تجدید نظر خواهی حقوقی به معنای درخواست رسیدگی مجدد به رای صادر شده از سوی دادگاه می باشد . تجدید نظر دوباره قضاوت کردن امری است که بدوا مورد قضاوت قرار گرفته است و یکی از رایج ترین شیوه‌هایی است که برای اعتراض به آرا وجود دارد. علی الاصول تمامی آرای صادره قابلیت تجدید نظر خواهی دارند بر خلاف فرجام خواهی و اعاده دادرسی که از طرق فوق العاده اعتراض به رای می باشند .
به بیان ساده تر می توان گفت هنگامی که دادگاه بدوی به موضوعی رسیدگی کرده و حکم صادر میکند، چنانچه طرفین دعوا معتقد باشند که دادگاه به تمام دلایل ابراز شده از سوی آنها توجه نکرده یا قاضی در تطبیق موضوع با قانون دچار اشتباه شده است و به این ترتیب رای صادره به درستی اتخاذ نگردیده است. دادگاه تجدید نظر دوباره به موضوع پرونده رسیدگی کرده و به نوعی اعمال دادگاه بدوی را ممیزی و بازبینی می نماید .
شرایط درخواست تجدید نظر خواهی حقوقی
به موجب ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی جهات تجدید نظر عبارت است از :
- ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه
- ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود
- ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی
- ادعای عدم صلاحیت قاضی و یا دادگاه صادرکننده رأی
- ادعای مخالف بودن رأی با موازین شرعی و مقررات قانونی
مهلت تجدید نظر خواهی حقوقی چه قدر است؟
مهلت تجدید نظر خواهی حقوقی محدود است و باید به این فرصت توجه کرد زیرا اگر بگذرد، رأی قطعی شده و دیگر نمی‌توان درخواست تجدید نظر خواهی حقوقی را مطرح کرد.
مهلت تجدید نظر خواهی در صورتی که شخص معترض در ایران اقامت داشته باشد، ۲۰ روز و در صورتی که در خارج از کشور اقامت داشته باشد، ۲ ماه فرصت دارد تا نسبت به رأی صادره تجدید نظر خواهی کند. مهلت تجدید نظر خواهی نسبت به آرای غیابی از تاریخ انقضا مهلت واخواهی شروع می شود .
بنابراین در صورتی که مهلت تجدید نظر خواهی سپری شود و فرد بعد از آن بخواهد اعتراض خود را مطرح کند. در این صورت دادگاه درخواست او را نمی‌پذیرد و منجر به رد تجدید نظر خواهی حقوقی می شود مگر اینکه تجدید نظر خواه عذری موجه داشته باشد. به این ترتیب، دادگاه پس از بررسی دلایل ارائه شده در صورت موجه تشخیص دادن دلایل تاخیر تجدید نظر خواهی خارج از مهلت را خواهد پذیرفت .
نحوه تجدید نظر خواهی حقوقی
همان طور که پیش تر به آن اشاره شد تجدیدنظر، به معنای دوباره قضاوت کردن امری بوده که بدواً مورد قضاوت قرار گرفته و به نوعی بازبینی اعمال دادگاه بدوی است. در نتیجه دادگاه نحوه تجدید نظر از همان اختیاراتی برخوردار است که دادگاه بدوی دارا ست. به این معنا که هم نسبت به امور موضوعی و هم نسبت به امور حکمی رسیدگی و قضاوت میکند.
دادخواست تجدیدنظر نیز باید روی برگه‌ای مخصوص و به زبان فارسی نوشته، امضا شده و به دادگاه صادر کننده رای ارائه شود البته در حال حاضر اعتراض به آرای قضایی از جمله تجدید نظر خواهی از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می شود
به این ترتیب، در مرحله تجدید نظر، پرونده مجدداً مورد رسیدگی ماهوی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است از آنجایی که دادگاه تجدیدنظر به عنوان دادگاه عالی، از همان اختیاراتی برخوردار است که دادگاه نخستین دارا بوده است میتواند کلیه اقداماتی را که برای احراز واقعیت لازم است (مانند تحقیق از شهود، رسیدگی به اصالت اسناد و…) انجام دهد.
در صورتی که دادگاه تجدیدنظر چنین تشخیص دهد که دادگاه بدوی، رسیدگی های لازم را به درستی انجام داده است، از تکرار آن خودداری میکند و رسیدگی دادگاه بدوی را تایید میکند و در غیر این صورت خود رسیدگی را به نحو صحیح انجام داده و رأی شایسته را صادر می نماید.
