دعوای ورود ثالث در قانون آئین دادرسی مدنی

دعوای ورود ثالث زمانی مطرح می شود که شخص ثالثی خارج از اصحاب پرونده ، در خصوص موضوع دعوایی که در مرحله رسیدگی است ، برای خود مستقلا حقی قائل است یا در محق شدن یکی از اصحاب دعوا خود را ذی نفع می داند. شخص ثالث تا زمان اعلام ختم دادرسی پرونده اصلی ، می تواند با ثبت دادخواست ورود ثالث چه درمرحله بدوی و چه تجدیدنظر درخواست ورود در پرونده اصلی و لف به پرونده مطروحه را جهت رسیدگی همزمان را بنماید.

منظور از دعوای ورود ثالث چیست؟

هر دعوایی جهت طرح دارای دو فرد خواهان و خوانده است. اما ممکن است در اثنای رسیدگی شخص ثالثی نسبت به خواسته موضوع پرونده برای خود مستقلا حقی قائل باشد یا در صدور حکم به نفع یکی از اصحاب دعوا خود را ذی نفع و ذی حق بداند. در این صورت به شخص ثالثی که با این شرایط وارد دادرسی می شود وارد ثالث می گویند.

انواع ورود ثالث ( ورود شخص ثالث به دعوا به چند طریق امکان پذیراست؟ )

ورود ثالث شخص ثالث به دعوا به دو صورت اصلی و تبعی امکان پذیراست.

الف.وارد ثالث اصلی:

وارد ثالث اصلی ، شخصی است که در خصوص موضوع دعوایی که در مرحله رسیدگی است ، برای خود مستقلا حقی قائل است.

ب.وارد ثالث تبعی : 

 وارد ثالث تبعی ، شخصی است که در خصوص موضوع دعوایی که در مرحله رسیدگی است، در محق شدن یکی از اصحاب دعوا خود را ذی نفع می داند.

خواندگان دعوای ورود ثالث چه کسانی هستند؟

دعوای ورود شخص ثالث باید به طرفیت اصحاب دعوای اصلی مطرح شود، در غیر این صورت با  صدور قرار رد دعوا مواجه خواهد شد.

مهلت ورود ثالث ( دعوای ورود ثالث تا چه زمانی قابل طرح است؟ ) 

بموجب ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی ، مهلت اقامه دعوای ورود ثالث  تا زمان اعلام ختم دادرسی مقرر شده است. توضیح اینکه تا زمان اعلام ختم دادرسی چه درمرحله  بدوی ، واخواهی و تجدیدنظر امکان ورود ثالث وجود دارد. لذا وارد ثالث جهت امکان بهره مندی از فرصت های دفاعی مضاعف بهتر است به محض اطلاع وارد روند دادرسی شود .

نحوه و شرایط  طرح دعوای ورود ثالث اصلی و تبعی 

وارد ثالث می بایست شرایط  عمومی و اختصاصی طرح دعوا را رعایت نمایند. در غیر اینصورت ممکن است، وارد ثالث با  قرار رد دعوا مواجه شود یا دعوای وی به  صورت مستقل رسیدگی گردد.

الف. شرایط عمومی اقامه دعوای ورود ثالث 

برای اقامه دعوای ورود ثالث رعایت شرایط اعلامی مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی از جمله مواد 2 و 51  آن لازم است. که به اختصار عبارتند از:

1. دارا بودن اهلیت اقامه دعوا یا به عبارتی خواهان محجور از قبیل کودک ، سفیه و مجنون نباشد یا دارای سن مقرر قانونی بلوغ در دعاوی غیر مالی و رشد در دعاوی مالی باشد.
2. ذی نفع و ذی حق بودن در دعوا
3. مشروع بودن خواسته
4. عدم رسیدگی سابق به پرونده ( عدم اعتبار امر مختومه )
5. طرح دعوا در قالب دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی قانونی
6. طرف دعوا قراردادن خواهان و خوانده پرونده اصلی
7. ذکر جهت یا جهاتی که بر اساس آن وارد ثالث خود را مستحق مطالبه خواسته ادعایی می داند.
8. ذکر ادله و مستندات در ستون دادخواست که وارد ثالث برای اثبات حقانیت خود به آنها استناد می نماید.
9. ارائه مدارک مثبت سمت در صورت طرح دعوا از طرف شخص حقوقی یا محجور
10. امضای ذیل دادخواست

