کمیته تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در سازمان تامین اجتماعی 

کمیته های تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در قالب کمیته های بدوی و تجدیدنظر استانی به موجب بند 5 جز ( ب ) ماده واحده ی قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب سال 1371 مصوب 1380/07/14 تشکیل شده اند.

که به موجب ماده 2 آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور ، تعیین سخت و زیان آور بودن مشاغل موضوع ماده (۱) و نوع آن گروه «الف» و گروه «ب‌» حسب در خواست كارگر، كارفرما، تشكل‌ها، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی، وزارت كار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی در هر كارگاه با بررسی سوابق، انجام بازدید و بررسی شرایط كار توسط كارشناسان بهداشت حرفه‌ای وزارت بهداشت ،‌ درمان و آموزش پزشكی و بازرسان كار وزارت كار و امور اجتماعی و با تایید توسط كمیته‌های بدوی و تجدید نظر استانی موضوع این آیین نامه انجام می‌گیرد .

لذا کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور در وهله اول برای برخورداری از مزایای مشاغل سخت و زیان آور و امکان بازنشستگی زودتر از موعد ، باید آرای کمیته های استانی مزبور مبنی بر تایید سخت و زیان آور بودن شغل خود را کسب نمایند.

 بعد از بررسی کمیته های مزبور ، در صورتی که کمیته های مشاغل سخت و زیان آور نسبت به رد درخواست اقدام نمایند، امکان اعتراض به رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور به جهت مخالفت رای با قوانین و مقررات در دیوان عدالت اداری وجود دارد.

صلاحیت ها و وظایف کمیته تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در سازمان تامین اجتماعی 

• الف. وظایف کمیته های بدوی استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور  :

به موجب ماده 9 آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور ، وظایف کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور عبارتند از : 

1. بررسی ، تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور با مواد این آیین نامه که توسط بیمه شده ، کارفرما ، وزارتخانه بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی و تشکل ها ، به عنوان مشاغل سخت و زیان آور معرفی شده و اعلام نتیجه به متقاضی و سازمان های ذی ربط از سوی کمیته بدوی .
2. رسیدگی به مواردی که با اتخاذ تدابیر لازم حالت سخت و زیان آوری شغل یا مشاغل از بین رفته و در زمره مشاغل عادی درآمده اند و اعلام آن به مراجع ذی ربط به منظور حذف امتیازاتی که به کار سخت و زیان آوری تعلق گرفته است.
3. اجرای سیاست ها و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی 

• ب. وظایف کمیته های تجدیدنظر استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور :

این وظایف عبارتند از ، رسیدگی ، اظهارنظر و تصمیم گیری در خصوص اعتراض به آرای کمیته های بدوی استانی که توسط بیمه شده یا کارفرما درخواست گردیده است و اعلام نتیجه به متقاضی و سازمانهای ذی ربط از سوی کمیته تجدیدنظر 

 اعضای کمیته های تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در سازمان تامین اجتماعی 

کمیته های بدوی و تجدیدنظر استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور هر کدام با 5 عضو اصلی و 5 عضو علی البدل برای مدت 3 سال منصوب می شوند و انتصاب مجدد آن ها بلامانع است.

• الف. اعضای کمیته بدوی تشخیص مشاغل سخت و زیان آور 

1.معاون روابط کار سازمان کار و امور اجتماعی استان یا نماینده وی به عنوان رئیس جلسه 

2.معاون امور بیمه ای اداره کل تامین اجتماعی استان یا نماینده وی 

3.کارشناس مسئول بهداشت حرفه ای معاونت بهداشتی دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی ذی ربط

4.نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان بنا به تشخیص سازمان کار و امور اجتماعی استان

5.نماینده کارفرمایان حسب معرفی کانون انجمن های صنفی کارفرمایی استان

• ب. اعضای کمیته تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور 

1.رئیس سازمان کار و امور اجتماعی استان به عنوان رئیس کمیته 

2.مدیرکل تامین اجتماعی استان 

3.معاونت بهداشتی دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ذی ربط

4.نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان بنا به تشخیص سازمان کار و امور اجتماعی 

5.نماینده کارفرمایان با معرفی کانون انجمن های صنفی کارفرمایی استان 

 اقسام مشاغل سخت و زیان آور | ملاک و مبنای تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در کمیته های تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در سازمان تامین اجتماعی

به موجب تعریف مقرر در قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب سال 1371 مصوب 1380/04/14 ، مشاغل سخت و زیان آور مشاغلی هستند که در آن ها عوامل فیزیکی ، شیمیایی ، مکانیکی ، بیولوژیکی محیط کار ، غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی ( جسمی و روانی ) در وی ایجاد می شود. که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد. با توجه به این تعریف ، متوجه می شویم که برخی از مشاغل به صورت ذاتی سخت و دشوار هستند و حتی با استفاده از انوان تسهیلات ، ابزار و تجهیزات مختلف ، این سختی و زیان باری کار از بین نمی رود و تنها ممکن است میزان آن کاسته شود.

