مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک، با توجه به اینکه مسئولیت حفظ و نگهداری کالاها ی موجود در انبارهای گمرکی از هنگام تحویل گرفتن تا زمان تحویل دادن آن با مرجع تحویل گیرنده کالا می باشد، اصل بر مسئولیت سازمان گمرک جهت جبران خسارت وارده است، مگر اینکه عدم تقصیر گمرک اثبات شود.
انواع خسارت قابل مطالبه به کالا در گمرک
- خسارت وارده به کالا در فرضی که موجب کاهش ارزش کالا می شود.
- خسارت وارده به کالا در فرضی که موجب اتلاف کالا و بی ارزش شدن آن می شود.
شرایط مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک | اثبات مسئولیت گمرک در ورود خسارت به کالا و مطالبه خسارت
اولین شرط طرح دعوای مطالبه خسارت، اثبات تحویل کالا به گمرک مطابق با شرایط مقرر در آیین نامه اجرایی امور گمرکی است. برهمین اساس، چنانچه مودی نتواند نسبت به اثبات این شرط عمل نماید، مسئولیت جبران خسارت از عهده گمرک منتفی خواهد بود.
به موجب مواد 25 و 26 قانون امور گمرکی و مستنبط از این مواد، با اثبات تحویل کالا به گمرک، دو مسئولیت، الف. بیمه نمودن کالا ب. حفظ و نگهداری کالا برعهده گمرک بارخواهد شد. که در فرض عدم بیمه نمودن کالا از سوی گمرک، فرض تقصیر سازمان گمرک شده است . برهمین سازمان گمرک ولو با اثبات عدم قصور در نگهداری کالا باز هم مسئول جبران خسارت وارده است.
ولی در فرضی که سازمان گمرک، وظیفه ابتدائی خود را انجام دهد، فرض قانونی مسئولیت گمرک وجود دارد، ولی این مسئولیت مطلق نیست و با عنایت به ماده 1 قانون مسئولیت مدنی ، مواد 25 و 25 قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، با اثبات عدم قصور و اهمال از سوی سازمان گمرک در حفظ و نگهداری کالا، مسئولیتی گمرک منتفی خواهد شد.
میزان خسارت قابل مطالبه وارد شده به کالا از گمرک | میزان خسارت قابل مطالبه از گمرک در فرض ورود خسارت بر کالای موجود
به موجب تبصره 1 ماده 25 قانون امور گمرکی، جهت تعیین میزان خسارت قابل مطالبه وارده به کالا از گمرک آمده است: (( ارزش کالا برای دریافت حق بیمه و پرداخت غرامت در مورد کالای تجاری ارزش (( سیف )) است که در اسناد خرید تعیین می گردد. در مواردی که اسناد ارایه نشود، ارزش به موجب مفاد این قانون تعیین می شود. ))
برهمین اساس چنانچه ارزش سیف دراسناد خرید کالا درج نشده باشد یا ارزش سیف اعلامی مورد قبول گمرک نباشد، خسارت قابل مطالبه از طریق روش هایی همچون نحوه تعیین ارزش گمرکی در کالای وارداتی محاسبه خواهد شد.
خسارات وارده به کالا که گمرک مسئول جبران آن نیست.| گمرک نسبت به چه خسارتی نسبت به کالا ها مسئول نیست؟
علیرغم اینکه به موجب مواد 25 و 26 قانون امور گمرکی اصل بر مسئولیت گمرک نسبت به جبران خسارت وارده به کالا می باشد و در اکثر خسارت وارده به کالا گمرک دارای مسئولیت است. اما این اصل دارای استثنائاتی نیز می باشد. که عبارتند از :
الف. آسیب یا تلف کامل کالاهای موجود در گمرک به دلیل آتش سوزی یا انفجار چه این خسارت در انبار گمرک وارد شود، چه در محوطه های گمرکی ( البته با توجه به بیمه بودن انبارهای گمرکی پرداخت خسارت برعهده شرکت بیمه می باشد. )
ب. خسارات ناشی از حوادث مربوط به قوه قهریه، مثل خسارات ناشی از سیل و زلزله
پ. خساراتی که ناشی از کیفیت نامطلوب کالا یا بسته بندی نامتناسب و غیراستاندارد
ت. خسارات وارد بر کالاهای فساد پذیر یا کالاهایی که به دلیل دارا بودن شرایط خاص نگهداری باید به فوریت ترخیص گردند و به دلیل تعلل صاحب کالا در ترخیص فوری کالاها، به کالاها خسارت وارد می گردد.
