جرم تبلیغات فریب دهنده و مجازات آن 

تبلیغات فریب دهنده به موجب قانون تجارت الکترونیک جرم انگاری شده است .  مطابق قانون تجارت الکترونیکی ، تأمین کنندگان موظفند ضوابطی را در امر تبلیغ رعایت کنند که تخلف از آن، جرم علیه قواعد تبلیغ است. مواد 50 تا 55 و ماده 70 قانون تجارت الکترونیک رکن قانونی جرم تبلیغات فریب دهنده است. از حیث رکن مادی، رفتار فیزیکی و تبلیغاتی است که موجب فریب در مصرف کننده و خریدار شود . مرتکب جرم، فروشنده ، تاجر یا به عبارت قانونی ، تامین کننده است و بزه دیده جرم، مصرف کننده است . این جرایم مقید به نتیجه خاصی نیست و شرط اصلی آن، وقوع رفتارهای مادی در بستر تجارت الکترونیکی است. از حیث رکن معنوی، با توجه به عدم تصریح قانونی و اصلِ عمدی بودن جرایم، رفتارهای غیر عمدی قابل مجازات نیستند.

ارکان و عناصر جرم تبلیغات فریب دهنده 

• ركن قانوني تبلیغات فریب دهنده 

ماده 50 قانون تجارت الكترونيكي به عنوان عنصر قانوني جرم تبليغات فريبنده مقرر داشته اسـت: تـأمين كنندگان در تبليغ كالا و خدمات خود نبايد مرتكب فعل يـا تـرك فعلـي شـوند كـه سـبب مشتبه شدن و فریب مخاطب از حيث كميت و كيفيت شود . بنابراین هرگاه ارائه كننده كالا يا خدمات براي جلب مشتري بيشتر، در تبليغـاتي كـه انجـام مـيدهـد مطالبي را در مورد كميت يا كيفيت و ويژگيهاي كالا از حيث دوام، مواد بكـار رفتـه در آن، كارآيي كالا و امثال آن بطور نادرست، غير واقعي يا غير شفاف بيان نموده و يا تعمـداً از ذكـر بعضي از اوصاف و معايب كالا يا نحوه انجام و آثار و تبعات انجام خدمات خودداري  نمايـد كه موجب فريب خوردن و به اشتباه افتادن خريدار مي گـردد ، مرتکب جرم تبلیغات فریبنده شده است .

• ركن مادي تبلیغات فریب دهنده

رکن مادي اين جرم، تبليغ فريبنده است كه ممكن است به صورت ايجابي و فعل مثبت باشد يا به صورت سلبي و ترك فعل. تبليغات فريبنده در فقه و حقوق با تدليس ناميـده می شود ، تدليس عبارت است از اظهار وصف كمال بر خلاف واقع و يا اخفاء  نقـص شود

– برای اینکه تبليغ فريبنده شناخته شود پنج شرط لازم است:

1. بايد يك مطلب دروغين يا فريبنده توسط تبليغ كننـده در مـورد كـالاي خـودش يـا در مـورد كالاهاي رقيب گفته شود
2. تبليغ بايد قابليت فريب دادن بخش قابل توجهي از مخاطبان مورد هدف را داشته باشد
3. فريب بايد اساسي و تعيين كننده باشد(اين مطلب بدين معنا است كـه تبليـغ كننـدگان سـعي دارند مصرف كننده را در مورد اوصاف و ويژگي هاي مهم در خريد يك كـالا گـول بزننـد. ايـن عمل بطور غيرمنصفانه مصرف كننده را خواه ناخواه به خريد كالا وادار ميكند.
4. تبليغ نادرست موجب صدمه و خسارت به مصرف كننده شود(بايد در نظر داشت كه فريب ساده نيز مي تواند موجب خسارت گردد
5.  تبليغ دروغين بايد بخشي از منافع تجاري باشد .

يكي از مصاديق تبليغات فريبنده كه در ماده 50 قانون تجارت الکترونیک مغفول مانده، تبليـغ نسـبت بـه بهاي كالا و ارزيابي قيمت آن است كه به دشواري مي توان گفـت عبـارت «فريـب از حيـث كميت» در متن ماده شامل اين نوع از تبليغ هم هست.

