تمدید مدت قرارداد پیمانکاری که به آن، تغییر مدت پیمان نیز گفته می‌شود. در صورتی موضوعیت می یابد؛ که پیمانکار نتواند تمام یا قسمتی از پروژه را در موعد مقرر در پیمان تکمیل نماید. از سوی دیگر تمدید مدت پیمان منوط به موافقت کارفرما می باشد.
مضافا اینکه، پیمانکار در صورتی می‌تواند درخواست تغییر و افزایش مدت پیمان را نماید، که تاخیر در اجرا و تکمیل پروژه به علت تقصیر، کوتاهی و سهل انگاری وی حادث نشده باشد. بنابراین، تغییر مدت پیمان در صورتی امکان پذیر است، که پیمانکار به دلیل بروز مانع یا موانعی خارج از اراده وی نتوانسته باشد، پروژه را در موعد مقرر تکمیل و تحویل نماید. نتیجتا تعیین مدت زمان تمدید قرارداد پیمانکاری نیز به توافق و تصمیم مشترک طرفین پیمان بستگی دارد.
جهات تمدید مدت قرارداد پیمانکاری در شرایط عمومی پیمان | موارد بخشنامه تمدید مدت پیمان
بموجب بند الف ماده 30 بخشنامه شرایط عمومی پیمان، در صورت وقوع هر یک از موارد زیر که موجب افزایش مدت اجرای کار شود، پیمانکار می تواند تمدید مدت پیمان را درخواست نماید. پیمانکار موظف است، درخواست تمدید مدت پیمان را با ارائه محاسبات و دلایل توجیهی، به مهندس مشاور تسلیم نماید و مهندس مشاور مکلف است ، پس از بررسی و تائید آن، مراتب را برای اتخاذ تصمیم به کارفرما گزارش کند و سپس نتیجه تصمیم کارفرما را به پیمانکار ابلاغ نماید.
1.در صورتی که در اجرای عملیات موضوع پیمان، فهرست بها و مقادیری منضم به پیمان تغییر کند.
2.در صورت تغییر در نقشه ها و مشخصات و استانداردهای موضوع پیمان
3.در صورتی که تاخیر کارفرما در تحویل کارگاه
4.در صورتی که کارفرما دستورات اجرای کار، نقشه ها و مصالحی که بر عهده او می باشد را با تأخیر به پیمانکار تحویل نماید.
5.در صورتی که مصالحی که به پیمانکار تحویل داده می شود، باید با حواله کارفرما تحصیل شود و این کار با تأخیر صورت پذیرد.
6.در صورت وقوع حوادث قهری که موجب طولانی شدن اجرای پروژ شده باشد و ارتباطی به پیمانکار نداشته باشد.
7.در صورتی که در اجرای عملیات موضوع پیمان شی عتیقه و آثار باستانی کشف گردد.
8.در صورتی که مصالح و تجهیزات مورد نیاز عملیات پیمان باید از خارج تأمین شود و در تأمین آن از خارج محدودیت وجود داشته باشد و اجرای کار به تعویق افتد؛ باعث تمدید قرارداد پیمانکاری می شود.
9.در صورتی که براساس ماده 49 شرایط عمومی پیمان کار اجرای عملیات موضوع پیمان معلق شود.
10.در صورتی که در ادامه اجرای عملیات پیمان، قانونگذار مقررات قانونی تصویب نماید، که مدت زمان اجرای عملیات پیمان تغییر کند و باعث تمدید قرارداد پیمان شود.
11.در صورتی که کارفرما مطالبات پیمانکار را براساس شرایط عمومی پیمان پرداخت ننماید
12.در صورتی که عللی به وجود آید، که کارفرما تشخیص دهد، پیمانکار در تأخیرات قرارداد پیمان مقصر نیست، می تواند تمدید را تصویب نماید.
13.در قرارداد پیمان، پیمانکار و کارفرما مدت زمان اجرای کار را تعیین می کنند، گاهی مواردی به وجود می آید که در مورد آن ضمانت اجرایی وجود ندارد.
