رفع تعهدات ارزی واردکنندگان

وارد کنند گان کالا متعهدند در قبال ارزی که از بانک ها دریافت می نمایند کالای موضوع اعتبار را با همان اوصاف کمی و کیفی وارد کشور نمایند. طبق ماده 10 قانون تعزیرات حکومتی ، عدم اجرای تعهدات وارد کنندگان در قبال دریافت ارز و خدمات دولتی به تخلف از ضوابط و مقررات تعیین شده دولت در مورد واردات که منجر به عدم اجرای تعهدات و یا کاهش کمی یا کیفی کالا و یا خروج ارز از کشور گردد گفنه می شود. پیش از سال 1308 به جهت اقتصاد محدود ، بسته ، خودکفا و سنتی کشور و پائین بودن کمیت و تنوع کالا و تولیدات و نیازمندیهای سطح پائین مردم و پائین بودن مبادلات اقتصادی و اجتماعی ، کمتر اثری از ارز و مقررات و قوانین مربوط به آن دیده می شد.اما طی سالهای اخیر به دلیل محدودیت منابع ارزی ، بانک مرکزی در قبال ارزهای تخصیصی به وارد کنندگان کالا و خدمات ، از آنها تعهد بازگشت معادل ارز دریافتی به داخل کشور را اخذ می نمایند.

تعریف تعهد ارزی

در معنای کلی تعهد ارزی به تمامی تعهداتی اطلاق می شود که موضوع آنها ارز می باشد. اما در مفهوم خاص، تعهد ارزی ویژگی هایی را دارا می باشد که آن را از سایر تعهدات ارزی متمایز می نماید. در تعهدات ارزی به معنای خاص، بانک مرکزی به طور مستقیم یا غیر مستقیم ذینفع می باشد و وجوه تعهدات ارزی از نظام بانکی تامین می شود و مصرف آن در مورد تعیین شده باید به اثبات برسد.

فرآیند واردات کالا 

برای اینکه وارد کننده بتواند کالایی را وارد کشور نماید می بایست مراحلی را طی نماید که به شرح ذیل می باشد:

1-ثبت سفارش

برای ورود کالا باید ثبت سفارش صورت گیرد مگر اینکه دولت آن واردات آن کالا را از ثبت سفارش مستثنی کرده باشد. مواردی که نیاز به ثبت سفارش ندارند در ماده 5 آئین نامه اجرایی قانون صادرات و واردات مقرر گردیده است.

2-تامین مالی

تامین مالی خود به سه بخش تقسیم می شود :

– تخصیص ارز ، بانک ها پس از ثبت سفارش وارد کننده ارز مورد تقاضا را به وی تخصیص می دهند این تخصیص ارز در سامانه ای به نام سامانه تخصیص ارز ثبت می گردد

 -تعیین ابزار پرداخت روشهای پرداخت که در سامانه سمتاک ثبت می گردد و باید مشخص گردد از نوع Lc  یا حواله یا برات وصولی اسنادی است که هر یک از این روش ها مشمول مقررات مربوط به خود می باشد. 

-تامین ارز ، منشا ارز در سامانه تامین ارز ثبت می گردد . بانک مرکزی پس از بررسی اطلاعات منشا ارز چنانچه اطلاعات صحیح باشد شناسه رهگیری معتبر به اطلاعات مذکور اختصاص می دهد که به آن کد ساتا گفته می شود. در صورتی که این کد صادر نشود امکان ترخیص کالا از گمرک وجود ندارد.

3- تشریفات گمرکی

در صورتی که تشریفات گمرکی از سوی وارد کننده به نحو قانونی طی گردد و حقوق ورودی پرداخت شود منجر به صدور پروانه گمرکی می گردد. پروانه گمرکی هم مجوز خروج کالای وارداتی از گمرک است و نشان دهنده چگونگی ایفای تعهد وارد کننده برای ورود کالا به کشور می باشد.

4-رفع تعهد

در صورتی که وارد کننده پروانه ترخیص گمرکی را اخذ نماید با ارائه آن به بانک رفع تعهد می نماید.

تخلفات ارزی وارد کنندگان 

عدم ارائه پروانه گمرکی همیشه ناشی از عدم ایفای تعهد ارزی نمی باشد و می تواند به جهت علل و عواملی باشد که مسئولیت وارد کننده احراز نگردد .تخلفات ارزی وارد کنندگان به شرح ذیل می باشد:

• عدم ورود کالا

یعنی کالایی که مقرر بوده به کشور وارد شود به کشور وارد نشده باشد. عدم ورود کالا دو حالت دارد یا کالا وارد کشور نشده یا امحاء شده است که هر دو حالت از موجبات تعهد ارزی محسوب می شود.

– نحوه رفع تعهد در صورت عدم ورود کالا

در صورتی که وارد کننده نتواند کالا را وارد نماید به یکی از طرق ذیل می تواند رفع تهعد نماید:

-واردات کالا از همان محل ثبت سفارش 

-مدلول گمرکی که این روش برای زمان پیش از الکترونیکی شده وجود داشته

-گواهی خسارت بیمه (وزن ، تعداد ،نوع ارزش ریالی و ارزی)

-تائیدیه خسارت سازمان بنادر یا گمرک

-متروکه شدن کالا 

-استرداد عین ارز

-پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز (در صورتی که ارز از سپرده متقاضی تامین شده باشد)

-حکم برائت از مراجع قضایی

-حکم قرار منع تعقیب نهایی شده

-پته تجارتی تا 2000 دلار 

-مناطق 97-99 با تائید مناطق

• کسر تخلیه

کسر تخلیه بدین معناست که کالای وارد شده از نظر وزن ، مقدار یا تعداد و ابعاد کمتر از میزان مقرر در ثبت سفارش و اسناد باشد.به طور مثال اگر در اسناد و ثبت سفارش مقرر گردیده 1200 کیلوگرم ، کالایی که وارد شده 1000 کیلوگرم باشد. به هر میزان که کالای وارده کسری داشته باشد معادل ارزی آن تعهد ارزی بر عهده وارد کننده مستقر می گردد. مگر در مواردی که کالای وارداتی دارای اجزایی باشد که به هم وابسته باشند و ترخیص بخشی از آن فاقد کاربرد باشد.

