تایید اقاله یا تفاسخ قرارداد در فرضی است، که قرارداد با تراضی طرفین در قالب عمل حقوقی اقاله ، به عنوان یکی از اسباب سقوط تعهدات منحل شود. چرا مبنای اقاله، مبنای اقاله حاکمیت اراده است. همان دو اراده که عقد را ساخته است، میتواند آن را بگسلد. این اراده میتواند هر عقدی را بر هم بزند ،مگر اینکه با مانع خاصی روبه رو شود.که نتیجتا آثار قرارداد از تاریخ تفاسخ منتفی می شود. و موجب بازگشت آثار عقد ( بازگردانیدن عوضین ) به طرفین قرارداد می گردد.
شرایط طرح دعوای تایید اقاله قرارداد ( اعلام وقوع اقاله )
- احراز وقوع قرارداد فی مابین اصحاب دعوا
- احراز تراضی طرفین مبنی بر انحلال عقد پس از انعقاد آن
- عدم تغییر در عوضین در زمان اقاله و کم یا زیاد شدن آن
مستندات طرح دعوای تایید اقاله قرارداد ( مستندات طرح دادخواست اعلام وقوع اقاله قرارداد )
- مواد264 ،۲۸۳، ۲۸۴ ۲۸۵ و ۲۸۶ قانون مدنی
- اصل حاکمیت اراده؛ عدم سخت گیری در معامله
دعوای تایید اقاله قرارداد ، مالی است یا غیر مالی ؟
دعوای تأیید اقاله قرارداد ، بر حسب مورد به مالی منقول و مالی غيرمنقول تقسیم میشود، چنانچه مال مورد دعوا منقول باشد خواسته باید تقویم گردد و هزینه دادرسی بر همان اساس پرداخت شود. ولی اگر مال غیر منقول باشد، هزینه دادرسی بر مبنای ارزش منطقه ای محاسبه و پرداخت میشود. هر چند از لحاظ صلاحیت دادگاه و قابلیت تجدید نظر خواهی حقوقی یا فرجام خواهی حقوقی باید تقویم شود و تمبر مالیاتی وکیل نیز بر همین اساس باطل گردد.
نمونه دادخواست تایید اقاله قرارداد ( نمونه دادخواست اعلام وقوع اقاله قرارداد )
با توجه به فنی و تخصصی بودن این دعوا و تنوع موضوعات آن و رویه های متفاوت قضایی، امکان ارائه نمونه دادخواست واحد برای طرح دادخواست تایید اقاله قرارداد وجود ندارد. مضافا اینکه ، به جهت ممانعت از تضییع حقوق اصحاب دعوا ، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص قراردادها امری لازم و غیرقابل اجتناب است.
چرا که برحسب موضوع پرونده، ممکن است، در کنار طرح دعوای احراز اقاله قرارداد ، طرح دعاوی مرتبط دیگری از جمله الزام به ایفای تعهدات قراردادی موضوع صورتجلسه اقاله، از قبیل استرداد ثمن معامله ، استرداد مبیع و دعوای مطالبه وجه التزام قراردادی را نیز مطرح گردد.
بر همین اساس، موسسه حقوقی آبان با بهره مندی از وکلای متخصص در زمینه های مختلف حقوقی ، آمادگی کامل خود را جهت ارائه خدمات مشاوره و قبول وکالت در این بخش را اعلام می نماید.
در صورت تلف یکی از عوضین و اقاله عقد پس از آن در صورتی که مال قیمی باشد قیمت چه زمانی باید پرداخت شود؟ / در دعوای تایید اقاله قرارداد ، دادگاه قیمت چه زمانی را جهت پرداخت بدل موضوع قرارداد لحاظ می کند؟
بهای زمان اقاله باید معیار بدل قرار گیرد. زیرا در زمان اقاله است، که عوضین جابه جا میشوند. در خصوص فسخ نیز همین قاعده جاری است. اما اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه مشورتی شماره ۷/۹۹/۱۴۳۴ مورخ ۱۴۰۰/۲/۲۷، با استناد به ماده ۴۶ قانون اجرای احکام مدنی معتقد است، قیمت یوم الادا باید پرداخت شود .
