قرار موقوفی تعقیب

قرار موقوفی تعقیب یک تصمیم نهایی قضایی است که به موجب آن مقام قضایی بدون اینکه وارد ماهیت وقوع یا عدم وقوع جرم شود تعقیب جزایی متهم را به جهتی از جهات قانونی متوقف می نماید . بنابراین قرار موقوفی تعقیب یک قرار شکلی است در مقابل قرار منع تعقیب که یک قرار ماهوی است . در ماده 13 قانون آیین دادرسی مدنی مواردی ذکر شده است که تعقیب متهم در صورت حدوث آنها به طور کلی و برای همیشه ساقط میشود. به موجب قواعد حقوق جزا یک اصل وجود دارد که اگر متهم تحت تعقیب قرار گرفت، رسیدگی و تحقیقات در مورد اتهام او متوقف نمیشود، مگر آنکه به موجب قانون مرجع تحقیق، توقف تحقیقات را ضروری بداند. موارد صدور قرار موقوفی تعقیب در ماده 13 قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است . 

موارد صدور قرار موقوفی تعقیب 

به موجب ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری موارد صدور قرار موقوف تعقیب عبارت است از : 

1. فوت متهم یا محکوم علیه
2. گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت
3. مشمول عفو شدن 
4. نسخ مجازات قانونی
5. مشمول مرور زمان کیفری شدن 
6. توبه متهم
7. اعتبار امر مختوم

نکته : در صورت صدور حکم قطعی علیه محکوم علیه و حدوث هر یک از جهات ماده 13 ق آ د ک مرجع قضائی قرار موقوفی اجراء صادر مینماید.

• فوت متهم

فوت متهم یا محکوم علیه یکی از علل سقوط دعوای عمومی است. در صورتی که فوت متهم یا محکوم علیه مقدم بر تعقیب امر جزایی باشد و هنوز تعقیب به جریان نیفتاده پرونده بایگانی می شود . اگر فوت متهم در جریان تعقیب و رسیدگی اتفاقی افتد، دادسرا یا دادگاه مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب می نماید.

اگر فوت متهم پس از صدور حکم قطعی باشد این حکم قابل اجرا نیست و قرار موقوفی اجرا صادر می شود. با فوت متهم مجازات ساقط می شود مانند حبس و غیره، ولی دیه از آنجا که جنبه جبران خسارت دارد با فوت مرتکب ساقط نمیشود و از ماترک متوفی وصول میگردد. مستند آن ماده 535 قانون آیین دادرسی کیفری می باشد « هرگاه شخصی محکوم به پرداخت دیه شود در صورت تقاضای محکوم له قاضی اجرای احکام ، دیه را از ما ترک محکوم علیه استیفا می کند.»

• گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت

گذشت شاکی تنها در جرایم قابل گذشت موجب صدور قرار موقوفی تعقیب می شود . در صورت رضایت شاکی قرار موقوفی تعقیب یا اجرا صادر میشود و در جرایم غیر قابل گذشت امکان تخفیف مجازات بعد از صدور حکم قطعی با درخواست محکوم علیه توسط مرجع رسیدگی امکان پذیراست.جرایم قابل گذشت به جرایمی اطلاق می شود که تعقیب و رسیدگی به آن تنها با شکایت زیان دیده از جرم، به جریان افتاده و با گذشت او در هر مرحله، این فرآیند با صدور قرار موقوفی تعقیب ، متوقف می گردد. به عبارت دیگر جرایم قابل گذشت، جرایمی هستند که علاوه بر جنبۀ عمومی، حیثیت خصوصی درخور اعتنایی دارند. قانونگذار در جرایم قابل گذشت برای ارادۀ شاکی اهمیت خاصی قائل شده به نحوی که شروع، ادامۀ تعقیب، رسیدگی و اجرای مجازات منوط به اراده شاکی خصوصی است .

• مشمول عفو شدن 

حسب ماده 97 قانون مجازات اسلامی، عفو عمومی که به موجب قانون در جرایم موجب تعزیری اعطا می شود تعقیب و دادرسی و حتی اجراء حکم را موقوف مینماید. عفو در جرایم تعزیری متصور است. دیه، قصاص، حق الناس و جبران خسارت از شمول عفو خارج هستند. صدور قرار موقوفی تعقیب فقط مختص عفو عمومی میباشد.

• نسخ مجازات قانونی

در مقررات و نظامات دولتی، مجازات باید به موجب قانونی باشد که قبل از وقوع جرم مقرر شده است. لیکن، چنانچه پس از وقوع جرم، قانونی وضع شود که مبنی بر تخفیف یا عدم اجرای مجازات یا مساعد به حال مرتکب وضع شود در صورتی که نسخ قانون، در جریان تعقیب و قبل از صدور حکم قطعی باشد، قرار موقوفی تعقیب صادر می شود و اگر پس از صدور حکم قطعی باشد قرار موقوفی اجرا صادر می شود.

• مرور زمان کیفری 

مرور زمان کیفری از دیگر علل صدور قرار موقوفی تعقیب است . به موجب قانون مجازات اسلامی، مرور زمان کیفری  به سه دسته تقسیم می گردد.

مرور زمان شکایت : این نوع مرور زمان صرفا در جرایم قابل گذشت جریان دارد. مرور زمان شکایت به موجب ماده 106 قانون مجازات اسلامی  بدان معناست که اگر مدعی یا شاکی خصوصی در مدت یکسال از تاریخ وقوع جرم ، شکایت نکند ، حق شکایت کیفری او ساقط می شود

مرور زمان تعقیب : منظور از مرور زمان تعقیب آن است که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مهلت مقرر قانونی ، هیچ گونه اقدام تعقیبی یا تحقیقی از سوی مقامات قضایی صورت نگرفته باشد.

