ضمانت نامه های بانکی در قرارداد پیمانکاری

ضمانت نامه های بانکی در قرارداد پیمانکاری ، تضمینی است که پیمانکار در زمان انعقاد قرارداد پیمانکاری جهت انجام تعهدات ناشی از پیمان به کارفرما ارائه می نماید. تضمین به سپردن مال یا وجه نقد یا به عهده گرفتن تعهد فرعی یا مضاعف به منظور پایبندی به یک تعهد اصلی و شروط مربوط به آن گفته می شود. این تعریفی است که در بند (الف) ماده 2 آئین نامه تضمین معاملات دولتی موضوع تصویب نامه ی شماره 123402/ت50659  مورخ 22/9/94 هیات وزیران آمده است. ضمانت نامه بانکی، سندی است که توسط بانک صادر می شود و به موجب آن بانک متعهد می شود که در صورت عدم ایفای تعهد از سوی ضمانت خواه ،کارفرما می تواند بنا به تشخیص خود با اعلام مراتب فسخ قرارداد پیمانکاری و یا خاتمه قرارداد پیمانکاری نسبت به مطالبه وجه ضمانت نامه اقدام نماید.

انواع ضمانت نامه های بانکی در قرارداد پیمانکاری

در شرایط عمومی پیمان، چند نوع تضمین از پیمانکار اخذ می گردد:

1-تضمین جهت انجام تعهدات

2-تضمین پیش پرداخت

3-تضمین جهت حسن انجام کار

• تضمین جهت انجام تعهدات

در ماده 34 شرایط عمومی پیمان قید گردیده که در زمان امضای پیمان، برای تضمین انجام تعهدات ناشی از آن، پیمانکار باید ضمانت نامه ای معادل 5 درصد مبلغ اولیه پیمان که از طرف بانک مورد قبول کارفرما صادر گردیده و پیوست اسناد مناقصه بوده به کارفرما تسلیم نماید.

در قراردادهای پیمانکاری، این نگرانی وجود دارد که پیمانکار به تعهداتی که در قرارداد بر عهده وی می باشد، عمل ننماید. لذا اخذ تضمین جهت انجام تعهدات تا حد زیادی این نگرانی را بر طرف می نماید؛ چرا که در صورت انجام ندادن تعهدات و یا تاخیر در انجام آن، کارفرما می تواند هم مطالبات خود را از پیمانکار وصول نماید و هم نسبت به فسخ پیمان اقدام نماید.

طبق بند ب ماده 6 آئین نامه تضمین معاملات دولتی، مبلغ تضمین انجام تعهدات در معاملاتی که موضوع آن پیمانکاری احداث یا استخراج و فرآوری معادن، حمل و نقل کالا، نصب، ساخت یا ساخت و نصب است، 5 درصد و در معاملاتی که موضوع پیمانکاری، تعمیر، نگهداری و بهره برداری، خدمات پشتیبانی، حمل و نقل مسافر و یا سایر معاملاتی است که در آئین نامه پیش بینی نشده، 10 درصد می باشد.

در برخی موارد پس از امضای قرارداد پیمانکاری و ارائه ضمانت نامه انجام تعهدات، بنا به عللی کارفرما نمی تواند همه قسمت های کارگاه را به پیمانکار تحویل دهد؛ در چنین شرایطی به جهت کاهش مبلغ اولیه پیمان، باید تضمین انجام تعهدات پیمانکار نیز به همان میزان کاهش یابد.

– شرایط ضمانت نامه های بانکی انجام تعهدات

طبق ماده 34 شرایط عمومی پیمان، ضمانت نامه های بانکی انجام تعهدات باید دارای شرایطی به شرح ذیل باشد:

1-باید از طرف بانک مورد قبول کارفرما باشد.

2-باید مطابق نمونه ای باشد که ضمیمه اسناد مناقصه گردیده است.

3-اعتبار ضمانت نامه باید تا یک ماه پس از تاریخ تحویل موقت موضوع پیمان باشد.

4-تا زمان تصویب صورت مجلس تحویل موقت نزد کارفرما باقی می ماند.

