مطالبه دیه و پرداخت دیه  

مطالبه دیه به موجب ماده 452 قانون مجازات اسلامی ، حق مجنی علیه یا شخص آسیب دیده می باشد . در تعریف دیه باید گفت که دیه مقدار مال معینی است که به سبب جنایت ( ورود خسارات جانی ) به نفس یا اعضای بدن از طرف جانی ( وارد کننده آسیب بدنی ) به مجنی علیه پرداخت می شود . ماده۴۴۸ قانون مجازات اسلامی  مقرر می دارد : دیه مقدر ، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس عضو با منفعت یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص امکان ندارد مقرر شده است . به عبارت دیگر در صورتی که شخصی به دیگری آسیب جانی و جسمی وارد نماید چه به صورت عمدی و چه غیر عمد و یا در نتیجه حادثه ای غیر عمد  باید به موجب ماده ۴۵۲ به شخص آسیب دیده ( مجنی علیه ) دیه پرداخت نماید .

نحوه مطالبه دیه

نحوه مطالبه دیه بستگی به نحوه ورود آسیب مانند تصادفات و یا حوادث ناشی از کار یا درمان های پزشکی دارد در هر صورت موضوع مطالبه دیه در صلاحیت دادسرا و دادگاه کیفری 2 می باشد که با طرح شکایت ار طرف مدعی (شخص آسیب دیده )در دادسرا موضوع احراز آسیب جانی و بدنی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت منجر به صدور رای در خصوص ذی حقی  آسیب دیده  مبتنی بر مطالبه دیه می گردد.

میزان دیه و نرخ دیه در سال 1402

مقدار دیه در قانون مجازات اسلامی به تبعیت از شرع مشخص شده است . به موجب  ماده 549  قانون مجازات اسلامی میزان دیه در ابتدا هر سال توسط رئیس قوه قضاییه بر اساس نظر رهبری تعیین و اعلام می شود . بر همین مبنا نرخ دیه در سال 1402 مبلغ نهصد میلیون تومان می باشد .  برای مثال دیه چشم در صورتی که بینایی یک چشم شخص از بین برود نصف دیه کامل است که می شود چهار صد و پنجاه میلیون تومان می شود . در صورتی که دیه آسیبی که بر شخص وارد شده است در قانون مشخص نشده باشد باید به آسیب دیده ارش پرداخت کرد . ارش به موجب ماده ۴۴۹ مقدار دیه غیر مقدر می باشد که با جلب نظر کارشناس پزشکی قانونی معین می شود .

موارد پرداخت دیه 

موجبات ضمان دیه یا به عبارت دیگر موارد پرداخت دیه را میتوان در چند دسته کلی تقسیم بندی نمود :

۱ . جنایات ( فعل با ترک فعل بر علیه تمامیت جسمی و جانی افراد ) شبه عمد : جرم و جنایت در صورتی شبه عمد محسوب می شود که مرتکب سوء نیت نداشته باشد یعنی در فعلی که منجر به جنایت شده است قصد فعل را داشته است اما قصد نتیجه حاصله را نداشته باشد و اقدامات وی نوعا منجر به آن نتیجه نمی گردیده است .

۲ . خطای محض : در صورتی که مرتکب نه قصد فعل دارد و نه قصد نتیجه جرم اما جنایتی از فعل او حادث شود خطای محض است .

۳. جنایت عمدی که به سبب قانونی  یا گذشت مجنی علیه امکان قصاص نیست .

۴ . غیر عمد : هرگاه بی احتیاطی با بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی منجر به آسیب جسمی و جانی شود .

مهلت پرداخت دیه 

به موجب ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت ( حادثه و آسیب ) بر حسب نوع جنایت از یک سال تا سه سال  به شرح ذیل می باشد .

۱ . در جرایم عمدی موجب ضمان دیه یک سال ( قمری ) از تاریخ وقوع جرم

۲ . در جرایم شبه عمد دو سال از تاریخ وقوع حادثه

۳ .  در خطای محض سه سال

۴ . در جرایم غیر عمد مانند تصادفات و حوادث ناشی از کار دو سال ار تاریخ وقوع حادثه

میزان دیه مرد و زن 

میزان دیه مرد به موجب ماده 549 قانون مجازات اسلامی دیه کامل می باشد و دیه زن به موجب ماده 550 قانون مزبور نصف دیه مرد است . دیه زن در تصادفات رانندگی منجر به فوت  به طور کامل ( دیه کامل ) پرداخت می شود .

تغلیظ دیه 

تغلیظ دیه در ماه های حرام به معنای افزایش دیه می باشد .  افزایش دیه در ماه های حرام به اندازه یک سوم در قتل می باشد . به موجب ماده 555 قانون مجازات اسلامی هرگاه فوت مجنی علیه در ماههای حرام واقع شود علاوه بر دیه نفس یک سوم دیه نیز افزوده می گردد . ماه های حرام عبارت است از : محرم ، رجب ، ذی القعده و ذی حجه که باعث تغلیظ دیه می شود .