ب.شرایط اختصاصی اقامه دعوای وارد ثالث ( نحوه تنظیم دادخواست ورود ثالث ) 

1.دارا بودن وحدت منشا یا ارتباط کامل با دعوای اصلی 

وارد ثالث علاوه بر دارا بودن شرایط عمومی دادخواست ، موظف به رعایت شرایط اختصاصی دیگری جهت تنظیم دادخواست ورود ثالث می باشد ، از جمله اینکه بموجب ماده 17 قانون آیین دادرسی مدنی ، دعوای وارد ثالث باید با دعوای اصلی دارای وحدت منشا یا دارای ارتباط کامل باشد که بتوان نسبت به لف آن با پرونده اصلی و رسیدگی همزمان دردادگاه رسیدگی کننده به پرونده اصلی اقدام نمود.

2. دعوای وارد شخص ثالث باید به طرفیت اصحاب دعوای اصلی مطرح شود، در غیر این صورت با  صدور قرار رد دعوا مواجه خواهد شد.
3. دعوای وارد ثالث می بایست درشعبه رسیدگی به پرونده اصلی مطرح شود.

بموجب مقررات قانون آئین دادرسی مدنی رعایت صلاحیت ذاتی و محلی مرجع رسیدگی به پرونده لازم الاجرا است. ولی بموجب مقررات ورود ثالث امکان نقض مقررات صلاحیت محلی استثنائا امکان پذیر شده است و وارد ثالث می تواند برخلاف مقررات صلاحیت محلی نسبت به طرح پرونده در حوزه دادگاه رسیدگی به پرونده اصلی اقدام نماید.

4. رعایت مهلت قانونی جهت طرح دعوای ورود ثالث 

برخلاف دعوای اعتراض شخص ثالث که مقید به مهلت نیست و سالها بعد از صدور حکم هم  قابل طرح است. دادخواست ورود ثالث صرفا زمانی قابل طرح است که دعوای اصلی در جریان رسیدگی است و می بایست وارد ثالث تا پایان ختم دادرسی نسبت به ثبت دادخواست ورود ثالث در هر مرحله از رسیدگی اقدام نماید.

رد شدن دادخواست ورود ثالث درمرحله بدوی 

در صورتی که دادخواست ورود ثالث بنا به هر دلیلی در مرحله بدوی رد شده باشد ، امکان طرح مجدد دعوای ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر کماکان وجود دارد.

هزینه دادرسی دعوای ورود ثالث 

هزینه ثبت دادخواست ورود ثالث برابر با هزینه دادرسی دعوای اصلی در هر مرحله از رسیدگی بدوی یا تجدیدنظر خواهد بود. به عنوان مثال در حال حاضر در مرحله  دادرسی بدوی در دعاوی مالی تا دویست میلیون ریال هزینه دادرسی دو نیم درصد ارزش خواسته و مازاد آن سه و نیم درصد نسبت به مازاد دویست میلیون ریال می باشد.

آیا امکان ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر وجود دارد؟ ( شرایط  ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر ) 

بموجب ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی امکان طرح دعوای ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر تا قبل از اعلام ختم دادرسی از طرف دادگاه وجود دارد.

مهلت طرح دعوای ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر

بموجب ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی ، مهلت طرح دعوای ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر، مشابه مرحله بدوی است. که وارد ثالث می بایست تا قبل از ختم دادرسی نسبت به طرح دعوا اقدام نماید.

هزینه دادرسی ورود  ثالث در مرحله تجدیدنظر

هزینه دادرسی ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر معادل هزینه دادرسی دعوای اصلی در مرحله تجدیدنظر است.

