مطالبه مهریه پس از فوت شوهر و شرایط و احکام آن از سوالات مهمی است که باید به آن پاسخ داد . مهریه یکی از حقوق مالی زوجه است که بعد از عقد نکاح به او تعلق می‌گیرد .مهریه عندالمطالبه به محض عقد به زن تعلق می‌گیرد و زن هر زمان که بخواهد میتواند آن را مطالبه کند.در مقابل، مهریه عندالاستطاعه مشروط به توانایی مالی مرد است و تنها زمانی که او قادر به پرداخت باشد، زن میتواند آن را طلب کند. این تقسیم بندی میتواند در نحوه مطالبه مهریه پس از فوت شوهر نیز موثر باشد .
شرایط مطالبه مهریه پس از فوت شوهر
هنگامی که شوهر فوت می‌کند، مهریه زن همچنان به عنوان یک دین بر عهده شوهر باقی می‌ماند و ورثه متوفی ملزم به پرداخت آن هستند.مهریه در این شرایط جزء بدهی‌های مرد محسوب می‌شود و مانند سایر بدهی‌ها از ماترک او کسر می‌گردد.
مطالبه مهریه پس از فوت همسر از ماترک متوفی
طبق قانون، مهریه زن در دسته بدهی‌های ممتاز است و پیش از تقسیم اموال بین ورثه باید پرداخت شود.
این بدان معناست که ابتدا باید به میزان مهریه همسر متوفی از اموال شوهر کسر شود و سپس باقی‌مانده به ورثه تعلق می‌گیرد.
بنابراین در صورتی که زوج بعد از فوت اموالی نداشته باشد مطالبه مهریه از ورثه به دلیل عدم وجود ماترک ممکن نیست .
نحوه دریافت مهریه پس از فوت شوهر
برای مطالبه مهریه پس از فوت شوهر، زوجه باید طی مراحل قانونی از دادگاه صالح درخواست رسیدگی و صدور حکم مبنی بر پرداخت مهریه را کند.
نحوه دریافت مطالبه مهریه به شرح زیر است:
1 . تنظیم دادخواست: زوجه باید در ابتدا باید دریافت مهریه خود، دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه را تنظیم کرده و در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضائی به ثبت برساند.
2 . ارائه مدارک لازم: برای اینکه قاضی پرونده با بررسی دادخواست ارائه شده حکم به نفع خواهان بدهد، نیاز به ارائه مدارکی زیر می باشد :
- ارائه کارت ملی و شناسنامه
- ارائه سند رسمی ازدواج در صورت ثبت رسمی
- ارائه صیغه نامه در ازدواج موقت یا دائمی که به ثبت رسمی نرسیده باشد .
- ارائه گواهی انحصار وراثت
3 . ارزیابی اموال متوفی: دادگاه پس از دریافت دادخواست، مراحل ارزیابی و تقسیم اموال متوفی را آغاز می‌کند تا مشخص شود که از چه منابعی می‌توان مهریه را پرداخت کرد.
4 . صدور حکم و پرداخت مهریه: پس از ارزیابی و تأیید مدارک، دادگاه حکم به پرداخت مهریه از ماترک شوهر صادر می‌کند. اگر اموال کافی برای پرداخت مهریه موجود باشد، از طریق این اموال مهریه پرداخت خواهد شد.
مرجع صالح به رسیدگی مطالبه مهریه پس از فوت شوهر
زوجه برای دریافت مهریه خود میتواند از دو طریق اقدام نماید. این دو روش به شرح زیر است:
-
اقدام از طریق مرجع اجرای ثبت
این اقدام در حالی برای زوجه مقدور است که سند ازدواج یا عقد نکاح وی سند رسمی بوده و در دفاتر ازدواج رسمی به ثبت رسیده باشد.
بدین ترتیب میزان مهریه و نحوه دریافت آن به طور رسمی مشخص بوده و جای اختلاف نظر در آن نمی باشد. پس از بررسی مدارک ارائه شده، اجرائیه مقتضی صادر شده و ورثه متوفی باید ظرف ده روز اقدام به پرداخت مهریه نمایند و در غیر این صورت اموال متوفی برای پرداخت توقیف خواهد شد.
-
اقدام از طریق دادگاه حقوقی
در صورتی که زوجه نتواند از طریق اجرای ثبت به دریافت مهریه اقدام کند می تواند از طریق دادگاه حقوقی محل اقامت خود نسبت به مطالبه مهریه اقدام نماید . البته در حال حاضر به موجب بخشنامه جدید برای مطالبه مهریه ضروری است که ابتدا از طریق اجرای ثبت اقدام نمود و در صورت عدم وجود دارایی زوج می توان با توجه به گواهی اداره ثبت نسبت به ثبت دادخواست اقدام نمود .
نکته بسیار مهمی که در این بحث قابل بیان میباشد این است که دعوای مطالبه مهریه پس از فوت شوهر باید به طرفیت ورثه اقامه شود.
مسئولیت پرداخت مهریه پس از فوت شوهر
مسئولیت پرداخت مهریه زوجه تنها بر عهده همسر فوت شده وی میباشد که از طریق اموال باقی مانده وی پرداخت خواهد شد. بدین ترتیب ورثه اصولا مسئولیتی بابت پرداخت مهریه از اموال خود ندارند . در واقع ورثه در صورت اعلام رد ترکه هیچگونه مسئولیتی نسبت به پرداخت مهریه ندارند . ولیکن در صورت قبول ترکه از سوی ورثه در این صورت موظف به پرداخت دیون متوفی از جمله مهریه زوجه می باشند .
نظریه مشورتی شماره 7/93/1506 مورخ 1393/06/26 در خصوص مطالبه مهریه پس از فوت شوهر
استعلام:
خانمی بابت مهریه اش مطالبه تعداد 100 عدد سکه بهار آزادی را نموده است و مدعی است که همسرش 10 سال پیش فوت کرده است. خواندگان دعوی وراث مرحوم همسرش هستند. با توجه به اینکه نرخ سکه بهار آزادی متغیر است، قیمت سکه در 10 سال پیش مسلما پایینتر از نرخ موقع اجراء و یا صدور دادنامه است. لذا خواهشمند است اعلام فرمایید آیا ملاک پرداخت مهریه سکه به نرخ سال فوت شوهر زوجه باید پرداخت شود یا اجراء دادنامه؟ یا تاریخ تقدیم دادخواست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
چنانچه مهریه زوجه سکه باشد، اجرائیه باید نسبت به سکه ها صادر گردد و نه بهاء آن و زوجه حق مطالبه آن را دارد. حال چنانچه عین سکه ها قابل وصول نباشد، قیمت آن باید پرداخت شود. در این صورت قیمت سکه ها باید به نرخ یوم الاداء تعیین و بر آن اساس، محاسبه و پرداخت گردد. لازم به ذکر است که تبصره الحاقی به ماده 1082 قانون مدنی مصوب 1376/4/29 ناظر به موردی است که مهریه از ابتدا وجه رایج بوده باشد.