مسئول پرداخت دیه  

به موجب ماده ۴۶۲  و ۴۶۳ قانون مجازات اسلامی مسئول پرداخت دیه به جز مواردی که حادثه یا جنایت خطای محض است . مرتکب خود باید دیه را پرداخت نماید  . بنابراین علی الاصول پرداخت دیه برعهده شخص آسیب زننده است . اما مواردی نیز در قانون پیش بینی شده است که فرد مسئول و آسیب زننده دیه را پرداخت نمی کند بلکه دولت و از بیت المال پرداخت خواهد شد . که ذیلا به آن اشاره خواهیم کرد .

موارد مطالبه دیه از دولت ( بیت المال )

۱ . در جنایت خطای محض به موجب ماده ۴۶۲ قانون مجازات اسلامی مسئول پرداخت دیه عاقله  او می باشند .

۲ . به موجب ماده ۴۷۴ قانون مجازات اسلامی در صورتی که به دلیل مرگ یا فرار به مرتکب ( متهم ) دسترسی نباشد و مالی از او بدست نیاید دیه از بیت المال پرداخت می شود .

۳ . به موجب ماده ۴۸۴ قانون مزبور در مواردی که قاتل شناسایی نشود یا کسی بر اثر ازدحام جمعیت کشته شود .

۴ . اشتباه قاضی و مجری حکم به موجب ماده ۴۸۵ و ۴۸۶ قانون مجازات اسلامی .

۵ . به موجب ماده ۴۷۳ قانون مجازات اسلامی  صدمه زدن مامور به اشخاص حین انجام وظیفه

مطالبه دیه از صندوق تامین خسارتهای بدنی

موضوع فعالیت صندوق تامین خسارتهای بدنی به موجب قانون بیمه اجباری مصوب سال ۱۳۹۵  به شرح زیر است:

ماده 21 – به منظور حمايت از زيان‌ديدگان حوادث ناشي از وسايل نقليه، خسارت‌هاي بدني وارد به اشخاص ثالث که به علت فقدان يا انقضاي بيمه‌نامه، بطلان قرارداد بيمه، شناخته‌نشدن وسيله نقليه مسبب حادثه، کسري پوشش بيمه‌نامه ناشي از افزايش مبلغ ريالي ديه يا تعليق يا لغو پروانه فعاليت شركت بيمه يا صدور حكم توقف يا ورشكستگي بيمه‌گر موضوع ماده (22) اين قانون، قابل پرداخت نباشد، يا به‌طور كلي خسارت‌هاي بدني که خارج از تعهدات قانوني بيمه‌گر مطابق مقررات اين قانون است به‌استثناي موارد مصرح در ماده (17)، توسط صندوق مستقلي به نام «صندوق تأمين خسارت‌هاي بدني» جبران مي‌شود .

بنابراین موارد امکان دریافت خسارت از صندوق تامین خسارات بدنی عبارتند از :

۱ . بطلان قرارداد بیمه

۲ . فقدان یا انقضای بیمه‌ نامه

۳ . تعلیق یا لغو پروانه‌ی فعالیت شرکت بیمه

۴ . صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه‌گر

۵ . شناخته نشدن وسیله‌ی نقلیه‌ی مسبب حادثه

۶ . کسری پوشش بیمه‌نامه، ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه

۷ . خسارت‌های بدنی که خارج از تعهدات قانونی بیمه‌گر باشند

مطالبه دیه بعد از اخذ رضایت 

امکان مطالبه دیه بعد از اخذ رضایت شقوق مختلفی می تواند داشته باشد که مختصر به آن می پردازیم .

علی الاصول بعد از رضایت امکان مطالبه دیه وجود ندارد مگر اینکه فرد مدعی شود بعد از رضایت متوجه خسارات جانی جدیدی شده است به عبارت دیگر بعد از اخذ رضایت کاشف بعمل می آید فرد آسیبهای پنهانی داشته که نتیجه همان حادثه بوده ولبکن در معابنات اولیه قابل تشخیص نبوده است . مورد دیگری که مطالبه دیه بعد از رضایت ممکن است در صورت که حادثه منجر به  پرداخت دیه تصادفات خودرو باشد و شخص خاطی بیمه نداشته و توان پرداخت دیه را نیز نداشته باشد .

مصادیق مبتلا به و موارد مطالبه دیه

۱ . مطالبه دیه در از راننده خاطی در تصادفات رانندگی

۲ . مطالبه دیه از پزشک در صورت تخلف پزشک و آسیب رساندن به بیمار

۳ . مطالبه دیه از کارفرما در حوادث حین کار

  با عنایت به پیچیده های  دعاوی مطالبه دیه صرف بهره مندی از مطالب تقدیمی راهگشای حل مطالبه دیه  نخواهد بود. لذا بهره مندی از خدمات وکیل متخصص  امری لازم و غیر قابل اجتناب خواهد بود.

جدول میزان انواع دیه مطالبق با نرخ سال 1403