آیا تمدید مدت پیمان به استناد عواملی خارج از شرایط عمومی پیمان نیز امکان پذیر است؟
بله، تمدید مدت پیمان محدود به عوامل ذکر شده در بند الف ماده 30 شرایط عمومی پیمان نمی‌باشد. در بند اعلامی ، پس از بیان مواردی که به موجب آن پیمانکار می‌تواند تمدید مدت پیمان را بخواهد، بیان می‌کند: ((موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.” پس با توجه به این بند، هر موردی که کارفرما خارج از قصور پیمانکار تشخیص دهد، می‌تواند از موجبات تمدید مدت پیمان باشد. ))
نحوه و تشریفات لازم جهت تمدید مدت قرارداد پیمانکاری | شرایط اجرای تمدید پیمان
تمدید مدت پیمان مستلزم رعایت تشریفات خاصی است، که عدم رعایت این تشریفات موجبات بروز اختلافات و دعاوی مدتی در عمل خواهد شد. که پیمانکار جهت ممانعت از فسخ قرارداد پیمانکاری و ضبط ضمانت نامه ها و امکان ابطال فسخ پیمان کارفرما و یا امکان بهره مندی از مزایای خاتمه قرارداد پیمانکاری و ابطال ضمانت نامه های بانکی و تضامین پیمان می بایست با دقت نسبت به انجام مراحل مقدماتی زیر اقدام نماید.
مرحله اول :
پیمانکار می بایست درخواست تمدید مدت پیمان را با ارائه محاسبات و دلائل توجیهی به مهندس مشاور تسلیم نماید.
مرحله دوم :
مهندس مشاور درخواست پیمانکار را بررسی نموده و در صورت تایید، مراتب را برای اتخاذ تصمیم به کارفرما ابلاغ و گزارش می نماید.
مرحله سوم:
کارفرما نسبت به این درخواست پیمانکار تصمیم‌گیری می‌کند و مراتب را به مهندس مشاور اعلام می‌نماید. مهندس مشاور نیز متعاقبا موظف است تا نظر کارفرما را به اطلاع پیمانکار برساند.
نکته مهم اینکه، اگر پیمانکار با تصمیم مهندس مشاور در مرحله دوم موافق نباشد و یا نسبت به تصمیم کارفرما در مرحله سوم معترض باشد، طبق نظر کارفرما عمل می‌شود و پیمانکار صرفاً می‌تواند به مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی پیمانکار مراجعه نماید.
تمدید قرارداد پیمانکاری در چه صورتی موضوعیت پیدا می‌کند؟ | شرایط تمدید مدت پیمان
همانگونه که گفتیم، علاوه بر اثبات جهات مصرحه در بند الف ماده 30 شرایط عمومی پیمان و موارد خارج از اراده پیمانکار، تمدید پیمان منوط به تراضی و توافق میان کارفرما و پیمانکار است. بنابراین مدت تمدید اجرای پیمان نیز براساس توافق میان طرفین و با توجه به پروژه مورد نظر مشخص خواهد شد، مگر اینکه با طرح دعوا در مراجع رسیدگی کننده ، منتج به تعیین مدت پیمان مشخصی گردد.
اگر کارفرما مدت پیمان را تمدید نکند، تکلیف پیمان چه خواهد بود؟ | تکالیف پیمانکار در خصوص عدم تمدید پیمان توسط کارفرما
علی رغم اینکه گروهی معتقدند، قرارداد پیمانکاری را تعهد به نتیجه می‌دانند، نه تعهد به وسیله. این نظر صحیح نیست، چرا که در تعهد به وسیله متعهد اتمام مطلوب موضوع تعهد را تضمین نمی‌کند. تعهد پیمانکار برای انجام موضوع پیمان از نوع تعدد مطلوب می داند و نه وحدت مطلوب، بنابراین در بقای تعهد پیمانکار نسبت به انجام موضوع پیمان تردیدی نیست. ولی این تعهد تا زمانی که انجام تعهدات او با انواع تعهدات متقابل کارفرما در پیمان نه تنها بی پاسخ نماند، بلکه تداخل نیز ننماید، باقی می نماید.
این امر می‌تواند دارای حالت باشد:
-
کارفرما همه تعهدات خود در پیمان را (به استثنای تمدید مدت پیمان) در مقابل پیمانکار وفا می‌کند.
در این حالت این اقدام پیمانکار، دلالت بر بقای اعتبار پیمان به رغم عدم تمدید آن توسط کارفرما و حکایت از رضایت او از ادامه عملیات اجرایی توسط پیمانکار است. در این صورت پیمانکار مکلف است به همه تعهدات خود وفادار باشد و حق تخلف از انجام تعهدات خود را به بهانه عدم تمدید مدت پیمان از ناحیه کارفرما ندارد.
