مراجع حل و فصل اختلافات گمرکی به موجب قوانین گمرکی، متشکل از واحدهای ستادی، کمیسیون های رسیدگی به اختلافات گمرکی و دادگاه های عمومی حقوقی می باشند. که به موجب تبصره 5 ماده 144 قانون امورگمرکی، درخصوص اختلافات تشخیص تعرفه، ارزش کالا، جریمه ها به غیر از موارد قاچاق گمرکی، قوه قهریه ( فورس ماژور ) و مقررات گمرکی، واحدهای ستادی و کمیسیون های رسیدگی به اختلافات گمرکی واجد صلاحیت رسیدگی می باشند. آرای قطعی صادره از سوی این کمیسیون ها نیز، مجددا قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها می باشند.
درخصوص ضبط کالا توسط گمرک ، برحسب شرایط پرونده ، دادگاه عمومی حقوقی ، سازمان تعزیرات حکومتی و دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارا می باشد. دعوای مبتلابه اعتراض به ضبط ضمانت نامه گمرکی یا وثیقه گمرکی نیز در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی می باشد. برهمین اساس درخصوص مرجع صالح به رسیدگی به اختلافات و دعاوی گمرکی می بایست به موضوع اختلافی و شرایط هر پرونده توجه نمود.
انواع مراجع حل و فصل اختلافات گمرکی
- واحدهای ستادی گمرک
- کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی
مرجع اداری حل و فصل اختلافات گمرکی
صاحبین کالا، چنانچه درخصوص ترخیص کالا با گمرک اجرایی، دارای اختلافاتی در ارزش گذاری، طبقه بندی کالا یا در اجرای مقررات باشند، بهتر است، موضوع را نخست با مسئولین مربوط و کارشناسان آن گمرک ، مطرح نمایند، که بسا منتج به نتیجه مورد پذیرش گمرک یا مودی گردد و مشکلات گمرکی مرتفع شود. در سایر موارد که اختلافات درگمرک محل ترخیص کالا حل و فصل نشود، درخواست می کنیم، پرونده به یکی از دفاتر ستادی گمرک ایران ارجاع شوند. که در رویه اداری این دفاترعبارت اند از:
1.دفترتعیین ارزش
2.دفترتعرفه
3.دفترصادرات
4.دفاترحقوقی
5.دفترترانزیت کالا
که درچنین مواردی، گمرک اجرایی، گزارشی را تهیه و به دفترمربوطه ارسال می نماید و دفتر ستادی با بررسی محتویات پرونده و مستندات مودی، نسبت به درخواست مودی تصمیم گیری می نماید. حال چنانچه مودی کماکان نسبت به تصمیم واحد ستادی گمرک معترض باشد، می تواند درخواست ارجاع پرونده به کمیسیون های حل وفصل اختلاف گمرکی را بنماید. که این کمیسیون به مانند یک دادگاه اداری عمل می نمایند. که در ادامه به آنها می پردازیم.
مراجع شبه قضایی حل و فصل اختلافات گمرکی | حدود صلاحیت و وظایف کمیسیون های حل و فصل اختلافات گمرکی
به موجب ماده 144 قانون امورگمرکی، کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر رسیدگی به اختلافات گمرکی، صلاحیت ذاتی جهت رسیدگی به اختلافات فی مابین گمرک و مودی نسبت به تشخیص تعرفه، ارزش کالا، جریمه ها به غیر از موارد قاچاق گمرکی، قوه قهریه ( فورس ماژور ) و مقررات گمرکی را برعهده دارد.
نکته مهم اینکه، درخارج از موارد اعلامی حسب موضوع ، سایرمراجع قضایی و سازمان تعزیرات حکومتی و دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به موضوع را خواهند داشت. برهمین اساس درخصوص اختلافات و دعاوی کالاهای گمرکی می بایست به موضوع و حدود صلاحیت ذاتی مراجع صالح به رسیدگی توجه نمود.
-
الف.کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی
چنانچه مودی علیرغم مراجعات به کارشناسان و مدیران گمرک اجرایی و دفتر ستادی گمرک ، مودی به اعتراض خود کماکان باقی باشد، مودی می تواند به استناد تبصره 5 ماده 144 قانون امور گمرکی، با ارائه درخواست مکتوب خطاب به رییس گمرک ایران یا شخص ماذون از طرف وی ، درخواست ارجاع پرونده به کمیسیون بدوی رسیدگی به حل و فصل اختلافات گمرکی را درخواست نماید. . برای طرح اختلاف در کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی، صاحب کالا باید نیم درصد (5/. ./. ) مبلغ مورد اختلاف را به عنوان حق رسیدگی به صورت سپرده پرداخت نماید.