فرق تجدید نظر خواهی حقوقی با واخواهی
اگر خوانده دعوا، در جلسات دادگاه حاضر نشود، وکیل معرفی نکند و یا لایحه دفاعیه تقدیم ننماید و ابلاغیه دادگاه به وی ابلاغ واقعی نشود، رای صادره علیه او غیابی خواهد بود.
هرگاه رای صادره غیابی باشد، محکوم علیه میتواند نسبت به آن واخواهی کند. در صورت واخواهی حقوقی ، دادگاهی به واخواهی رسیدگی میکند که رای غیابی را صادر کرده است و واخواهی موجب نمیشود که پرونده به دادگاه عالی تر انتقال یابد. در واقع واخوهی رسیدگی مجدد در همان دادگاه صادر کننده رای می باشد و در حالی که تجدید نظر خواهی حقوقی رسیدگی در دادگاهی بالاتر انجام می شود .
آرای غیر قابل تجدید نظر
مطابق تبصره ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی در موارد زیر احکام آرای صادره غیر قابل تجدید نظر هستند :
- حکم مستند به اقرار در دادگاه باشد . یعنی در صورتی که طرفین دعوا در جلسه دادگاه در خصوص ماهیت موضوع دعوا اقراری بنمایند و دادگاه با توجه به اقرار صورت گرفته اقدام به صدور رای نماید شخص اقرار کننده ، حق تجدید نظر خواهی حقوقی نخواهد داشت .
- حکم مستند به رای کارشناسی باشد که طرفین کتبا رای و نظر آنان را قاطع دعوا قرار داده باشند ، در این صورت رای صادره قابل تجدید نظر نیست .
- توافق در ساقط کردن حق تجدید نظر خواهی : تجدید نظر خواهی حق است و مانند هر حق دیگری قابل اسقاط می باشد .مطابق ماده 333 قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که طرفین حق تجدید نظر خواهی حقوقی خود را ساقط کرده باشند تجدید نظر خواهی آنها مسموع نخواهد بود .
آثار تجدید نظر خواهی حقوقی
-
خاتمه صلاحیت دادگاه بدوی
دادگاه با صدور رای قاطع از رسیدگی فارغ می شود و با درخواست تجدید نظر دیگر صلاحیت هر گونه مداخله در پرونده را از دست می دهد مانند اصلاح رای که بوسیله دادگاه صادر کننده رای انجام می شود اما در صورتی که نسبت به آن رای تجدید نظر خواهی شده باشد، اصلاح رای نیز با دادگاه تجدید نظر است و دادگاه بدوی حق ورود و اصلاح رای را دیگر نخواهد داشت .
-
اثر تعلیقی
تجدید نظر را باید یکی از طرق عادی شکایت از رای محسوب نمود . یکی از اثار طرق عادی اعتراض به رای اثر تعلیقی می باشد به این معنی که تا انقضا مهلت تجدید نظر آرا قابل تجدید نظر قابل اجرا نمی باشند . و در صورتی که نسبت به رای تجدید نظر خواهی صورت گرفته باشد تا روشن نتیجه تجدید نظر رای به مرحله اجرا نخواهد رفت .ماده 347 قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت متذکر شده است که تجدید نظر خواهی مانع اجرای رای می گردد .
-
اثر انتقالی
اثر انتقالی تجدید نظر به این معنا می باشد که به وسیله تجدید نظر خواهی اختلاف و دعوا از دادگاه بدوی به دادگاه تجدید نظر با تمامی مسایل موضوعی و حکمی که داشته است منتقل می شود .به عبارتی دیگر با توجه به اینکه تجدید نظر خواهی دوباره رسیدگی کردن و ممیز و بازبینی رای دادگاه بوی است دادگاه تجدید نظر باید تمامی مسایل موضوعی و حکمی مربوط به دعوا را با توجه دقیق به ایرادات و اعتراضات تجدید خواه و البته پاسخ تجدید نظر خوانده بررسی و مورد رسیدگی قرار دهد .
هزینه تجدید نظر خواهی حقوقی
هزینه دادرسی در مرحله تجدید نظر 4.5 در صد محکوم به و یا خواسته دعوای اصلی می باشد .