– نحوه رفع تعهد ارزی کسر تخلیه

-واردات کالا از محل ثبت سفارش بدون انتقال ارز طبق بند 2 ماده 38 

-تائیدیه مرکز واردات گمرک جمهوری اسلامی ایران

-گواهی خسارت بیمه 

– تائیدیه خسارت سازمان بنادر یا گمرک

-متروکه شدن کالا

-استرداد عین ارز 

-پرداخت مابه التقاوت نرخ ارز در صورتی که ارز از محل سپرده متقاضی تامین شده باشد

-حکم برائت از مراجع قضایی یا قرار منع تعقیب نهایی شده

• گران نمایی

اعلام ارزش کالا بیش از ارزش کالای ترخیص شده به استناد ثبت سفارش و اسناد حمل را گران نمایی می گویند.درجه کیفیت کالای وارداتی بر اساس مندرجات بارنامه ، اوراق اعتبار اسنادی ، اظهارنامه گمرکی ، اظهارنامه ورودی و سایر اسناد توسط ارزیابان گمرک مورد  بررسی قرار می گیرد در صورت عدم تطابق تخلف گران نمایی به بانک مرکزی اعلام می گردد . وارد کننده می تواند نسبت به اعلام تخلف گران نمایی اعتراض نماید که در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی رسیدگی می شود.

– نحوه رفع تعهد ارزی گران نمایی

-استرداد عین ارز 

-پذیرش اظهارنامه توسط گمرک

-پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز در صورت تامین ارز از محل سپرده متقاضی باشد

-رای صادره از مراجع قضایی

• کسر ارزش 

کسر ارزش با کم اظهاری متفاوت می باشد . در کم اظهاری ارزش کالای اظهار شده کمتر از ارزش کالای ترخیص شده می باشد. در حالی که در کسر ارزش ، سندی که به بانک مرکزی ارائه شده با کالایی که وارد شده از نظر ارزش مغایرت داشته باشد. گمرک با توجه به اظهار واردکننده و کالایی که وارد می شود اعلام نظر می نماید اما بانک طبق اسنادی که به بانک ارائه شده بررسی می نماید.

– نحوه رفع تعهد ارزی کسر ارزش 

-استرداد عین ارز

-پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز در صورتی که ارز از سپرده متقاضی تامین شده باشد

-رای مراجع قضایی 

مهلت ارائه اسناد جهت رفع تعهد ارزی

مهلت مقرر برای رفع تعهد ارزی وارد کنندگان جهت واردات کالاهای اساسی 4 ماه می باشد و برای ماشین آلات و تجهیزات خط تولید مشمول تائید دوره ساخت توسط معاون صنایع عمومی یا مدیر کل دفتر صنایع ماشین آلات و تجهیزات تولید وزارت سازمان صمت 18 ماه و در خصوص ماشین آلات و تجهیزات خط تولید 28 ماه و سایر کالاها اعم از مواد اولیه تولید ، کالاهای واسطه ای و قطعات خطوط تولید ، دارو و تجهیزات پزشکی 8 ماه برای واحدهای غیر تولیدی و 11 ماه برای واحدهای تولیدی و برای واردات دانه کاکائو 18 ماه از زمان تامین ارز می باشد.

طبق ماده 17 بخشنامه شماره 117132/01 مورخ 10/5/1401 مهلت ارائه پروانه ترخیص قطعی کالا ، گواهی ورود کالا به مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی تائید شده توسط شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی یا گواهی ورود موقت بابت اعتبارات اسنادی از تاریخ واریز یا ظهرنویسی اسناد حمل (هر کدام مقدم باشد) و بابت حواله های ارزی از تاریخ صدور مجوز جهت فرایند ترخیص کالا حداکثر به مدت یک ماه خواهد بود.

ضمانت اجرای عدم رفع تعهد ارزی وارد کنندگان 

چنانچه تعهدات ارزی ایفا نشده وارد کننده بیش از 30 درصد باشد خدمات بانکی به ایشان ارائه نمی شود .منظور از خدمات بانکی عبارتست از گشایش اعتبار ، ثبت برات اسنادی ، انجام حواله ارزی ،صدور ضمانت نامه ارزی و ریالی ،اعطای تسهیلات ارزی و ریالی

علاوه بر این بانک عامل می تواند از طریق تعزیرات حکومتی علیه وارد کننده شکایت نماید که در صورت احراز تخلف ، واردکننده محکوم به جریمه معادل تفاوت نرخ ارز با نرخ رایج در بازار و یا اعاده عین ارز نسبت به مقدار کسری یا عدم انجام تعهدات ، تعلیق کارت بازرگانی از شش ماه تا یک سال و در صورت تکرار از یک سال تا ابطال و در صورت وقوع سوء استفاده علاوه بر مجازات های فوق جریمه تا پنج سال برابر مبلغ سوء استفاده می شود.