درصورتی که رای صادره به وسیله کمیسیون بدوی رسیدگی به اختلافات گمرکی؛ در تایید نظریه گمرک باشد، مبلغ مذکور به درآمد قطعی منظور می گردد.
لکن درصورتی که رای به نفع صاحب کالا باشد یا اینکه با درخواست صاحب کالا اختلاف به کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی احاله شود و رای کمیسیون تجدیدنظر به نفع صاحب کالا باشد، مبلغ سپرده حق رسیدگی به صاحب کالا مسترد خواهد شد.
-
ب.کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی
براساس تبصره 4 ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون بدوی رسیدگی به اختلاف گمرکی به عنوان یک دادگاه اداری قطعی ولارم الاجرا می باشد. مگر در مواردی مبلغ مابه التفاوت بین نظر گمرک و مورد قبول مودی و یا ارزش گمرکی کالایی که اختلاف درخصوص شرایط ورود و صدور آن است، بیش از پنجاه میلیون ( 50.000.00 ) ریال باشد، که در این صورت مودی می تواند ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ رای، تقاضای ارجاع امر به کمیسیون تجدیدنظررسیدگی به اختلافات گمرکی را بنماید.
نکته مهم اینکه، صاحب کالا، به موجب تبصره 1 ماده 146 قانون امور گمرکی، برای طرح مجدد اعتراض خود درکمیسیون تجدیدنظر اختلافات گمرکی، باید معادل یک درصد ( 1./. ) مبلغ مورد اختلاف را به عنوان حق رسیدگی به صورت سپرده پرداخت نماید. در صورتی که رای صادره عینا در تائید نظریه گمرک باشد، به موجب تبصره 2 ماده 209 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، مبلغ مذکور به درآمد قطعی منظورمی شود، لکن در صورتی که رای کمیسیون به نفع صاحب کالا باشد، مبلغ سپرده مسترد خواهد شد. آرای صادره به وسیله کمیسیون تجدیدنظر اختلافات گمرکی قطعی و لازم الاجرا می باشد.
البته قطعیت رای مانع طرح درخواست دستورموقت و طرح شکایت دردیوان عدالت اداری نمی باشد.
اعضای کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی
به موجب ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون بدوی رسیدگی به اختلافات گمرکی مرکب از:
الف. چهار نفر عضو اصلی از کارمندان گمرک ایران
ب. دو نفر عضو اصلی از کارمندان وزارت صنعت، معدن و تجارت
پ. یک نفر عضو اصلی از کارمندان وزارت امور اقتصاد و دارایی
ت. یک نفر عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
ث. یک نفر عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق تعاون
با توجه به تبصره ماده 144 قانون امور گمرکی، اعضای کمیسیون بدوی از میان افراد مطلع به امور گمرکی توسط دستگاه‌های مختلف انتخاب می‌شوند.
هزینه حق رسیدگی در کمیسیون بدوی رسیدگی به اختلافات گمرکی | هزینه دادرسی رسیدگی در کمیسیون بدوی رسیدگی به اختلافات گمرکی
به موجب تبصره 5 ماده 144 قانون امور گمرکی، مودی باید نیم درصد مبلغ مورد اختلاف با گمرک را به عنوان حق رسیدگی به حساب سپرده واریز نماید.
تشریفات و نحوه رسیدگی به اختلاف در کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی
به موجب ماده 209 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، با ارجاع پرونده به کمیسیون بدوی اختلافات گمرکی وقت رسیدگی با توجه به قوانین مربوط به آیین دادرسی مدنی تعیین و به مودی یا نماینده قانونی وی ابلاغ می شود. عدم حضور مودی یا نماینده وی بدون عذرموجه مانع رسیدگی نخواهد بود. محل تشکیل کمیسیون ها در گمرک ایران خواهد بود.
به موجب ماده 211 آیین نامه اجرایی مذکور؛ صاحب کالا یا نماینده وی می تواند با تقاضای کتبی از روسای کمیسیون ها پرونده خود را قبل از تشکیل جلسه رسیدگی در محل کمیسیون ها و تحت نظر مسوول مربوط مطالعه نمایند. برداشتن هرگونه تصویر یا رونوشت یا اضافه نمودن مدارک جدید منوط به کسب اجازه می باشد.
