وضعیت کارگران در تعطیلی و انحلال کارگاه یکی از دغدغه های قانونگذار بوده است . به همین دلیل در قانون کار به وضعیت کارگران در صورت تعطیلی کارگاه در انواع قرارداد کار پرداخته شده است . طبق ماده 15 قانون کار در مواردی که به واسطه قوه قهریه و یا بروز حوادث غیر قابل پیش‌بینی که وقوع آن، از اداره طرفین خارج است، تمام یا قسمتی از کارگاه تعطیل شود و انجام تعهدات کارگر یا کارفرما به طور موقت غیر ممکن گردد، قراردادهای کار با کارگران تمام یا آن قسمت از کارگاه که تعطیل می‌شود به حال تعلیق در می‌آید. تشخیص موارد فوق با وزارت کار و امور اجتماعی است.
وضعیت کارگران در تعطیلی خارج از اراده
تعطیلی کارگاه ممکن است به صورت قهری یا خارج از اراده کارفرما حادث شده باشد ُ از حقوق کارگران در مدت تعلیق قرارداد کار آن است که کارفرما حق اخراج کردن کارگران در صورت تعطیلی کارگاه را ندارد ؛ در غیر این صورت ممکن است کارفرما محکوم به پرداخت خسارت اخراج غیر موجه به کارگران خود بشود . به همین دلیل ماده 30 قانون کار ، کارفرما را مکلف نموده که پس از رفع تعطیلی کارگاه ، مجددا همان کارگران سابق را به کار باز گرداند .
مطابق این ماده : چنانچه کارگاه بر اثر قوه قهریه ( سیل ، زلزله و امثال اینها ) یا حوادث غیر قابل پیش بینی ( جنگ و نظایر آن ) تعطیل گردد و کارگران آن بیکار شوند ، پس از فعالیت مجدد کارگاه ، کارفرما مکلف است که کارگران بیکار شده را در همان واحد بازسازی شدن و مشاغلی که در آن به وجود می آید به کار اصلی بگمارد ” .
وضعیت کارگران در تعطیلی به اراده کارفرما
وضعیت کارگران در تعطیلی به اراده کارفرما می تواند ناشی از مشکلات اقتصادی یا ضروریات فنی می‌تواند کارفرما را وادار به تعطیلی کلی یا بخشی از کارگاه کند. مانند زمانی که، وجود مشکلات مالی و اقتصادی باعث کاهش فعالیت کارگاه و زیان آوری برای کارفرما شود و در نتیجه اجازه داده می‌شود که کارگاه به صورت موقتی تعطیل شود.لازم به ذکر است که تعطیل شدن کارگاه به اراده کارفرما در قانون کار مورد پیش‌بینی قرار نگرفته است. با این حال، به دلیل اینکه این نوع تعطیلی کارگاه موقت است، می‌توان آن را به عنوان دلیلی برای تعلیق قرارداد کار دانست و به تبع آن، تأثیرات حقوقی مرتبط با تعلیق قرارداد کار را اجرا کرد.
بیمه کارگران در صورت تعطیلی کارگاه
یکی دیگر از موضوعات در خصوص وضعیت کارگران در صورت تعطیل کارگاه در ارتباط با بیمه و حقوق و مزایای کارگران پس از تعطیلی کارگاه می باشد ، لزوم پرداخت بیمه و یا حقوق بیکاری به کارگرانی است که به دلیل تعطیل شدن کارگاه از کار بی کار شده اند و در همین راستا ، قانون تامین اجتماعی و قانون بیمه بیکاری مقرراتی در خصوص حمایت از کارگران را مقرر داشته اند .
مطابق تبصره 2 ماده 2 قانون بیمه بیکاری که مقرر داشته است : بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل ، زلزله ، جنگ ، آتش سوزی و … بیکار می شوند ، با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل ، از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد . ماده 7 این قانون ، جمع مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری برای مجردان را حداکثر 24 ماه و برای متاهلان حداکثر 50 ماه مقرر داشته است .
وضعیت کارگران در صورت انحلال و تغییر وضعیت کارگاه
ماده ۱۲ قانون کار ، در خصوص وضعیت کارگر در صورت انحلال کارگاه مقرر داشته است:
هر نوع تغییر حقوقی در وضع مالکیت کارگاه از قبیل فروش یا انتقال به هر شکل ، تغییر نوع تولید ، ادغام در موسسه دیگر ، ملی شدن کارگاه فوت مالک و امثال این ها ، در رابطه قراردادی کارگرانی که قراردادشان قطعیت یافته است موثر نمی باشد و کارفرمای جدید ، قائم مقام تعهدات و حقوق کارفرمای سابق است .
به موجب ماده فوق که کارگاه دارای شخصیت حقوقی بوده ودر صورت تغییر در وضعیت حقوقی کارگاه رابطه کارگران با کارگاه قطع نمی شود بلکه در صورت تغییر مالکیت شخص جدید قایم مقام کارفرما سابق می شود و تعهدات کارفرما سابق را بر عهده دارد .
حقوق کارگران بعد از تعطیلی کارگاه
پس از اینکه کارگاه به هر دلیلی تعطیل شد کارفرما باید تمام حقوق و مزایای کارگر را به او پرداخت نماید و با کارگر تصفیه کند. همچنین کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره بیمه مدارک خود مبنی بر تعطیلی کارگاه و بیکار شدن را ارائه دهد و از بیمه، مبلغی را با عنوان بیمه بیکاری دریافت نماید. به موجب ماده 2 قانون بیمه بیکاری کارگران مجرد حداکثر به مدت 24 ماه و متاهلین به مدت حداکثر 50 ماه می‌توانند بیمه دریافت نماید .
وضعیت اعاده به کار کارگر در صورت رفع تعطیلی
یکی دیگر از حقوق کارگران در مدت تعلیق قرارداد کار آن است که کارفرما حق اخراج کردن کارگران در صورت تعطیلی کارگاه را ندارد ؛ در غیر این صورت ممکن است وی محکوم به پرداخت خسارت اخراج غیر موجه به کارگران خود بشود . در همین راستا ماده 30 قانون کار ، کارفرما را مکلف نموده که پس از رفع تعطیلی کارگاه ، مجددا همان کارگران سابق را به کار باز گرداند .
در صورت اختلاف مابین کارگر و کارفرما در خصوص اعاده به کار و پرداخت حقوق و مزایای کارگر می توانند هر از کارگر و کارفرما می توانند به مراجع حل اختلاف کار مراجعه و شکایت کنند .
نمونه رای دیوان عدالت اداری در رابطه با وضعیت کارگران در تعطیلی و انحلال کارگاه
با توجه به مفاد دادخواست تقدیمی خواهان و مستندات پیوست آن و با عنایت به اینکه در رأی معترض عنه حسب مدعای خواهان به سابقه و پیشینه خدمتی وی در نزد کارفرمایش که مؤید وجود رابطه کارگری و کارفرمایی موضوع مادتین 2 و 3 از قانون کار بوده، چنانچه کارگاه به دلیلی تعطیل گردیده، بایستی صحت آن از جانب هیأت مندرج در ماده 9 قانون تسهیل در نوسازی صنایع کشور [به تأیید] برسد، ادعای کارفرما در رابطه با تعطیلی کارگاه قابل قبول نیست و رأی معترض عنه مخدوش است. فلذا دعوی مطروحه را وارد تشخیص و ضمن نقض، رأی معترض عنه جهت رسیدگی مجدد به مرجع هم عرض ارجاع می‌گردد. رأی صادره در اجرای ماده 7 از قانون دیوان عدالت اداری قطعی است.