آیا میتوان در قرارداد اقاله، شرط کرد در صورت تأخیر در باز پس دادن معوض در مهلت تعین شده طرف مقابل خسارت ( وجه التزام ) بپردازد؟
به نظر میرسد، این توافق را باید یک تراضی مستقلی جدای از اقاله دانست و نباید تصور کرد، یکی از عوضین فزونی یافته، زیرا در این فرض در عوضین هیچ تغییری حاصل نمیشود و فقط ضمانت اجرای تخلف از انجام تعهد قراردادی پیش بینی شده است. بنابراین، درج شرط فرعی و یا خارجی در اقاله با مانعی مواجه نیست.
ماهیت حقوقی اقاله قرارداد چیست ؟
ماهیت اقاله عقد است، اما معامله جدید نیست. بلکه از بین بردن عقد و آثار آن است که به بازگردانیدن دو عوض منتهی می شود . و لذا شرایط خاص خود را دارد و عمل حقوقی مستقل است که تابع عقد اصلی است.
آثار دعوای تایید اقاله قرارداد ( اعلام اقاله قرارداد )
آثار تایید اقاله قرارداد، ناظر به آینده است و به گذشته سرایت نمیکند. یعنی فرضاً کسی که باغی را خریداری میکند و پس از یک سال قرارداد اقاله می شود ، خریدار در یک سال اخیر مالک ملک بوده و تمامی منافع منفصل نیز متعلق به وی است. اما منافع متصل متعلق به او نیست.
براساس ماده ۲۸۸ قانون مدنی اگر مالک بعد از عقد در مورد معامله تصرفاتی کند که موجب ازدیاد قیمت آن شود، در حین اقاله به مقدار قیمتی که به سبب عمل آن زیاد شده مستحق خواهد بود. مثلاً باغی خریده و آن را آباد کرده است یا خودرویی خریده و آن را تعمیر کرده، اما افزایش قیمت به صورت طبیعی مثل افزایش قیمت ناشی از تورم مشمول ماده مذکور نمیشود هر چند با توجه به تکمیلی بودن ماده طرفین میتوانند خلاف آن توافق کنند.
آیا تلف یا فروش یکی از عوضین مانع اقاله می شود؟
خیر، در این صورت به جای آن چیزی که تلف شده است مثل آن در صورت مثلی بودن و قیمت آن در صورت قیمی بودن داده می شود. بر همین اساس مانع طرح دعوای تایید اقاله قرارداد نمی شود.
آیا میتوان در قرارداد اقاله شرط کرد در صورت تأخیر در باز پس دادن معوض در مهلت تعین شده طرف مقابل خسارت ( وجه التزام ) بپردازد؟
به نظر می رسد، توافق بر مطالبه وجه التزام قراردادی از متخلف قراردادی را باید یک تراضی مستقلی جدای از اقاله دانست و نباید تصور کرد یکی از عوضین فزونی یافته است، زیرا در این فرض در عوضین هیچ تغییری حاصل نمیشود و فقط ضمانت اجرای تخلف از انجام تعهد قراردادی پیش بینی شده است. بنابراین، درج شرط فرعی و یا خارجی در اقاله با مانعی مواجه نیست.
آیا پرداخت وجه یا مال به طرف دیگر جهت راضی کردن وی برای اقاله صحیح است؟
در این فرض نمیتوان خدشه ای بر اعتبار اقاله وارد کرد، زیرا در اراده طرفین این مال جزء مورد اقاله نیست و اقاله بر آن واقع نمی شود تا اضافه شدن آن بر یکی از دو مورد عقد سبب تغییر یکی از عوضین در برابر عوض دیگر باشد .