– نحوه تمدید ضمانت نامه انجام تعهدات

ضمانت نامه های بانکی دارای تاریخ اعتبار هستند که پس از انقضای مدت، اعتبار آنها از بین می رود. به همین جهت به طور معمول کارفرما پیش از انقضای مدت، تمدید آن را از بانک مربوطه درخواست می نماید. در مدت اعتبار ضمانت نامه بانکی، هزینه تمدید آن بر عهده پیمانکار است. چنانچه مدت اعتبار ضمانت نامه پایان یابد و پیمانکار جهت تمدید آن اقدام ننماید، کارفرما می تواند مبلغ ضمانت نامه را از بانک صادرکننده دریافت کند.

• ضمانت نامه بانکی جهت پیش پرداخت

طبق ماده 36 شرایط عمومی پیمان، کارفرما جهت تقویت بنیه مالی پیمانکار، مبلغی به عنوان پیش پرداخت به وی پرداخت می نماید. پیمانکار باید برای دریافت هر یک از اقساط پیش پرداخت، درخواست خود را به مهندس مشاور ارائه می دهد. چنانچه مهندس مشاور درخواست وی را تائید نماید، کارفرما نسبت به پرداخت آن اقدام می نماید. اما در مقابل هر قسط آن، پیمانکار مکلف به سپردن تضمین به نفع کارفرما است.

چنانچه پیمانکار پیش از ارائه درخواست، تضمین خود را به کارفرما تسلیم نماید، کارفرما موظف است ظرف 20 روز از تاریخ درخواست، نسبت به واریز پیش پرداخت اقدام نماید. اما چنانچه پیمانکار در زمان درخواست پیش پرداخت، تضمین خود را ارائه نکرده باشد، مهلت تادیه پیش پرداخت، 10 روز از تاریخ ارائه تضمین از سوی پیمانکار می باشد.

• تضمین جهت حسن انجام کار

در ماده 35 شرایط عمومی پیمان آمده است که از مبلغ هر پرداخت به پیمانکار، معادل 10 درصد به عنوان تضمین حسن انجام کار کسر و در حساب سپرده نزد کارفرما نگهداری می شود. منظور از هر پرداخت، همان صورت وضعیت های موقت می باشد که پیمانکار در آخر هر ماه به مهندس ناظر ارائه می دهد.

مبلغ مذکور تا زمانی که پیمانکار، تعهدات ناشی از پیمان را نقض ننماید به صورت امانت نزد کارفرما می ماند که نصف این مبلغ پس از تصویب صورت وضعیت قطعی و نصف دیگر پس از تحویل قطعی به وی مسترد می گردد. اما چنانچه پیمانکار تخلف نماید، کارفرما می تواند آن را به نفع خود ضبط و برداشت نماید.

نحوه آزاد سازی تضامین در قراردادهای پیمانکاری

در قراردادهای پیمانکاری اصل بر این است که تضامین اخذ شده از پیمانکار می بایست آزاد شود؛ مگر در مواردی که پیمانکار به تعهدات خود عمل ننماید که در این صورت کارفرما می تواند آن تضامین را ضبط و به خزانه دولت واریز نماید.

• آزاد سازی تضمین انجام تعهدات

همانگونه که گفتم تضمین انجام تعهدات پس از تصویب صورت مجلس تحویل موقت طبق تبصره 1 ماده 34 شرایط عمومی پیمان آزاد می شود. تصویب صورت مجلس تحویل موقت زمانی صورت می گیرد که هیات تحویل، عیب و نقصی در کارها مشاهده ننماید و کارفرما پس از تائید، تحویل موقت را به پیمانکار ابلاغ می نماید. 

در تبصره 1 ماده 34 به صراحت قید گردیده حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت و آخرین صورت وضعیت موقتف در صورتی که پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات آزاد می گردد. اما چنانچه پیمانکار، بدهکار باشد و بدهی او از نصف کسور حسن انجام کار بیشتر باشد می بایست پس از بررسی صورت وضعیت قطعی یا پس از بررسی صورت حساب نهایی و موقع تسویه حساب آزاد گردد.

• آزاد سازی تضمین حسن انجام کار

تضمین حسن انجام کار بدین صورت آزاد می شود، نصف آن مبلغ پس از تصویب صورت وضعیت قطعی و نصف دیگر آن پس از تحویل قطعی. طیق ماده 40 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه از تاریخ تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده را تهیه و برای رسیدگی به مهندس مشاور تسلیم نماید. مهندس مشاور ظرف سه ماه، آن را برای تصویب کارفرما ارسال می نماید و کارفرما باید ظرف 2 ماه نظر نهایی خود را اعلام کند. چنانچه پس از بررسی مشخص شود که پیمانکار بدهکار نیست، نصف تضمین آزاد می شود. در غیر اینصورت مبالغ کسر شده نزد کارفرما باقی می ماند و قابل استرداد نیست.