به صورت کلی اقسام کارهای سخت و زیان در دو گروه کلی قرار می گیرند که شامل این موارد است:

گروه الف : کارهای سختی که با در نظر گرفتن تهمیدات مختلف می توان سختی شغل را حذف نمود و آن را به یک کار معمولی تبدیل کرد.

گروه ب : کارهای سختی که ماهیت سخت و دشوار دارند و حتی با در نظر گرفتن انواع شرایط و امکانات ، سختی آن از بین نمی رود و تنها تا حد قابل تحملی کاهش می یابد.

در این جا آنچه که منظور و مورد حمایت قانونگذار بوده ، گروه دوم از مشاغل سخت و زیان آور است که حتی با در نظر گرفتن انواع شرایط و امکانات ، سختی آن از بین نمی رود و دشواری های جسمی و روحی زیادی برای افرارد شاغل در آن حوزه ایجاد می کنند.

هر چند قوانین و مقررات خاصی در موضوع مشاغل سخت و زیان آور وضع گردیده و درصدد احصای مصادیق آن برآمده است که غالبا هر سال موارد آن اعلام می گردد. اما مشاغل متفاوتی نیز وجود دارد که دارای شرایط کاری بسیار سختی بوده ، ولی به عنوان یک شغل سخت و زیان آور معرفی نشده اند، در نتیجه ، افراد شاغل در آن از مزایای قانونی مشاغل سخت نیز بهره ای نمی برند. 

لذا با ارجاع پرونده به کمیته های اعلامی و نهایتا دیوان عدالت اداری در این خصوص تعیین تکلیف خواهد شد.

مدت زمان رسیدگی به درخواست سختی کار در کمیته های مشاغل سخت و زیان آور چقدر است؟ |جواب سختی کار چقدر طول می کشد؟ 

مدت زمان رسیدگی به این مسئله در کمیته های بدوی و تجدیدنظر در هر شهر و استان متغیر است. اما به صورت معمول حدود چهار الی پنج ماه زمان خواهد برد.

نحوه رسیدگی در کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور 

جلسات کمیته های بدوی مشاغل سخت و زیان آور در سازمان کار و امور اجتماعی استان تشکیل می گردد. رسمیت جلسات با ۴ حضور 4 عضو خواهد بود. ولی تصمیمات جلسه با اکثریت آراء حاضرین معتبر می باشد.

با  تقدیم فرم شماره 1 مشاغل سخت و زیان آور از سوی کارفرما یا کارگر ، کمیته بدوی اولین مرجع رسیدگی به درخواست تطبیق و تشخیص سخت و زیان آور بودن شغل مطروحه است. که این کمیته به موجب ماده 11 آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور ، با مد نظر قرار دادن سیاست ها و ضوابط اعلامی شورای عالی حفاظت فنی و در صورت لزوم ارجاع امر به کارشناسی ، نسبت به  تکمیل تحقیقات و بررسی صحت و سقم ادعای خواهان اقدام می نماید. که با فرض رد درخواست ، امکان اعتراض ظرف مدت 15 روز اداری از تاریخ ابلاغ ، در کمیته تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور وجود دارد.

نحوه رسیدگی در کمیته تجدیدنظر رسیدگی کننده به مشاغل سخت و زیان آور 

معترض ( کارفرما یا کارگر ) به رای کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور ، باید ظرف مدت 15 روز اداری از تاریخ ابلاغ رای ، تجدیدنظرخواهی خود را به دبیرخانه سازمان کار و امور اجتماعی محل  تسلیم و رسید کتبی اخذ نماید.

جلسات کمیته تجدیدنظر رسیدگی کننده به مشاغل سخت و زیان آور ، در سازمان تعاون ، کار و رفاه اجتماعی استان تشکیل می شود. جلسات با حضور 4 عضو رسمیت می یابد. و تصمیمات با اکثریت حاضرین در جلسه معتبر و لازم الاجرا می باشد.

نکته مهم اینکه ، کمیته های استانی بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور می بایست نسبت به تعیین نوع دسته الف یا ب بودن سختی و زیان آوری شغل اعلامی در رای صادره اعلام نظر نمایند. 

اگر کمیته تجدیدنظر با درخواست سختی کار موافقت نکرد می توانیم به آن اعتراض کنیم؟

بله ، با توجه به بند 2 ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ، آرای قطعی صادره از مراجع شبه قضایی همچون کمیته های بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری می باشند.

جهات اعتراض به رای کمیته بدوی یا تجدیدنظر تشخیص مشاغل سخت و زیان آور  در دیوان عدالت اداری 

غالب اعتراض ها نسبت به آرای کمیته های مشاغل سخت و زیان آور بنا به سه جهت در دیوان عدالت اداری مطرح می شود.