مرور زمان مجازات : مرور زمان مجازات یعنی اینکه حکم مجازات قطع صادر شود و به هر علتی این مجازات در مورد شخص به اجرا در نیاید و پس از گذشتن مدتی ، حکم مجازات دیگر اجرا نخواهد شد 

• توبه متهم

توبه به معنای پشیمانی و بازگشت است .توبه متهم در مواد 114 تا 119 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است، که به عنوان یکی از علل سقوط مجازات می باشد و از موارد صدور موقوفی تعقیب است. در جرایم تعریزی 6 تا 8 چنانچه مرتکب توبه نماید و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود مجازات ساقط میگردد. در سایر جرایم تعزیری در صورت توبه مرتکب، دادگاه مخیر است مجازات را تخفیف دهد.

دیه، قصاص، حد قذف و حد محاربه با توبه ساقط نمیگردد. متهم باید قبل از صدور حکم قطعی ادله توبه خود را در دادسرا یا دادگاه ارائه نماید. اگر دادستان مخالف سقوط و تخفیف مجازات متهم متعاقب توبه مرتکب باشد میتواند به مرجع تجدید نظر اعتراض کند.

• اعتبار امر مختوم

اعتبار امر  مختومه یا امر قضاوت شده به معنای پایان و خاتمه رسیدگی قضایی است . وقتی رسیدگی به امر کیفری به موجب حکم قطعی و نهایی خاتمه می یابد ، در اصطلاح حقوقی گفته می شود ، حکم اعتبار امر مختوم را کسب نموده است و در نتیجه دعوی عمومی ساقط میشود و قابل طرح مجدد در مراجع قضایی نخواهد بود و در صورت طرح دعوی منجر به صدور قرار موقوفی تعقیب یا اجرا میگردد. از شرایط مربوط به اعتبار امر مختومه، وحدت موضوع، وحدت طرفین، وحدت سبب میباشد.

اعتراض به قرار موقوفی تعقیب 

به موجب بند الف ماده 170 قانون آیین دادرسی کیفری قرار موقوفی تعقیب مانند قرار منع تعقیب قابل اعتراض از طرف شاکی می باشد . بازپرس پس از پایان تحقیقات چنانچه تشخیص دهد مورد از جهات موقوفی تعقیب است، قرار موقوفی تعقیب صادر می نماید. و پرونده را فوری نزد دادستان یا دادیار اظهار نظر ارسال می نماید تا نظر خود را به طور کتبی اعلام کند، در صورت موافقت دادستان با قرار مذکور، قرار موقوفی تعقیب به شاکی ابلاغ می گردد.

شاکی میتواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ قرار اعتراض نماید. رسیدگی به اعتراض شاکی در دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به آن اتهام را دارد و تصمیم دادگاه در این خصوص قطعی است. هر گاه دادگاه رای بر قرار موقوفی تعقیب صادر نماید و متهم در بازداشت باشد بلافاصله، به دستور دادگاه آزاد می شود. شاکی میتواند به قرار صادره از دادگاه ظرف 20 روز برای اشخاص مقیم ایران و ظرف دو ماه برای اشخاص مقیم خارج از کشور تجدید نظر خواهی نماید.

نحوه اعتراض به قرار موقوفی تعقیب

شاکی برای شکایت به قرار موقوفی تعقیب باید در مهلت  10 پس از رویت ابلاغیه نسبت به اعتراض آن اقدام نماید.برای اعتراض باید لایحه اعتراض  خود را  تنظیم  و به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه  و اعتراض خود را ارسال کند .

پس از اعتراض به قرار موقوفی تعقیب، پرونده حسب مورد در دادگاه صالح کیفری یک یا دادگاه کیفری دو مورد رسیدگی قرار می گیرد و در شرایطی که دادگاه قرار صادره از دادسرا را تایید نماید ، این قرار دیگر قابل اعتراض مجدد نمی باشد.

تفاوت قرار موقوفی تعقیب و قرار منع تعقیب

1.  قرار منع تعقیب به منزله اظهارنظر ماهوی در مورد شکایت مطروحه می باشد اما قرار موقوفی تعقیب، یک اظهارنظر شکلی است چراکه در این قرار، در مورد مجرم بودن یا نبودن متهم صحبتی نمی شود بلکه بنا به دلایل گفته شده مانند فوت یا مرور زمان که در بخش های قبلی این نوشتار بررسی شده اند ، این قرار صادر می گردد.
2. قرار منع تعقیب به عنوان یک اظهار نظر ماهوی از جهات رد دادرس می باشد اما قرار موقوفی تعقیب از جهات رد دادرس نیست.
3. قرار موقوفی تعقیب مطلقاً از اعتبار امر مختومه برخوردار است اما قرار منع تعقیب فاقد اعتبار امر مختومه است و در صورتی که به جهت فقدان دلایل کافی صادر شود، اگر شاکی، دلیل جدید کشف نماید، وفق ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری، می تواند یک مرتبه دیگر پرونده را مجدداً به جریان اندازد . البته باید متذکر شد که اگر قرار منع تعقیب به جهت جرم نبودن عمل صادر شود، دارای اعتبار امر مختومه خواهد بود و اگر بعد از صدور این قرار، آن رفتار جرم شناخته شود امکان تعقیب متهم مطابق با قانون لاحق وجود نخواهد داشت.