نصف دیگر تضمین حسن انجام کار نیز پس از تحویل قطعی آزاد می گردد. تحویل قطعی زمانی صورت می پذیرد که معایب و نقایص اعلامی از سوی کارفرما، توسط پیمانکار رفع گردد و به تصویب کارفرما برسد و یا اینکه پیمانکار، درخواست تحویل قطعی را ارائه دهد و کارفرما با گذشت بیش از سه ماه به درخواست وی اعتنا ننماید. در صورتی که پیمانکار نسبت به رفع نقایص اعلامی از سوی کارفرما عمل ننماید، کارفرما می تواند معایب و نقایص را خودش بر طرف نماید و هزینه آن را به اضافه 15 درصد از محل تضمین پیمانکار برداشت کند.

ضبط تضمین های پیمانکار

همانگونه که گفتیم اخذ تضمین از پیمانکار به منظور حصول اطمینان از انجام تعهدات قراردادی می باشد. چنانچه پیمانکار به تعهدات قراردادی خود عمل ننماید، کارفرما مبادرت به ضبط و وصول تضمین های پیمانکار می نماید. در ماده 46 شرایط عمومی پیمان، موارد فسخ پیمان آمده است و در ماده 47 همان قانون، یکی از اختیارات و تکالیف کارفرما در زمان فسخ پیمان، ضبط تضامین پیمانکار می باشد که کارفرما پس از ضبط، آن را به حساب خزانه دولت واریز می نماید.

غیر از مواردی که در شرایط عمومی پیمان جهت ضبط تضامین مشخص گردیده، کارفرما حق ضبط تضامین را ندارد. چنانچه کارفرما برای ضبط و وصول تضامین بدون رعایت شرایط عمومی پیمان اقدام نماید، مشمول مسئولیت کیفری ناشی از ماده 831 یا ماده 600 قانون مجازات اسلامی و مسئولیت حقوقی می باشد.

دستور موقت منع ضبط تضامین پیمانکار | دستور موقت منع ضبط ضمانت نامه بانکی

تضمین انجام تعهدات از نوع ضمانت نامه بانکی می باشد ولی تضمین حسن انجام کار به صورت وجه نقد است که از هر صورت وضعیت پیمانکار کسر و نزد کارفرما می ماند. به همین جهت امکان منع کارفرما جهت وصول تضمین حسن انجام کار وجود ندارد؛ چرا که مبلغ آن نزد کارفرما است و به سهولت می تواند نسبت به ضبط و برداشت آن و واریز به حساب خزانه دولت اقدام نماید.

اما منع ضبط تضمین انجام تعهدات را که به صورت ضمانت بانکی است، می توان از طریق مراجع قضایی درخواست نمود. در صورتی که پیمانکار نسبت به فسخ پیمان از سوی کارفرما اعتراض داشته باشد، می تواند همزمان با طرح دعوای اصلی مبنی بر اعلام بی اعتباری فسخ قرارداد، دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه بانکی را نیز تقاضا نماید. چنانچه قاضی شعبه رسیدگی کننده با درخواست پیمانکار موافقت نماید، به بانک صادرکننده دستور می دهد که تا زمان صدور حکم قطعی از پرداخت مبلغ ضمانت نامه بانکی به کارفرما خودداری نماید. چنانچه پیش از اقدام پیمانکار نسبت به طرح دعوا، کارفرما نسبت به ضبط و وصول ضمانت نامه بانکی اقدام نماید، پیمانکار می بایست خواسته استرداد مبلغ ضمانت نامه بانکی را نیز در کنار سایر خواسته ها مطرح کند.

دادگاه مکلف است برای جبران خسارت احتمالی که از دستور موقت حاصل می شود، از پیمانکار تامین مناسب بگیرد تا چنانچه اثبات گردد، دعوای پیمانکار علیه کارفرما واهی بوده، کارفرما بتواند از آن طریق، خسارت خود را جبران نماید. مبلغ خسارت احتمالی بین ده تا بیست درصد مبلغ ضمانت نامه بانکی می باشد؛ اما میزان آن به نظر دادگاه بستگی دارد.