• جهت عدم تشخیص شغل خواهان به عنوان مشاغل سخت و زیان آور 
• جهت عدم ابلاغ صحیح رای کمیته به خواهان 
• جهت ورود کمیته در احراز توالی یا تناوب مدت اشتغال به کارهای سخت و زیان آور 

نحوه اعتراض به رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری  

1. تقدیم شکایت به دبیرخانه دیوان عدالت اداری یا نمایندگی اداری آن در مراکز دادگستری هر استان یا ارسال از طریق سامانه ساجد یا ثبت شکایت از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی
2. ثبت دادخواست ظرف مهلت ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور برای اشخاص مقیم ایران و ۶ ماه برای اشخاص مقیم در خارج از کشور 

3. ذکر جهات و دلایل اعتراض به رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور

مدت اعتراض به رای کمیته های بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری  

بر اساس تبصره 2 ماده 16 قانون دیوان عدالت اداری ، مدت اعتراض برای اشخاص مقیم ایران ۳ ماه و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ظرف ۶ ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی کمیته مشاغل سخت و زیان آور است.

لازم به ذکر است ، وفق تبصره اعلامی ، مراجع مذکور مکلفند در رای یا تصمیم خود تصریح نمایند که رای یا تصمیم آنها ظرف مدت مزبور در دیوان قابل اعتراض است. 

در مواردی که ابلاغ به شخص معترض به صورت واقعی نبوده است و ذی نفع ادعای عدم اطلاع از آن را بنماید ، شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری ابتدائا به موضوع ابلاغ رسیدگی می نماید . در فرض پذیرش عذر خواهان ، نسبت به رسیدگی به پرونده اقدام  خواهد نمود ، در غیر اینصورت نسبت به رد درخواست اقدام خواهد کرد. 

نکته مهم اینکه ، در مواردی که به موجب قانون سابق ، اشخاصی قبلا حق شکایت در مهلت بیشتری داشته اند ، مهلت مذکور، ملاک محاسبه است.

نحوه رسیدگی به اعتراض به رای کمیته های بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری  

با توجه به اینکه کمیته های بدوی وتجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور در زمره  مراجع شبه قضایی بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری محسوب می شوند. لذا رسیدگی به اعلام اشتباه اعضای این کمیته ها ، الزاماً باید در شعب دیوان عدالت اداری صورت گیرد.

نکته مهم اینکه ، که به موجب تبصره 2 الحاقی به ماده 3 قانون دیوان عدالت اداری مورخ 1402/02/10 ، رسیدگی در دیوان عدالت اداری نسبت به آرای مراجع شبه قضایی از قبیل کمیته های بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور به صورت یک مرحله ای در یکی از شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری انجام خواهد شد.

اعتراض به رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور به موجب رای وحدت رویه شماره 523 مورخ 1390/11/24 هیات عمومی دیوان عدالت اداری و بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری ، منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها ، قابل شکایت در دیوان عدالت اداری می باشد. یا به عبارتی دیوان عدالت اداری در مرحله رسیدگی اولیه اقدام به رسیدگی شکلی می نماید و از ورود در ماهیت پرونده و صدور حکم ممنوع است و با نقض رای ، پرونده را مجددا به کمیته هم عرض رسیدگی به مشاغل سخت و زیان آور جهت رسیدگی مجدد با رعایت موارد نقض اعلامی از سوی دیوان عدالت اداری ارجاع می دهد. 

و چنانچه کمیته هم عرض بازهم  به رای سابق خود اصرار ورزد یا نتیجه مطلوب شاکی حادث نشود ، امکان طرح مجدد شکایت در دیوان عدالت اداری کماکان وجود دارد. در این صورت دیوان عدالت اداری ، برخلاف رسیدگی اولیه ، این بار امکان ورود در ماهیت و صدور حکم را  شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری وجود خواهد داشت. اما اگر در مرحله اعتراض دوم به دیوان ، حکم به تایید رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور از سوی شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری صادر شد، با توجه به ورود شعبه دیوان به ماهیت موضوع و صدور حکم ، امکان اعاده دادرسی به موجب ماده 98 قانون دیوان عدالت اداری با اثبات یکی از جهات مصرحه در این ماده ، برای معترض در شعبه صادرکننده رای وجود دارد. 

اما اگر شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری در رسیدگی اولیه خود مستقیما ، نسبت به تایید رای کمیته مشاغل سخت و زیان آور و  رد شکایت شاکی اقدام نماید ، امکان اعاده دادرسی به موجب ماده 79 قانون دیوان عدالت اداری برای معترض کماکان وجود خواهد داشت.

نتیجتا اینکه با عنایت به فنی و تخصصی بودن این قبیل دعاوی و غیرحضوری بودن دعاوی مطروحه در دیوان عدالت اداری ، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص دیوان عدالت اداری ، امری اجتناب ناپذیر و نقش بسزایی در پیشبرد صحیح پرونده و ممانعت از تضییع حقوق اشخاص در شعبات دیوان عدالت اداری خواهد داشت.