر است و نسبت به آرای صادره از دادگاه انقلاب، امکان تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظراستان و اعاده دادرسی وفق ماده 474 و 477 قانون آیین دادرسی کیفری برای محکوم علیه وجود دارد. 

دستورالعمل و ضوابط اجرایی رفع تعهد ارزی صادرکنندگان

صادرکننده مکلف است صد در صد مبلغ ارزی مندرج در پروانه گمرکی یا معادل ارزی ان به سایر ارزها را به شرح ذیل بازگرداند: 

1. کلیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی، پالایشی، فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده های نفتی مکلف هستند ۱۰۰ درصد تعهدات ارزی صادراتی خود را از طریق فروش ارز به صورت حواله در سامانه نیما رفع نمایند.
2. تامین ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه و کالا و خدمات ضروری سالانه مورد نیاز شرکت های پالایشی و پتروشیمی و نگهدار مرتبط، شرکت های فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده های نفتی و بدهی های ارزی مورد تائید وزرات نفت، صنعت، معدن و تجارت از سرجمع صادرات خود و یا دیگر شرکت های گروه به تائید کارگروه از طریق واردات در مقابل صادرات و یا تهاتر از محل ارز حاصل از صادرات به عنوان برگشت ارز حاصل از صادرات محسوب می شود. لازم به ذکر است، بازگشت ارز به صورت اسکناس برای این دسته از صادرکنندگان منوط به تائید بانک مرکزی و رعایت مفاد ماده ۹ آئین نامه اجرایی تبصره ۶ بند (ح) ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز می باشد.
3. سایر صادرکنندگان به غیر از صادرکنندگان مندرح در بند ۱، موظف هستند نود درصد تعهدات ارزی صادراتی خود را به یک یا ترکیبی از روش های برگشت ارز، رفع نمایند.

افزایش یا کاهش درصد فوق حداکثر در دامنه نوسان 10 واحد درصد، برای برخی از کالاها به صورت استثنایی توسط کارگروه امکان پذیر است.

بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی صادرکنندگان

به موجب  جدیدترین مصوبه کارگروه بازگشت ارز حاصل از صادرات، در خصوص کوتاژهای صادراتی سال ۱۴۰۰ که رفع تعهد ارزی ننموده اند، می توانند در مهلت ۱۵ ماهه و با ارائه ارز حاصل از صادرات در قالب فروش حواله ارزی در سامانه نیما و اسکناس در سامانه سنا، رفع تعهد ارزی نمایند. رفع تعهد ارزی صادراتی به این روش ها مشمول معافیت مالیاتی نخواهد شد.

مصوبه مذکور مشمول افراد ذیل می باشد :

1. صادرکنندگانی که تاریخ  ثبت سفارش آنها قبل از 1402/10/30 و تاریخ قبض انبار آنها تا پایان سال ۱۴۰۲ می باشد.
2. صادرکنندگان محصولات پتروشیمی که در لیست اعلام شده از سوی دفتر تخصصی صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صمت به بانک مرکزی به عنوان شرکت های مستثنی از ضوابط بند ۱ ماده ۸ آئین نامه اجرایی تبصره ۶ بند (ح) ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گرفته اند و به دلیل عدم تعیین تکلیف توسط بانک مرکزی در سامانه ذیربط تا کنون موفق به رفع تعهد ارزی حاصل از صادرات خود تا پایان مهلت مقرر نشده اند.
3. صادرکنندگان از محل ورود موقت که تقاضای مهلت جهت واردات کالای خود و تامین ارز آن از محل مانده کوتاژهای صادراتی خود را دارند.
4. صادرکنندگانی که به تشخیص دبیرخانه کمیته کارشناسی به دلیل بروز مشکلاتی قادر به ایفای تعهد ارزی حاصل از صادرات در مهلت های ارائه شده نبوده اند و در اختیار داشتن ارز حاصل از صادرات برای ایفای تعهدات ارزی را اثبات نمایند.