تبليغات غير واقعي و فريبنده به ويژه زماني كه از طريـق رسـانه هـا و وسـايل ارتبـاط جمعي صورت گيرد،  به جهت كثرت مخاطبين از يك سو و قدرت تـاثير گـذاري و اقنـاع كنندگي رسانه ها از سوي ديگر آثار و تبعات منفي بيشتري به دنبـال خواهـد داشـت. ايـن تبعات منفي محدود به مخاطبيني كه تحت تاثير تبليغات فريبنده تبديل به مصـرف كننـده كالا و خدمات مي شوند، نيست و با نقض قواعد رقابت تجـاري سـالم، توليدكننـدگان ديگـر كالاي مشابه نيز از اين روند متضرر مي گردند. از تبعات منفي تبليغات فريبنده و دروغين در فضاي تجارت الكترونيكي اين است كه عرضه كنندگان كالا و خـدمات از طريـق فروشـگاههـاي اينترنتي با هزينه بسيار كم تري نسبت به تبليغات از طريق راديو و تلويزيون امكـان معرفـي تفصيلي كالا برايشان ميسر است و هم چنين ماندگاري تبليغ در كنار كالاي عرضه شـده در پايگاه داده فروشگاه مجازي، تاثير بيشتري در ذهن مصرف كننده بالقوه مـي گـذارد.

• ركن معنوي تبليغ فريب دهنده

 تبلیغات فریب دهنده جرمي عمدي است. تحقق اين جرم مستلزم سوء نيت عام و خاص است؛ بنابراين علم به وجود عيب يا فقدان صفت كمال در كالا يا عدم تطـابق كـالا يـا خـدمات از حيث كميت يا كيفيت با آن چه تبليغ شده، و نيز قصد و اراده انجـام آن شـرط اسـت. هـم چنين فعل يا ترك فعلها بايد با قصد به اشتباه انداختن يا فريب مخاطب انجام شده باشد.

مجازات جرم تبلیغات فریب دهنده

مجازات جرم تبلیغات فریبنده و  انجام تبليغاتي كه منجر به فريب مخاطـب شود، در ماده 70 اين قانون تجارت الکترونیک تعيين شده است. به موجب ماده مذکور که مقرر میدارد : تامين كننده متخلف از مـواد (39 )، (50 )، (51 )، (52 )، (53 )، (54 )، (55) اين قانون به مجازات از بيست ميليون تا يكصد ميليون ريال محكوم خواهد شد ، مجازات این جرم جزای نقدی است .

با توجه به اینکه جرم مذکور  برابر ماده 19 قانون مجـازات اسـلامي تعزير درجه پنج است تخفیف مجازات جرم تبلیغ فریبنده به موجب مواد 37 و 38 قانون مجازات اسلامی  و تعليق اجرای مجازات آن به موجب ماده 46 قانون امكانپذير است.

 جرم تبلیغ فریب دهنده قابل گذشت است 

از آنجا كه قانون به قابل گذشت بودن جرم تبلیغ فریبنده  اشاره نكرده است ، برابر ماده 103 ق.م.ا،. غير قابل گذشت محسوب ميشوند. در مورد تعـدد يا تكرار اين جرايم نيز حكم صريحي وجود ندارد و بنابراين تعدد و تكرار اين جرايم مشـمول مقررات كلي موضوع مواد 131 تا 139 قانون مجازات اسلامي است.

مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم تبلیغ فریب دهنده 

مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم تبلیغ فریبنده در صورت اثبات قابل وصول خواهد بود اگر تبلیغات تجاری نادرست، خسارتی بر دیگران وارد کند، این خسارت باید جبران شود. جبران خسارت طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی  بر عهده کسی است که مقصر و مسئول شناخته می‌شود. مسئول جبران خسارت ممکن است تولید کننده، متصدی تبلیغات، رسانه یا هر شخص دیگری باشد. برای جبران خسارت مادی ناشی از آگهی های تبلیغاتی، دو راه اصلی وجود دارد: گاهی فقط با فسخ قرارداد از طریق خیار تدلیس که در اثر تبلیغات نادرست بسته‌شده است، ضرر وارد بر مشتری جبران می‌شود. اما گاهی علاوه بر فسخ و پس گرفتن پولی که پرداخت شده ، تبلیغ‌کننده به پرداخت مبلغی اضافه هم محکوم می‌شود. در صورتی می‌توانیم چنین خسارتی بگیریم که تحت تأثیر تبلیغات دروغین کالایی خریده‌ باشیم و به دنبال آن آسیب های اقتصادی وارد شده باشد.