ابطال شناسنامه 

ابطال شناسنامه به عنوان یک سند رسمی و الزام اداره ثبت احوال به صدور شناسنامه جدید می تواند بنا به دلایل مختلفی همچون فوت صاحب شناسنامه یا خروج فرد از تابعیت ایران یا اخذ رای مبنی بر اثبات نسب یا نفی نسب صاحب شناسنامه درخواست گردد که این دعاوی جزء احوال شخصیه است و می بایست به طرفیت اداره ثبت احوال مطرح شود.

که به جهت رسمی بودن شناسنامه و مهم ترین سند هویتی هر شخص و بار شدن آثار حقوقی بر مندرجات آن و ارتباط آن با حقوق سایر اشخاص ثالث ، امکان انکار یا تردید نسبت به آن مسموع نیست و می بایست نسبت به اعلام مراتب جعل یا اثبات اهمال مسئول مربوطه در صدور آن اقدام نمود. 

موارد و دلایل درخواست ابطال شناسنامه | موارد باطل کردن شناسنامه 

موارد و جهات مختلفی می تواند موجب طرح دعوای ابطال شناسنامه شود. که مصادیق شایع آن عبارتند از:

• فوت صاحب شناسنامه
• خروج دارنده از تابعیت کشور
• تعلق شناسنامه به دیگری “که خصوص مورد اعلامی درغالب موارد ادعای رابطه برادری یا خواهری با صاحب قبلی شناسنامه مطرح می شود.”
• ادعای فقدان رابطه نسبی صاحب شناسنامه با مورث خواهان
• ادعای فرزند خواندگی صاحب شناسنامه و فقدان رابطه نسبی با پدر و مادر صاحب شناسنامه
• تغییر سن در شناسنامه

نحوه طرح دعوای ابطال شناسنامه 

خواهان دعوایی که بنای بر باطل کردن شناسنامه خود دارد و به سن بلوغ رسیده است می تواند شخصا و درغیراینصورت توسط ولی یا قیم وی می تواند با مراجعه به دفترخدمات قضایی و ارائه مستندات و دلایل ادعایی اقدام به ثبت دادخواست جهت ابطال شناسنامه به طرفیت اداره ثبت احوال در دادگاه محل اقامت خود طرح دعوا نماید.

مدارک لازم جهت طرح دعوای ابطال شناسنامه | ابطال شناسنامه صوری 

مدارک و مستندات پرونده بنا به جهت یا جهات ادعایی متفاوت است، اما به صورت کلی، حسب مورد، ارائه دلایل زیر ضروری است.

• کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی
• کپی مصدق استشهادیه
• درخواست ارجاع به پزشکی قانونی
• مدارک مثبت فوت صاحب قبلی شناسنامه
• رای دادگاه در صورت خصوص اثبات نسب یا نفی نسب

لایحه دفاعیه در خصوص ابطال شناسنامه | نحوه تنظیم دادخواست ابطال شناسنامه

نحوه تنظیم لایحه دفاعیه در خصوص ابطال شناسنامه بنا به جهت یا جهات ادعایی خواهان متفاوت است و برهمین اساس نمی توان به شکل واحدی پاسخگو بود و با توجه به فنی و تخصصی بودن دعوای ابطال شناسنامه، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص امور حسبی، امری ضروری و غیرقابل اجتناب بوده و امکان موفقیت اخذ حکم مقتضی را افزایش خواهد داد.

دادگاه صالح برای ابطال شناسنامه | ابطال شناسنامه در صلاحیت کدام مرجع است؟

به موجب ماده 11  قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در مدنی، خواهان می بایست درمحل اقامت خوانده طرح دعوا نماید. اما بنا به مقررات اصلاحی قانون ثبت احوال، خواهان می بایست در دادگاه حقوقی محل اقامت خود طرح دعوا نماید. چرا که دعاوی ثبت احوال اصولا از دعاوی مربوط به امور حسبی و غیر ترافعی محسوب می شوند.