ث.خساراتی که توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی وی در حین ارزیابی کالا یا آنوانتره وارد می شود. به موجب قاعده اقدام در خصوص خسارات ناشی از این بند گمرک فاقد مسئولیت حقوقی است.
چه افرادی امکان مطالبه خسارت وارده به کالا را از گمرک دارند؟
مطابق ماده 2 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و سایر با قواعد آمره دادرسی، شرط اول جهت طرح هر گونه دعوایی، وجود شرط ذی نفع بودن مدعی است. به عبارتی صرفا صاحب کالا یا نماینده قانونی و قراردادی وی است که می تواند نسبت به طرح دعوای مطالبه خسارتهایی که به کالای وی در گمرک وارد شده است اقدام نماید.
صاحب کالا در رویه گمرکی ، شخصی است که نسخه اصلی اسناد و خرید و حمل و همچنین اسناد ترخیص به نام او صادر یا با شرایطی به نام او ظهرنویسی شده باشد.البته چنانچه صاحب کالا شخص حقوقی باشد، نماینده آن شخص می تواند به نمایندگی از شخص حقوقی نسبت به طرح خواسته مطالبه خسارت وارده به کالا از گمرک اقدام نمایند.
نماینده قانونی نیز شخصی است که در مواردی که صاحب کالا محجور شده باشد ، مسئولیت پیگیری حقوق وی را برعهده دارد، به مانند ولی یا قیم
نماینده قراردادی نیز وکیل دادگستری یا وکیل رسمی صاحب کالا را شامل می شود.
محدوده زمانی مسئولیت گمرک در خسارت وارده بر کالای موجود در انبار و محوطه گمرک | مسئول پرداخت خسارت وارده به کالا در گمرک
به موجب ماده 60 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، مسئولیت گمرک نسبت به جبران خسارت وارده به کالا در گمرک اساسا از تاریخ ثبت محوله در دفاتر انبار و صدور قبض آغاز می شود و خاتمه زمان مسئولیت گمرک ، زمانی است که پروانه سبز گمرک جهت ترخیص کالا توسط متصدی انبار رویت می گردد و منتج به صدور بیجک انبار و خروج محموله می شود، خواهد بود. حال چنانچه در این بازه زمانی خسارتی به کالا وارد شود و مشمول استثنائات مسئولیت گمرک نباشد، کمرک موظف به جبران خسارت وارده می باشد.
نحوه مطالبه خسارت وارده بر کالا در گمرک | نحوه طرح دعوای مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک
برای مطالبه خسارت وارده به کالا از گمرک ، ذینفع یا شخص ذی سمت باید درخواست مکتوب خود به همراه دلایل و مستندات خود را مبنی بر مطالبه خسارت وارده به کالا را به به رئیس گمرک اجرایی یا شخص ماذون از طرف او تسلیم نماید. پس از اینکه درخواست مزبور توسط رئیس گمرک مربوطه یا معاون وی بررسی گردید، دستور ثبت شکایت صادر خواهد شد و متعاقبا این درخواست توسط وی یا شخص منصوب از سوی رئیس گمرک بررسی و رسیدگی می گردد. چنانچه شخص ماذون ادعای ورود خسارت و مسئولیت گمرک را منطبق با قانون بداند، نظر خود را به رئیس گمرک اعلام می نماید.
پس از طی این تشریفات و اخذ موافقت رئیس گمرک اجرایی، با ورود خسارت و انطباق آن با قانون، پرونده امر حداکثر ظرف یک ماه به همراه مستندات و میزان غرامت وارده به سازمان گمرک ایران ارسال و برای پرداخت غرامت پیشنهاد لازم داده می شود، گمرک ایران نیز پس از بررسی های لازم، حداکثر ظرف 2 ماه اجازه پرداخت را به گمرک اجرایی مربوطه خواهد داد.
درصورتی که رئیس گمرک اجرایی مسئولیت خسارت وارده به کالا در گمرک را متوجه گمرک نداند یا نسبت به اصل مسئولیت گمرک موافق ولی نسبت به میزان خسارت ادعایی با ذی نفع توافق ننماید، ذی نفع می بایست به موجب تبصره 1 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری ( مصوب 1402/02/10 ) جهت رسیدگی به دعاوی مطالبه خسارت به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه نماید. لیکن در مواردی که مطالبه خسارت ناشی از تخلف در اجرای وظایف قانونی و اختصاصی یا ترک فعل از انجام وظایف مذکور از سوی گمرک و مأموران وی باشد، موضوع قابلیت طرح در دیوان عدالت اداری را دارد و شعبه دیوان ضمن رسیدگی به احراز وقوع تخلف نسبت به اصل مطالبه خسارت و تعیین خسارت وارده، اقدام و حکم مقتضی صادر می‌نماید.