جلسات کمیسیون بدوی با حضور حداقل 5 عضو رسمیت می یابد و مصوبات آنها با رای اکثریت کل اعضا ( حداقل 5 نفر ) معتبر است.
مصوبات کمیسیون نسبت به هر پرونده باید درهمان جلسه روی ورقه چاپی مخصوص منعکس گردیده و به امضای اعضای حاضر در جلسه برسد، اعم از اینکه تصمیم نهایی اتخاذ و یا ادامه رسیدگی به جلسه بعدی موکول و یا برای رفع نقص پرونده یا تحصیل نظر کارشناس یا آزمایشگاه قرار صادر شده باشد.
هر گاه در موضوعی رای کمیسیون به اکثریت صادر شود، اعضایی که با اکثریت موافق نیستند، نظر خود را در زیر ورقه رای به عنوان اقلیت قید و امضا می نمایند.
نکته مهم اینکه، به موجب بند ت ماده 216 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، کمیسیون ها دارای اختیارات وسیعی جهت کشف واقع می باشد و می توانند هرگونه تحقیق یا اقدامی را که موجب روشن شدن موضوع و احقاق حق لازم است را انجام دهند. ازجمله اینکه در مواردی کمیسیون مراجعه به پرونده و سوابق و بازدید کالا را لازم بداند، یک یا چند نفر از اعضا را برای بازدید و مطالعه پرونده و تهیه گزارش مامور می نمایند، مضافا در مواردی که کمیسیون لازم بداند، موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری یا مراجع علمی و رسمی یا اشخاصی که از طرف دستگاه های دولتی معرفی شده اند، ارجاع نموده و حق الزحمه کارشناسی ( غیردادگستری ) و طرفی که باید آن را پرداخت نماید تعیین می کند، و یا صورتی که صاحب کالا یا نماینده وی اثبات ادعای خود را منوط به اخذ استعلام یا ارسال رونوشت اسناد و مدارک از اشخاص حقوقی بنماید، کمیسیون ضمن ارائه نامه به متقاضی، اشخاصی حقوقی را به موجب ماده 217 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، موظف به ارائه رونوشت اسناد و مدارک مطابق با مقررات قانون آیین دادرسی مدنی می نماید.
نکته حائز اهمیت این است که ، به موجب ماده 215 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، کمیسیون ها جهت صدور رای موظفند، برای تشخیص کالا متن نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده، یادداشت های توضیحی آن و آرای صادره از سوی شورای همکاری گمرکی درخصوص طبقه بندی کالا و در سایر موارد قوانین و مقررات مربوط را به طور دقیق ملاک عمل قرار داده و در اوراق رای صادره به منابع یاد شده اشاره نمایند.
مهلت اعتراض به رای کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدیدنظر گمرکی
به موجب تبصره 4 ماده 144 قانون امور گمرکی، مودی موظف است، ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ نسبت به ثبت اعتراض اقدام نماید.
اعضای کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی
به موجب ماده 146 قانون امور گمرکی، کمیسیون تجدیدنظر اختلافات گمرکی مرکب از اشخاص ذیل است:
الف.یک نفر از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی به انتخاب وزیر ( رییس )
ب.یک نفر از معاونین گمرک ایران به انتخاب رییس کل گمرک ایران ( نایب رییس)
پ.یک نفر از کارمندان وزارت صنعت، معدن و تجارت به انتخاب وزیر
ت.یک نفر از قضات به انتخاب رییس قوه قضاییه
ث.یک نفر از اعضای هیات رییسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با معرفی رییس اتاق یا یک نفر از اعضای هیات رییسه اتاق تعاون به انتخاب رییس اتاق در مورد پرونده تعاونی ها.
هزینه حق رسیدگی در کمیسیون تجدیدنظر رسیدگی به اختلافات گمرکی
به موجب تبصره 1 ماده 146 قانون امور گمرکی، برای طرح مجدد اعتراض کمیسیون تجدیدنظر رسیدگی به اختلافات گمرکی، سپردن مبلغ یک درصد مبلغ مورد اختلاف به عنوان حق رسیدگی ضروری است. که با فرض نقض تصمیم گمرک مبالغ سپرده واریزی در مراحل بدوی و تجدیدنظر به مودی باز می گردد.