از آن سو کارفرما هم حق ندارد، پیمان را فسخ یا خاتمه دهد. زیرا هنوز در تمدید مدت پیمان اتخاذ تصمیم ننموده و خود دارای تخلف قراردادی است.
بدیهی است؛ در مورد تأخیرات مجاز و غیرمجاز پیمانکار مرجع حل اختلاف اتخاذ تصمیم خواهد بود و نتیجه تصمیم مرجع حل‌اختلاف می‌تواند له یا علیه هر یک از دو طرف پیمان قابل استناد باشد.
-
کارفرما نه مدت پیمان را تمدید می‌کند و نه به تعهدات خود در پیمان عمل می‌کند.
در این صورت عهدشکنی کارفرما محرز است و اگر در اثر این عهدشکنی هر یک از تعهدات او، باعث کُندی یا عدم پیشرفت کار گردد، پیمانکار حسب مورد می‌تواند متناسب با هر یک از آن عهدشکنی‌ها در مرجع حل اختلاف احقاق حق نماید.
یکی از عهدشکنی های کارفرما می‌تواند به تعلیق پیمان منتهی شود. در این صورت پیمان به استناد بند (د) ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان خاتمه می‌یابد. اگر چه در بند (د) ماده مرقوم از عبارت «پیمان خاتمه یافته» استفاده شده و این مفید معنای انفساخ پیمان است. لکن از آنجا که اعلام و ابلاغ خاتمه پیمان در ماده ۴۸ از سوی کارفرما صورت می‌گیرد. بنابراین پیمانکار ناگزیر است اعلام و ابلاغ خاتمه پیمان را از کارفرما درخواست نماید. که در صورت عدم ابلاغ آن توسط کارفرما این امر نیز به عنوان یکی از موارد اختلافی قابل طرح در مرجع حل اختلاف خواهد بود. یعنی الزام کارفرما به اعمال خاتمه پیمان براساس ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان خواهد بود.
نتیجتا اینکه، در صورت عدم تمدید قرارداد پیمانکاری از طرف کارفرما، هیچ تعلیق قهری صورت نمی‌گیرد، بلکه حقوق و تعهدات طرفین کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند. مگر اینکه در اثر عهدشکنی کارفرما موارد تعلیق مندرج در ماده ۴۹ شرایط عمومی پیمان تحقق یابد.
نحوه الزام کارفرما به تمدید مدت پیمان | عدم تمدید مدت پیمان از طرف کارفرما
یکی از حقوق پیمانکار در بند (الف) ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان، درخواست تمدید پیمان برای رسیدگی به تأخیرات مجاز و غیر مجاز وی از طریق دستگاه نظارت و در نهایت از سوی کارفرما می باشد.
در مقابل یکی از تعهدات کارفرما در قرارداد پیمانکاری اتخاذ تصمیم راجع به گزارش مهندس مشاور در خصوص تمدید مدت پیمان در مورد محاسبات و دلایل توجیهی پیمانکار است.
حال سؤال اینجاست که هرگاه کارفرما در برابر این حق پیمانکار با عدم اتخاذ تصمیم نادرست ، نقض عهد نماید، تکلیف پیمانکار چیست ؟ و او چگونه می‌تواند کارفرما را ملزم به تمدید پیمان نماید؟
پاسخ این است، که در صورت عدم تمدید پیمان از طرف کارفرما و به رغم اصرار پیمانکار، او می‌تواند با ارائه محاسبات و دلایل توجیهی خود جهت تمدید مدت پیمان به مرجع حل اختلاف (دادگاه یا داوری) مراجعه و به حکم قاعده «الحاکم ولیّ الممتنع» تقاضای تمدید مدت پیمان را از مرجع یاد شده بنماید. قطعاً مرجع مذکور با ارجاع امر به کارشناس در خصوص تمدید مدت پیمان نفیاً یا اثباتاً اتخاذ تصمیم خواهد نمود.
البته حق کارفرما جهت خاتمه قرارداد پیمانکاری کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند.
مضافا اینکه با توجه به فنی و تخصصی بودن دعاوی پیمانکاری، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص پیمانکاری نقش بسزایی در احقاق حقوق و ممانعت از تضییع حقوق پیمانکاران محترم در مقابل دستگاه های اجرایی خواهد داشت.