نحوه اعتراض به تصمیم رئیس گمرک اجرایی در خصوص رد درخواست مطالبه خسارت وارده بر کالا در گمرک
همانگونه که بیان شد، چنانچه رئیس گمرک قائل به عدم مسئولیت گمرک یا میزان خسارت مورد مطالبه باشد، ذی نفع می بایست جهت مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک، نسبت به ثبت دادخواست دردادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی اقدام نماید. ولی چنانچه ورود خسارت ناشی از فعل یا ترک فعل گمرک یا کارکنان یا ماموران وی باشد، به موجب تبصره 1 ماده 10 اصلاحی قانون دیوان عدالت اداری، امکان طرح دعوای همزمان احراز وقوع تخلف و مطالبه خسارت در دیوان عدالت اداری وجود دارد.
حال چنانچه دیوان عدالت اداری، قائل به پذیرش تمام یا بخشی از شکایت نباشد و نسبت به رد شکایت اقدام نماید. ذی نفع می تواند نسبت به اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری از طریق ماده 98 قانون دیوان عدالت اداری و یا اعمال ماده 79 دیوان عدالت اداری جهت نقض رای صادره اقدام نماید.
که با عنایت به فنی و تخصصی بودن دعاوی گمرکی ، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص دیوان عدالت اداری و آشنا به قوانین امور گمرکی، نقش بسزایی در جهت نحوه طرح صحیح دعوا و ممانعت از تضییع حقوق در شعب دیوان عدالت اداری خواهد شد. برهمین اساس، موسسه حقوقی آبان با بهره مندی از تخصص وکلای متخصص گمرکی و دارای سابقه فعالیت قضایی در دیوان عدالت اداری آمادگی کامل خود را جهت ارائه جامع ترین خدمات حقوقی درخصوص کلیه دعاوی مطروحه در دیوان عدالت اداری اعلام می نماید.
اسناد و مدارک مورد نیاز جهت مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک
صاحب کالا یا شخص ذی سمت یا نماینده قانونی صاحب کالا، می بایست جهت مطالبه خسارت وارده خطاب به رئیس گمرک اجرایی، اسنادی و مدارکی همچون اسناد حمل و خرید، صورت مجلس گمرکی ، قبوض انبار گمرکی ، اسناد گمرکی را ضمیمه درخواست کتبی خود نماید. اما اسنادی همچون قبوض باسکول، گواهی بازرسی کالا و راه نامه به صورت موردی و در جهت تقویت دلایل استنادی می تواند ضمیمه نماید.
مرجع صالح به رسیدگی جهت مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک
ذینفع یا شخص ذی سمت برای مطالبه خسارت وارده به کالا از گمرک ، باید درخواست کتبی خود را ابتدا به همراه دلایل و مستندات خود را مبنی بر مطالبه خسارت وارده به کالا را به به رئیس گمرک اجرایی یا شخص ماذون از طرف او تسلیم نماید. چنانچه رئیس گمرک اجرایی یا شخص ماذون قائل به پذیرش مسئولیت و خسارت وارده باشند، مراتب را به سازمان گمرک گزارش می نمایند. چنانچه سازمان گمرک نیز قائل به پذیرش این نظر باشد یا ذی نفع اعتراضی ننماید. موضوع حل و فصل می شود. در غیراینصورت ذی نفع می بایست، بر مبنای تبصره 1 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری ( مصوب 1402/02/10 ) جهت رسیدگی به دعاوی مطالبه خسارت به دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی مراجعه نماید. لیکن در مواردی که مطالبه خسارت ناشی از تخلف در اجرای وظایف قانونی و اختصاصی یا ترک فعل از انجام وظایف مذکور از سوی گمرک و مأموران وی باشد، مطالبه خسارت وارده به کالا در گمرک، قابلیت طرح در دیوان عدالت اداری را دارا می باشد و شعب دیوان عدالت اداری ضمن رسیدگی به احراز وقوع تخلف نسبت به اصل مطالبه خسارت و تعیین خسارت وارده، اقدام و حکم مقتضی صادر خواهند نمود.