شرایط و نحوه اعتراض به رای کمیسیون بدوی حل و فصل اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدیدنظر گمرکی
همانگونه که بیان شد، چنانچه علیرغم ارجاع پرونده به کمیسیون بدوی، مودی کماکان قائل به تضییع حقوق خود باشد، می تواند با ثبت درخواست و سپردن یک درصد مبلغ مورد اختلاف با گمرک به عنوان حق رسیدگی نسبت به طرح اعتراض در کمیسیون تجدیدنظراقدام نماید.
تشریفات و نحوه رسیدگی به اختلاف در کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی
تشریفات و نحوه دادرسی و حدود صلاحیت و وظایف کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی مشابه با مقررات کمیسیون بدوی است که در متن بالا توضیح داده شد. با این تفاوت که جلسات کمیسیون تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی با حضور تمامی اعضا ( 5 نفر ) رسمیت می یابد و مصوبات آن با رای اکثریت کل اعضا ( حداقل سه نفر ) معتبر است.
نحوه ابلاغ رای کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی
به موجب ماده 217 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی، پس از صدور رای ، مسوول واحد امور کمیسیونها رای را برای ملاحظه رییس گمرک ایران ارسال و وی پس از قید عبارت ( ملاحظه شد ) رای را در جهت ابلاغ به مودی از طریق دفتر ستادی مربوطه به کمیسیون اعاده خواهد نمود.
نحوه اعتراض به رای قطعی کمیسیون تجدید نظر حل و فصل اختلافات گمرکی در دیوان عدالت اداری | اعتراض به رای کمیسیون حل و فصل اختلافات گمرکی در دیوان عدالت اداری
به موجب تبصره 4 ماده 146 قانون امور گمرکی و بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، امکان رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرای قطعی صادره از کمیسون های بدوی و تجدیدنظر حل و فصل اختلافات گمرکی، منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها در دیوان عدالت اداری وجود دارد.
با ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری، شعبه بدوی دیوان عدالت اداری با احراز تکمیل بودن پرونده، اقدام به ارسال یک نسخه از دادخواست و ضمایم به طرف دعوا می نماید. خوانده موظف است، ظرف مهلت یک ماه از تاریخ ابلاغ، نسبت به ارائه پاسخ اقدام نماید. با حصول پاسخ، شعبه بدوی دیوان در وقت نظارت و در صورت لزوم با تکمیل تحقیقات و ارجاع به کارشناسی اقدام به رسیدگی و صدور رای می نماید. رسیدگی در دیوان عدالت اداری غالبا غیرحضوری و بدون تشکیل جلسه رسیدگی است.
با توجه به جایگاه نظارتی دیوان عدالت اداری، شعب دیوان عدالت اداری، بدوا اقدام به رسیدگی شکلی می نماید و از دیوان عدالت اداری از ورود در ماهیت پرونده ممنوع می باشد و در فرض نقض شدن رای کمیسیون حل و فصل اختلافات گمرکی ، پرونده به کمیسیون هم عرض صادرکننده رای قطعی ارسال خواهد شد و کمیسیون هم عرض گمرکی، موظف است، با توجه به ایرادات اعلامی دیوان عدالت اداری، نسبت به صدور رای مقتضی اقدام نماید.
حال اگر رای کمیسیون هم عرض هم مورد قبول مودی نبود. مودی می تواند مجددا نسبت به طرح شکایت در دیوان عدالت اداری اقدام نماید، شعب دیوان این بار با ورود در ماهیت موضوع اقدام به صدور حکم ماهوی می نماید.
ولی اگر دیوان عدالت اداری نسبت به رد شکایت اقدام نمود، مودی می تواند نسبت به اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری از طریق ماده 98 قانون دیوان عدالت اداری و یا اعمال ماده 79 دیوان عدالت اداری جهت نقض رای صادره اقدام نماید.
که با عنایت به فنی و تخصصی بودن دعاوی گمرکی، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص گمرکی و وکیل دیوان عدالت اداری و آشنا به قوانین امور گمرکی، نقش بسزایی در جهت نحوه طرح صحیح دعاوی گمرکی و ممانعت از تضییع حقوق در کمیسیون های رسیدگی به دعاوی گمرکی و مراجع قضایی و شعب دیوان عدالت اداری خواهد شد.
برهمین اساس، موسسه حقوقی آبان با بهره مندی از تخصص وکلای متبحر گمرکی و نیز دارای سابقه فعالیت قضایی در دیوان عدالت اداری آمادگی کامل خود را جهت ارائه جامع ترین خدمات حقوقی درخصوص کلیه دعاوی گمرکی اعلام می نماید.