سامانه رفع تعهدات ارزی

یکی از سوالات مهمی که در رابطه با نحوه رفع تعهدات ارزی صادرات ۱۴۰۳، مطرح می شود، این مساله بوده که آیا نحوه رفع تعهدات ارزی، به صورت اینترنتی و از طریق سامانه یا سایت خاصی نیز امکان پذیر می باشد یا خیر؟ و به عبارت دیگر، آدرس سامانه رفع تعهدات ارزی صادرات چیست؟

یکی از مهم ترین روشهای نحوه رفع تعهدات ارزی صادرات 1403 در قالب فروش ارز حاصل از صادرات در قالب حواله در سامانه نیما که در واقع همان سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی می باشد. اما از آنجا که سامانه نیما از طریق سامانه جامع تجارت ایران برای متقاضیان قابل دسترسی است. 

رفع تعهدات ارزی در سامانه نیما

همانگونه که بیان شد، دولت در جهت تسهیل و تسریع رفع تعهدات ارزی صادرات، روش های رفع تعهدات ارزی را تا حد امکان به صورت متنوع  پیش بینی نموده است تا صادرکنندگان، برای بازگردادن ارز حاصل از صادرات، به چرخه اقتصادی کشور، با مشکلی مواجه نشوند.

با این وجود ساده ترین و کم خطرترین روش در میان روش های نحوه رفع تعهدات ارزی صادرات، فروش ارز حاصل از صادرات، در قالب حواله در سامانه نیما می باشد که با ورود به درگاه سامانه جامع تجارت ایران قابل انجام می باشد.

جرایم عدم رفع تعهد ارزی صادرات 

آن دسته از صادرکنندگانی که به تعهدات ارزی خود عمل ننموده ‌اند، با جریمه نقدی برابر با یک پنجم ارزش تعهدات و یا موارد محدودیتی که در ادامه به آن اشاره شده مواجح خواهند شد. اما چنانچه تعهد ارزی در مدت ۳ ماه از زمان ابلاغ حکم قطعی انجام نشود، به میزان جریمه نقدی اضافه می‌ شود که این مبلغ معادل ارزش تعهد مطابق با بالاترین نرخ اعلامی به وسیله بانک مرکزی در هنگام صدور حکم خواهد بود. همچنین تخلف به ارزش بیشتر از ۳ میلیون یورو و یا معادل آن به سایر ارزها، مشمول عناوین حرفه‌ای و سازمان ‌یافته قرار می ‌گیرد. 

1. عدم اصلاح، صدور یا تمدید ثبت سفارش
2. عدم تمدید یا تعلیق کارت بازرگانی 
3. عدم صدور هر نوع مجوز مربوط به صادرات، واردات، تولیدی، صنفی و…
4. عدم صادر کردن گواهی ثبت آماری برای تخصیص ارز
5. لغو مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی
6. ایجاد محدودیت در مسیر سبز گمرکی، عدم استرداد عوارض و حقوق گمرکی و محدودیت در ارائه ضمانت‌ نامه
7. عدم ارائه هر نوع خدمات مربوطه نظیر صدور بیمه‌ نامه اعتبار صادراتی و نیز ضمانت‌نامه‌ها
8. عدم ارائه خدمات نقل و انتقال ارزی، خدمات خرید و فروش و همچنین ارائه خدمات به کارگزاری به طور مستقیم و غیرمستقیم
9. محدودیت در خدمات بندری و نیز تسهیلات مرتبط با آن.

استعلام میزان رفع تعهد ارزی صادرات 

استعلام میزان رفع تعهد ارزی صادرات یکی از خدمات سامانه سازمان امور مالیاتی کشور است. به منظور اخد این استعلام می بایست به سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی به آدرس اینترنتی https://tax.gov.ir مراجعه نمائید.

وکیل دعاوی رفع تعهد ارزی 

با توجه به فنی و تخصصی بودن دعاوی رفع ارزی مطروحه در سازمان تعزیرات حکومتی و دادگاه های انقلاب و پیچیدگی قوانین و مقررات حاکم بر این بخش و تغییرات روزمره بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره از دستگاه های دولتی و اجرائی بهره مندی از خدمات وکیل دعاوی ارزی نقش بسزایی در نحوه طرح دفاع و پیگیری صحیح پرونده و در صورت لزوم طرح دعاوی حقوقی مقتضی جهت رفع و کاهش تبعات دعاوی مطروحه علیه تجار و شرکت های تجاری خواهد داشت.