شرایط دادخواست تجدید نظر خواهی حقوقی
به موجب ماده ۳۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی نکات زیر باید در دادخواست تجدیدنظر قید شود:
- نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خواه و وکیل او درصورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.
- نام و نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خوانده.
- حکم یا قراری که از آن درخواست تجدیدنظر شده است.
- دادگاه صادرکننده رأی.
- تاریخ ابلاغ رأی.
- دلایل تجدید نظر خواهی.
مرجع تجدید نظر نسبت به آرای دادگاه
مرجع تجدید نظر آرای دادگاه های حقوقی هر حوزه ای دادگاه تجدید نظر مرکز همان استان می باشد .
لایحه تجدید نظر خواهی حقوقی
با عنایت به اینکه علی الاصول رسیدگی در دادگاه تجدید نظر غیر حضوری و با ارسال لایحه صورت می گیرد تنظیم لایحه تجدید نظر بسیار با اهمیت و در خور توجه است . برای تنظیم لایحه تجدید نظر خواهی قبل از هر چیز تسلط و احاطه به موضوع حقوقی ضروری می نماید . بنابراین پیشنهاد می شود برای تنظیم دادخواست و لایحه تجدید نظر حتما از مشاوره حقوقی وکیل متخصص راهنمایی بگیرید .
نظریه مشورتی شماره 7/1402/784 اداره حقوقی قوه قضاییه در خصوص تجدید نظر خواهی حقوقی
شماره نظریه : 7/1402/784
شماره پرونده : 1402-127-784ح
تاریخ نظریه : 1403/03/11
استعلام :
چنانچه دادگاه بدوی حکم به محکومیت خوانده به صورت غیابی صادر کند و با واخواهی خوانده دادگاه رأی واخواسته را نقض و قرار رد دعوای خواهان بدوی را صادر کند و خواهان بدوی نسبت به این رأی تجدیدنظرخواهی کند و دادگاه تجدیدنظر با وارد دانستن تجدیدنظرخواهی قرار صادره را نقض کند، خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید: 1- آیا با نقض قرار، دادگاه میتواند رأی غیابی را ابقاء کند؟ 2- آیا دادگاه میتواند خود رأساً اقدام به صدور رأی نماید؟ 3- آیا با نقض قرار رد دعوا، محکومیت اولیه دادگاه بدوی اعاده می‌شود؟ 4- در صورتی که نظر دادگاه تجدیدنظر بر محکومیت خوانده باشد و با نقض قرار و اعاده آن به دادگاه بدوی، از آنجا که دادگاه سابقاً حکم بر محکومیت صادر کرده و سپس آن را نقض کرده است، آیا مشمول جهات رد دادرس است؟ به عبارت دیگر، آیا دادگاه بدوی میتواند در خصوص دعوایی که سابقاً در خصوص آن رأی صادر و در مرحله واخواهی آن را نقض کرده است، پس از نقض قرار رد دادنامه تجدیدنظر و اعاده آن به دادگاه بدوی، بار دیگر مبادرت به صدور رأی نماید؟
پاسخ :
1 و 3- در فرض سؤال که دادگاه بدوی پس از واخواهی، حکم محکومیت قبلی را نقض و قرار رد دعوا صادر کرده است، با نقض بعدی این قرار از سوی دادگاه تجدید نظر، از آنجا که با نقض رأی محکومیت بدوی و صدور قرار رد دعوا در مقام رسیدگی به واخواهی، حکم محکومیتی باقی نمانده است، موجبی برای ابقاء و یا اعاده رأی محکومیت مذکور نمی‌باشد. 2- با توجه به ماده 353 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، نظر به اینکه دادنامه تجدید نظرخواسته از نوع قرار بوده است، دادگاه تجدید نظر در صورت نقض قرار، باید پرونده را جهت رسیدگی ماهوی به دادگاه صادرکننده قرار عودت دهد. 4- در مواردی که دادگاه تجدید نظر رأی دادگاه بدوی را قرار تلقی و پس از نقض، پرونده را جهت رسیدگی ماهوی به دادگاه بدوی ارسال میکند، با توجه به ماده 353 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، دادگاه بدوی مکلف به تبعیت از نظر دادگاه تجدید نظر است و از موارد جهات رد دادرس و صدور قرار امتناع از رسیدگی موضوع بند «د» ماده 91 همین قانون نمی‌باشد.