نظریه مشورتی شماره 7260/7 مورخ 1372/10/11 در خصوص نحوه ابطال شناسنامه

((قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی فقط در محدوده اصلاح شناسنامه لازم‌الرعایه است، سایر مقررات قانون قدیم به قوت خود باقی است.))

سوال :
طبق ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی تغییر تاریخ تولد اشخاص توسط محاکم ممنوع است، اخیرا دادگاه‌ها به ابطال شناسنامه هم رسیدگی می‌کنند با توجه به اینکه با ابطال شناسنامه و صدور شناسنامه جدید باید تاریخ مورد نظر دادگاه نیز قید شود آیا دادگاه ضن ابطال شناسنامه حق دارد درباره زمان تولد خواهان ابطال شناسنامه نیز اظهارنظر کند یا خیر؟
پاسخ:

مفاد ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها مصوب 1367/11/02 و تبصره ذیل آن روشن و واضح است. قانون مذکور فقط در محدوده قانونی خود یعنی اصلاح شناسنامه درخصوص تاریخ تولد لازم‌الرعایه است و سایر مقررات قانون قدیم به قوت خود باقی است. بنابراین چنانچه دعوی مطروحه مربوط به ابطال شناسنامه و صدور شناسنامه جدید باشد قابل طرح در دادگاه حقوقی بوده و باید مطابق خواسته آن رسیدگی شود و اینگونه دعاوی از شمول قانون مذکور خارج است. بدیهی است چنانچه ضمن درخواست ابطال شناسنامه فعلی درخواست صدور شناسنامه جدید با تاریخ تولد جدید نیز شده باشد، دادگاه باید به آن رسیدگی نموده و رأی متقاضی صادر نماید.

نظریه مشورتی شماره 3298/7 مورخ 2/6/ 1376 در خصوص ابطال شناسنامه و صدور شناسنامه جدید 

صدورحکم به ابطال شناسنامه موجود و صدور شناسنامه جدید مستلزم درج مراتب در شناسنامه جدید است در صورت عدم قید مراتب در شناسنامه جدید، صاحب شناسنامه برای اثبات، انتساب سایر مندرجات شناسناممه قبلی به خود نیاز به طرح دعوی خواهد داشت.
سؤال: 

کسی که از شناسنامه دیگری استفاده کرده و با شناسنامه مذکور تحصیل نموده و ازدواج کرده و مدرکی اخذ نموده است چنانچه با طرح دعوی شناسنامه ابطال و شناسنامه جدید صادر شود، تکلیف مدارکی از قبیل مدارک مربوط به ازدواج و فرزندان و مدارک تحصیلی و بیمه و غیره چه می‌شود و آیا برای هر یک از این مدارک نیز باید علیه مرجع مربوطه شکایت کرد یا شناسنامه جدید کافی است؟

پاسخ:

با توجه به قسمت اخیر ماده 43 قانون ثبت احوال هویت اشخاصی که از شناسنامه غیر استفاده نموده‌اند مطابق شناسنامه‌ای که صادر می‌گردد خواهد بود در این صورت شناسنامه به هر علتی که باطل و بی‌اعتبار گردد و برای ذی‌نفع شناسنامه جدید صادر شود، اداره ثبت احوال برای اینکه ذی‌نفع بتواند ارتباط خود را با سوابقی که با مشخصیات سابق تحصیل نموده است، حفظ کند، مراتب را باید در ستون ملاحظات سند سجلی ثبت نماید در غیر این صورت و عدم قید مراتب مذکور در سند سجلی صاحب سند جدید ناگزیر خواهد بود برای انتساب هر سابقه‌‌ای به خود علیه مرجع ذیربط اقامه دعوی نماید و یا علیه اداره ثبت احوال طرح دعوی نموده خواستار درج موضوع در سند سجلی جدید شود.