آیا امکان ورود ثالث در دیوان عالی کشور وجود دارد؟ ( ورود ثالث درمرحله فرجام خواهی ) 

ورود ثالث در دیوان عالی کشور امکان پذیر نمی باشد. زیرا ورود ثالث مستلزم  امکان ورود در خواسته و رسیدگی به ماهیت خواسته اعلامی است. در حالی که دیوان عالی کشور جز در موارد استثنایی ، از بعد شکلی  و از حیث رعایت قوانین و مقررات بر آرای صادره نظارت قضایی می نماید. ولی اگر رای صادره مورد نقض در دیوان عالی کشور صورت پذیرد با ارجاع پرونده به دادگاه پایین تر امکان طرح دعوای ورود ثالث وجود دارد.

تاثیر رد دعوای اصلی بر دعوای ورود ثالث ( اثر زوال  دعوای اصلی  بر دعوای ورود ثالث ) 

یکی از سوالات مبتلابه اشخاص این است که اگر دعوای اصلی با اسباب زوال دادرسی زائل گردد، تکلیف دعوای ورود ثالث در دعوای مزبور چه می شود؟ پاسخ اینکه در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد.

گروه اول: اکثریت 

اکثریت حقوقدانان که رویه قضایی نیز متمایل به آن است ، قائل بر آن هستند که می بایست بین دعوای ورود ثالث اصلی و تبعی تفاوت قائل شد.

در صورت سقوط دعوای اصلی ، دعوای دیگر به قوت خود باقی خواهد ماند. بر همین اساس استرداد دادخواست یا دعوی ، ابطال دادخواست یا رد دعوا ، عدم استماع دعوا و… در مورد دعوای اصلی ، هیچ تأثیری بر دعوای ورود ثالث اصلی ، دعوای جلب ثالث و دعوای تقابل ندارد؛ دادگاه باید به دعوای ورود ثالث همانند دعوای اصلی رسیدگی نماید. مضافا اینکه رسیدگی نکردن به هر دعوایی که اقامه شده ، مستلزم تصریح قانونی است که در این خصوص منعی وجود ندارد. اما در مورد ورود ثالث  تبعی ، چون ثالث مستقلا برای خودش حقی قائل نیست ، می بایست قائل به قرار رد دعوای ورود ثالث تبعی شد.

گروه دوم : اقلیت

در خصوص تأثیر سقوط دعوای اصلی بر دعوای ورود ثالث ، دیدگاه اقلیت قائل بر آن است که با توجه به تبعی بودن دعوای اصلی با سقوط دعوای اصلی ، دعوای ورود ثالث نیز ساقط می شود.

ورود ثالث در اعاده دادرسی 

بموجب ‌ماده ۴۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی در اعاده دادرسی غیر از طرفین دعوای اصلی شخص دیگری به هیچ‌ عنوان نمی‌تواند داخل در دعوا شود، بر همین اساس امکان طرح دعوای ورود ثالث و دعوای جلب ثالث در مرحله اعاده دادرسی وجود ندارد.

نظریه مشورتی شماره 7/99/1573 مورخ 1399/12/20 درمورد دعوای ورود ثالث  . 

سوال یک. آیا شخص ثالث دیگر می‌تواند به دعوای وارد ثالث مطرح شده توسط ثالث اول وارد شود؟

پاسخ یک. با توجه به اطلاق ماده 130 و ذیل ماده 134 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، امکان ورود ثالث در دعوایی که سابقاً ثالث دیگری در آن وارد شده است، وجود دارد و طبیعتاً وارد ثالث قبلی هم طرف این دعوا بوده است.

سوال دو. اگر وارد ثالث منظور خود را صریحاً در دادخواست اعلام نکند، از موارد صدور قرار عدم استماع دعوی است یا این‌که باید اخطار رفع نقص صادر شود؟

پاسخ دو . وفق بخش اخیر ماده 130 قانون موصوف، وارد ثالث باید در دادخواست منظور خود را صریحاً و به نحو واضح اعلان نماید؛ در غیر این صورت نظر به این‌که مطابق ماده 134 قانون مذکور ترتیبات دادرسی در مورد ورود ثالث در هر مرحله برابر مقررات عمومی راجع به آن مرحله است و در فرض سؤال حسب مورد، چنانچه موضوع مشمول بند 3 ماده 51 قانون یادشده باشد، برابر ماده 54 و چنانچه نیاز به اخذ توضیح باشد، وفق ماده 95 این قانون عمل می‌شود و در هر حال صدور قرار عدم استماع دعوا منتفی است.