افزودن یا کاستن دو عوض در اقاله آیا خللی به صحت آن وارد میکند؟ | آیا فزودن یا کاستن دو عوض در مانع طرح دعوای تایید اقاله قرارداد می شود؟
ماهیت اقاله عقد است، اما معامله جدید نیست. بلکه از بین بردن عقد و آثار آن است که به بازگردانیدن دو عوض منتهی می شود . و لذا شرایط خاص خود را دارد و عمل حقوقی مستقل است که تابع عقد اصلی است. تغییر در عوضین در زمان اقاله و کم یا زیاد شدن آن مانع اقاله است و آنچه رخ میدهد اقاله نیست. مثلاً خودرویی به یک میلیارد تومان فروخته شود، اما در زمان اقاله و بازگشت خودرو به مالک اولیه شرط شود، مالک اولیه یک میلیارد و دویست میلیون تومان پرداخت کند. این امر خلاف مقتضای اقاله است، اما توافق حاصله یک عقد جدید محسوب می شود. مگر اینکه تغییر جزئی و قابل چشم پوشی باشد یا اینکه شرط جنبه تبعی داشته و دو عوض ثابت مانده باشد، که در این حالت همان ماهیت اقاله را دارد. مثل اینکه اقاله معامله خودرو شرط در شود مالک اولیه نسبت به رنگ آمیزی خودرو اقدام نماید.
چه عقود یا قراردادهایی قابل اقاله نیستند؟ |نسبت به چه قراردادهایی امکان طرح دعوای تایید اقاله قرارداد وجود ندارد؟
اقالة برخی از عقود با مصالح اجتماعی و نظم عمومی یا اخلاق حسنه منافات دارد و بر همین اساس قابل اقاله نیستند، که در ذیل آورده میشود:
- عقد نکاح : به دلیل مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه و اینکه شخصیت انسان و احوال مدنی موضوع دادوستد قرار نمی گیرد.
- عقد وقف : به دلیل مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه و اینکه وقف نهادی است دائمی که با انحلال سازگاری ندارد
- اقاله ضمان : چون با حقوق مضمون عنه منافات دارد، غیر نافذ بوده و منوط به تنفيذ وی است.
- اقاله : خود اقاله قابل اقاله نیست، زیرا اقاله باعث زائل شدن عقد میشود و با اقاله اقاله عقد مجدداً تشکیل نمیشود و اگر طرفین قصد احیای عقد سابق را داشته باشند ،باید دوباره عقد جدید انشاء کنند، مطابق نظر دکترین حقوقی هیچ خیاری در اقاله راه ندارد.
آیا اقاله به ارث میرسد؟
اقاله به قائم مقام ( وراث یا منتقل الیه ) انتقال پیدا نمیکند. زیرا امکان اقاله عقد و قطع آثار آن برخلاف خیار، یک حق نیست. تا قابل انتقال به وراث طرفین معامله باشد، بلکه مانند خریدن و فروختن یا اجاره کردن و اجاره دادن نیازمند دو اراده است، بنابراین حکم و تأسیسی است که ارادۀ صاحب این اختیار، به تنهایی در حفظ و یا اسقاط آن دخالتی ندارد. از طرف دیگر در ماده ۲۸۳ قانون مدنی ،ذکری از وراث یا قائم مقام به میان نیامده است. اما میتوانند با عقد جدیدی آن را بفروشند.
آیا امکان اعطای وکالت در اقاله به طرف مقابل وجو د دارد ؟
وکالت دادن به طرف مقابل مبنی بر اینکه هر زمان خواست معامله را از طرف خودش اصالتا و از طرف مقابل اقاله کند، صحیح نیست. به عبارتی ، اقاله با خود امکان پذیر نیست.
مرجع صالح به رسیدگی به دعوای تایید اقاله قرارداد ( اعلام اقاله قرارداد )
مرجع صالح اگر مال منقول باشد، دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد یا محل اجرای تعهد صلاحیت رسیدگی دارند. اما اگر مال موضوع دعوا غیر منقول باشد، دادگاه محل وقوع مال صالح به رسیدگی است.
