گزارش اصلاحی 

گزارش اصلاحی ، از نظر ماهیتی قرارداد است و اعتبار و اثر آن تابع قواعد عمومی قراردادها می باشد. اگر ایجاب این سازش نزد مقام قضایی واقع شود، پیش از قبول طرف دیگر فاقد اثر حقوقی است. به موجب ماده 185 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی ، هرگاه سازشی محقق نشود، تعهداتی که طرفین هنگام توافق به سازش به عمل آورده‌اند، لازم الرعایه نیست و پس مانند سایر قراردادهای عادی یا رسمی می‌تواند موضوع بطلان یا فسخ قرار گیرد و طرح دعوی فسخ یا ابطال گزارش اصلاحی امکان ‌پذیر می‌باشد.

موضوع گزارش اصلاحی

موضوع گزارش اصلاحی می‌تواند هر خواسته‌ای باشد. اعم از مالی،غیرمالی، الزام به انجام تعهد یا مطالبه حقی. اما آثار و نتایج گزارش اصلاحی برای اشخاص ثالث با عنایت به اصل نسبی بودن قراردادها ، تعهدی ایجاد نمی نماید. چرا که به کررات دیده می شود، دو نفر با انجام تبانی و در جهت تضییع حقوق شخص ثالث، اقدام به تنظیم گزارش اصلاحی نموده اند. ولی چنانچه گزارش اصلاحی به درستی منعقد شده باشد، آثار حقوقی آن نسبت به اشخاص ثالث بار شده و اشخاص ثالث ملزم به احترام به حقوق قانونی ایجاد شده می باشند.

گزارش اصلاحی عقد صلح است.

ماهیت گزارش اصلاحی عقد صلح است. آن هم در اکثر موارد صلح بر دعوا یا دعاوی مطروحه و نه صلح ابتدایی پس مانند سایر قراردادهای عادی یا رسمی دیگر می‌تواند موضوع بطلان یا فسخ قرار گیرد و طرح دعوی فسخ یا ابطال آن امکان‌پذیر می‌باشد.

در بعضی موارد ممکن است افراد در دعوایی از ادعاهای خود صرفنظر کنند و درخواست صلح و سازش کنند. دادگاه رسیدگی‌کننده به رسیدگی پرونده پایان می‌دهد و این گزارش اصلاحی مانند حکم عادی دادگاه به اجرا گذاشته می‌شود. دادگاه و شورای حل اختلاف می‌توانند گزارش اصلاحی صادر کنند.

موارد صدور گزارش اصلاحی در شورای حل اختلاف

بر اساس ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف شوراهای حل اختلاف می توانند نسبت به تنظیم گزارش اصلاحی در موارد ذیل اقدام نمایند.

1.جرایم قابل گذشت

2.بخش خصوصی جرایم غیر قابل گذشت

3.امور حقوقی و مدنی با هر خواسته ای اعم از مالی یا غیرمالی یا درخصوص مطالبه حق و یا الزام به ایفای تعهد مشخص

ابلاغ گزارش اصلاحی

در صورتیکه گزارش اصلاحی صرفاً در حد تأیید صحت توافق اصحاب دعوا باشد، به شکل دادنامه تنظیم نشده به اصحاب دعوا ابلاغ نمی شود. اما در صورتیکه دادگاه بعد از احراز توافق اصحاب دعوا حکمی واقعی صادر کند که با تکیه بر این توافق داری اسباب موجهه باشد، عمل مزبور حکم به معنای واقعی حکم محسوب می شود و در نتیجه باید به شکل دادنامه تنظیم شده و مانند سایر احکام به اصحاب دعوا ابلاغ شود.

اعتبار گزارش اصلاحی در شورای حل اختلاف و دادگاه 

برطبق تبصره یک ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف و ماده 184 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، گزارش اصلاحی غیر قابل اعتراض و قطعی است و امکان تجدیدنظر خواهی حقوقی نسبت به آن وجود ندارد.

 ولی به علت ماهیتی قراردادی آن مانند سایر قراردادهای عادی یا رسمی میتواند موضوع بطلان یا فسخ قرار گیرد و طرح دعوی فسخ یا ابطال گزارش اصلاحی کماکان امکانپذیر است.

آثار گزارش اصلاحی

1. گزارش اصلاحی به توجه به ماهیت قراردادی بودن آن و اصل نسبی بودن قراردادها نسبت به اشخاص ثالث تعهد حقوقی ایجاد نمی نماید و فقط فی ما بین طرفین دعوا و قائم مقام قانونی ایشان لازم الاجراست. شخص ثالث متضرر تنظیم گزارش اصلاحی می‌تواند مراتب اعتراض خود را به دادگاه صادر کننده گزارش اصلاحی ارائه و نسبت به مطالبه حقوق خود با طرح دعاوی مقتضی اقدام نماید.
2. تنظیم گزارش اصلاحی عملی قضایی محسوب نمی شود. برهمین اساس مشمول قاعده اعتبار امر مختومه نمی شود.
3. دو طرف سازش، درعین حال که باید مفاد قرارداد را محترم شمارند، می‌توانند ابطال آن را به سبب مخالفت با نظم عمومی یا اشتباه یا اکراه یا تدلیس و عیب یا عدم مالکیت طرف سازش نسبت به موضوع سازش تقاضا نمایند.

آیا گزارش اصلاحی مشمول قاعده اعتبار امر مختومه می باشد؟

به موجب مادۀ 184 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه پس از حصول سازش میان طرفین ختم رسیدگی را اعلام و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می‌کند. لیکن قانون در خصوص اینکه (( آیا گزارش اصلاحی دارای اعتبار امر مختومه است یا خیر؟ )) ساکت است.