سوال سوم . چنانچه دادخواست ورود ثالث بعد از صدور حکم غیابی و بعد از صدور حکم حضوری تقدیم و دادخواست واخواهی یا تجدیدنظر تقدیم نشود، دادگاه بدوی چه تصمیمی باید اتخاذ کند؟

 پاسخ سوم . مستفاد از ماده 130 قانون یادشده، دعوای ورود ثالث در زمانی قابل طرح است ، که دادرسی در خصوص دعوای اصلی در جریان باشد؛ بنابراین در فرض سؤال که بعد از صدور رأی غیابی و عدم واخواهی یا  بعد  از صدور حکم حضوری و عدم تجدید نظرخواهی دادخواست وارد ثالث تقدیم شده است، از آن ‌جا که دادرسی در خصوص دعوای اصلی در جریان نیست، دعوای ورود ثالث قابل استماع نیست و دادگاه قرار عدم استماع دعوای ورود ثالث را صادر می‌کند.

نظر مشورتي 7/98/1728 مورخ 1398/12/10 اداره كل حقوقي قوه قضائيه در مورد دعوای وارد ثالث .

استعلام :
در دادخواست جلب ثالث و يا وارد ثالث خواسته اين عناوين چه خواسته اي مي باشد آيا جالب يا وارد مي توانند خواسته اي مستقل از خواسته دعوي اصلي را طرح و تقاضا نمايند آيا الزاما ارتباط دو دعوا شرط است اگر به دليلي شكلي يا ماهوي دعوي اصيل بدوي رد شد دعوي جلب يا ورود نيز به تبع آن رد مي شود يا مي تواند مستقلاً رسيدگي گردد.

نظريه مشورتي اداره كل حقوقي قوه قضاييه :

اولاً، دعاوي ورود يا جلب ثالث عنوان خواسته نيست بلكه عنوان دعواي طاري است و در هر كدام از دعاوي يادشده و با لحاظ حقوق يا تكاليف احتمالي ثالث عنوان خواسته تعيين مي گردد. بنابراين با لحاظ مواد 132، 133، 139 و ذيل ماده 137 قانون آيين دادرسي دادگاه هاي عمومي و انقلاب در امور مدني مصوب 1379 و عمومات حاكم بر لزوم تعيين خواسته و تقويم آن به نظر حسب مورد، وارد و يا جالب ثالث بايد عنوان خواسته خود را درج نمايد تا بررسي داشتن ارتباط كامل با دعواي اصلي و يا وحدت منشاء و نيز طرح ايرادات نسبت به آن امكان پذير باشد. ثانياً، مستفاد از ماده 134 قانون ياد شده در باب دعواي ورود ثالث و نيز قسمت اخير ماده 137 قانون مرقوم در باب جلب ثالث، چون ترتيبات و جريان دادرسي در مورد دعاوي مذكور نيز همانند دادخواست اصلي است، لذا در مورد دعواي ورود ثالث يا جلب ثالث نيز ضمن رأي راجع به دعواي اصلي در خصوص پذيرش يا ردّ دعاوي مذكور اعم از آن كه اصلي باشند يا تقويتي، اتخاذ تصميم مي شود.

مرجع صالح به رسیدگی به دعوای ورود ثالث 

بموجب ماده 130 قانون آیین دادرسی دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می نماید، در صورتی که دارای صلاحیت ذاتی باشد ،  ولو اینکه دارای صلاحیت محلی نباشد، می تواند به دعوای ورود ثالث رسیدگی نماید. ولی اگر فاقد صلاحیت ذاتی باشد ، نمی تواند نسبت به رسیدگی به پرونده اقدام نماید و موظف به صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی مرجع صالح به رسیدگی می باشد.