از طرفی، اعتبار امر مختومه یکی از آثار احکام دادگاه است. بنابراین، اگر گزارش اصلاحی را حکم بدانیم، لاجرم اعتبار امر مختومه شامل آن خواهد شد.

لیکن نظریات مخالفی نیز وجود دارد: گروهی معتقدند که گزارش اصلاحی ماهیت قرارداد صلح را دارد؛ در این صورت، چنین گزارشی فقط می‌تواند موضوع دعوای فسخ قرارداد یا ابطال یا اقاله، مطابق قواعد عمومی قراردادها، قرار گیرد.

گروهی از حقوقدانان، بر این باورند که گزارش اصلاحی حکم محسوب شده، مانند احکام دیگر مشمول اعتبار امر مختومه است. گروه دیگری براین عقیده اند، گزارش اصلاحی، قرار سقوط دعوی است. به نظر آنان این گزارش از اعتبار امر مختومه برخوردار است. دسته‌ای دیگر اعتقاد دارند که گزارش اصلاحی یک تصمیم حسبی است که فاقد اعتبار امر مختومه است.

نحوه اجرای گزارش اصلاحی | لزوم صدور اجراییه جهت اجرای گزارش اصلاحی 

گزارش اصلاحی مانند سایر احکام دادگاهها، قابلیت اعتراض ندارد و مانند احکام دادگاه ها قابلیت اجرا را دارد. مفاد سازش نامه بین طرفین و قائم مقام آنان لازم الاتباع است و نحوه اجرای آن نیز مانند اجرای احکام مراجع دادگستری می باشد. ذی نفع در گزارش اصلاحی حق درخواست صدور اجراییه دارد و حق الاجرا باید اخذ شود. اگر مورد سازش معلوم و مشخص باشد، نسبت به کل آن و نیم عشر اجرایی بصورت یکجا اجراییه صادر می شود. اگر طرفین در مرحله فرجام خواهی حقوقی بنای بر توافق و سازش را داشته باشند، دیوان عالی کشور به جهت اینکه حق رسیدگی ماهیتی به موضوعات را ندارد و تنظیم صورتجلسه گزارش اصلاحی یک امری ماهیتی است، پرونده را به دادگاه صادرکننده رای فرجام خواسته ارسال خواهد نمود.

مراجع صدور گزارش اصلاحی

بر اساس ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف شوراهای حل اختلاف و ماده 184 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تنظیم گزارش اصلاحی بر حسب موضوع در حدود صلاحیت شورای حل اختلاف و مراجع قضایی است.

لیکن مراجع غیر قضایی، از جمله دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری، با عنایت به صلاحیت نظارت ذاتی آنان، صلاحیت  صدور گزارش اصلاحی را ندارند.

نظریه شماره 837/95/7 مورخ1395/04/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه در خصوص گزارش اصلاحی

استعلام:

پیرامون گزارشات اصلاحی صادره در محاکم چنانچه هریک از اصحاب دعوا در مقابل طرف دیگر عهده دار تعهداتی می شوند.

1. چنانچه هریک از طرفین تعهدات خویش را انجام ندهد منتفی بودن گزارش اصلاحی می بایست مورد طرح دعوی واقع شود ویا اینکه با احراز تخطی دو انجام تعهدات از سوی متعهد دادگاه مجری حکم گزارش اصلاحی صادره را منتفی اعلام می کند در این خصوص ارشاد بفرمایید که نحوه اقدام دادگاه دراین زمینه چگونه است؟
2. پیرامون تعهدات متقلبه خواهان به عنوان مبتکر دادرسی مدنی که هزینه دادرسی را نیز داده است در مقابل خوانده آیا صدور اجراییه و انجام اقدامات اجرایی از سوی دادگاه ممکن است؟

پاسخ:

1.مطابق ماده ۱۸۴ قانون آیین دادرسی در امور مدنی مفاد سازش نامه موضوع گزارش اصلاحی که وفق مقررات ماده ۱۷۸ به بعد قانون مرقوم صادر گردیده است نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاهها به موقع اجرا گذاشته می شود. بنابراین، در صورت عدم انجام مفاد آن هر یک از طرفین می تواند اجرای گزارش اصلاحی را از دادگاه تقاضا کند و عدم انجام آن از ناحیه طرفین موجب نمی شود که دادگاه آن را منتفی اعلام کند.

2.با صدور گزارش اصلاحی، هردو طرف می توانند، تقاضای صدور اجرائیه وانجام عملیات اجرائی بنمایند.

نظریه مشورتی ۷/۱۴۰۲/۴۶۸ مورخ 1402/07/10 در خصوص لزوم صدور اجراییه در گزارش‌های اصلاحی صادره از شعب شوراهای حل اختلاف

استعلام :
خواهشمند است اعلام فرمایید آیا گزارش‌های اصلاحی صادره از شعب شوراهای حل اختلاف، بدون صدور اجراییه اجرا می‌شود و یا به مانند احکام دادگاه‌ها اجرای آنها مستلزم صدور اجراییه است؟
پاسخ:

در تبصره ماده ۲۹ قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۳۹۴ در خصوص شیوه اجرای گزارش اصلاحی تنظیم شده در این شوراها مقرره خاصی پیش‌بینی نشده است؛ بنابراین، شیوه اجرای این گزارش‌ها تابع عمومات است و با توجه به حکم مقرر در ماده ۱۸۴ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ و ماده ۴ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶، به درخواست هر یک از طرفین اجراییه صادر می‌شود.