قرارداهای فرانشیز قراردادی است که به موجب آن اعطا کننده ، امتیاز نام تجاری ، علامت تجاری و دانش فنی و مجموعه ای از کالاها یا خدمات که تولید آنها به روش های معین و مشخص انجام می شود را در اختیار گیرنده امتیاز قرار می دهد و به کارگیری این عناصر با استفاده از روشهای فنی و تجاری معین که از پیش تجربه شده صورت می گیرد و بررسی پیوسته آن با دانش اعطا کننده و زیر نظر او انجام می شود . قراردادهای فرانشیز علیرغم تفاوتهای اساسی که با قرارداد لیسانس دارد شباهتهایی نیز به لیسانس دارد .
ماهیت و ویژگی قراردادهای فرانشیز ( فرانچایز )
قراردادهای فرانشیز باید در بردارنده مفاد زیر باشد تا عنوان فرانشیز بر آن صدق نماید :
- در قراردادهای فرانشیز گیرنده امتیاز می تواند در طی مدت مشخصی به یک کار یا فعالیت معین تحت یک نام مشخص یا فعالیتی که در انحصار اعطا کننده است بپردازد.
- اعطاء کننده تسلط و نظارت مستمر در طی مدت فرانشیز بر اعمال گیرنده امتیاز که موضوع فرانشیز است دارد .
- اعطائ کننده ملزم است که گیرنده امتیاز را به همه ی امور که برای انجام موضوع فرانشیز لازم است مجهز نماید و در این مورد به او کمک نماید به ویژه در اموری مانند آموزش و تامین کالا
- گیرنده امتیاز موظف است در طول زمان قرارداد فرانشیز دستمزد و مبالغ لازم را که در نتیجه ی فروش بدست می آید را به اعطائ کننده بپردازد .
با توجه به مفاد فوق می توان قراردادهای فرانشیز یا فرانچایز را چنین تعریف کرد : فرانشیز یک سیستم قراردادی برای فعالیت مشترک میان دو شخص مستقل است که در طی آن یک طرف ( امتیاز دهنده )در مقابل پرداخت ( پول و غیر آن ) و تحت شرایط معین حق ساخت وفروش محصول و همچنین حق استفاده از علامت تجاری یا نام تجاری را به طرف دیگر یعنی امتیاز گیرنده اعطا می کند و بعلاوه اینکه امتیاز دهنده خدمات فنی و کمک فنی و دانش فنی در اختیار طرف دیگر می نهد و شیوه های تجاری خود را به امتیاز گیرنده می آموزد .
اهم ویژگیهای قراردادهای فرانشیز را میتوان چنین برشمرد :
- شخصی بودن قرارداد فرانشیز : یکی از جنبه های فرانشیز ، اهمیت شخصیت و هویت طرفین قرارداد می باشد یعنی برای هر یک از طرفین قرارداد شخصیت و هویت طرف مقابل مهم بوده و می تواند از انگیزه های انعقاد قرارداد باشد .
- استقلال طرفین : استقلال طرفین به عنوان یکی از اصول مسلم در قراردادهای فرانشیز است . دو طرف در عین اینکه رابطه قراردادی دارند به عنوان دو شخص مستقل عمل می نمایند . به موجب این ویژگی رابطه استخدامی یا کارگری و کارفرمایی را بین فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده منتفی می نماید .
- نظارت : با انعقاد قرارداد فرانشیز ، فرانشیز گیرنده ارد شبکه ایجاد شده توسط فرانشیز دهنده می شود که با موفقیت در حال انجام است و به صورت یک سیستم واحد عمل می کنند و در واقع می توانگفت هدف از فرانشیز تکرار تجارتی موفقیت آمیز است و با توجه به هدف فرانشیز دهنده که توسعه تجارت و یافتن فرصتهای جدید و در نهایت افزایش درآمد است نظارت امری لازم و ضروری است که فرانشیز دهنده بررسی نماید. آیا فرانشیز گیرنده تجارت فرانشیز دهنده را مطابق با اصول و راهنمایی های وی و آنچه که باید برای حفظ شکل و شهرت تجارت انجام می دهد .بنابراین نظارت مستمر حق فرانشیز دهنده است که به منظور حفظ استاندارها انجام می شود .
در همین راستا ماده 44 قانون ثبت اختراعات ، طرح ها یصنعتی و علایم تجاری با درک اهمیت نظارت مقرر داشته است. (( قرارداد اجازه بهره برداری از ثبت یا اظهارنامه ثبت علامت باید به طور موثر کنترل و اجازه دهنده بر کیفیت و مرغوبیت کالا و ارایه خدمات توسط استفاده کننده را در بر داشته باشد . در غیر این صورت یا در صورتی که کنترل به طور موثر انجام نگیرد، قرارداد اجازه بهره برداری فاقد اعتبار خواهد بود .))
- همکاری :فرانشیز از جمله قراردادهایی است که اجرای آن و حصول موفقیت در گرو همکاری از سوی طرفین قرارداد فرانشیز است . حسن اجرای قرارداد و نیل به اهداف تجاری در فرانشیز مستلزم همکاریطرفینی است و طرفین مجبور به همکاری هستند این اجبار از روح و جوهر فرانشیز ناشی می شود و جدای از اجبار قانونی و قراردادی است و کوتاهی هریک از طرفین قرارداد در همکاری متقابل در رسیدن به نتیجه خلل وارد می کند .
مفاد قراردادهای فرانشیز
- اعطاء کننده امتیاز
- گیرنده امتیاز
- مدت قرارداد
- بسته فرانشیز
- تعهدات اعطا کننده فرانشیز
- تعهدات گیرنده امتیاز
- منطقه جغرافیایی و حوزه فعالیت
- شرایط پایان قرارداد
انواع قراردادهای فرانشیز
قراردادهای فرانشیز را بر اساس ماهیت تجارت فرانشیز می توان به انواع زیر دسته بندی کردد :
-
فرانشیز خدمات
ارائه خدمات تحت علامت یا نام تجاری فرانشیز دهنده و به صورت شبکه ای که با نظارت فرانشیز دهنده و با روش و شکل واحد همراه می باشد .در واقع فرانشیز گیرنده خدماتی را که فرانشیز دهنده برای اریه نیاز دارد را طبق قرارداد و با علامت تجاری وی به مشتریان ارایه می دهد .از این نوع فرانشیز بیشتر برای بخشهای اقتصادی خدماتی مانند هتل داری و رستوران مثل رستورانهای زنجیره ای استفاده می شود .
-
فرانشیز تولید
در این فرانشیز یک شخص یا تولید کننده که میتواند شرکت یا فرد باشد به شخص حقیقی یا حقوقی دیگر حق تولید محصولات خود را که تحت نام و علامت تجاری خاصی تولید می کند واگذار می کند . از این نوع قراردادهای فرانشیز معمولا در بخش تولید پوشاک ، لوازم آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می شود .
-
فرانشیز توزیع
قراردادهای فرانشیز توزیع برای توزیع کالاهای مختلف تحت علامت تجاری معین که باید مبتنی بر استاندارهای فرانشیز دهنده باشد تا نام و علامت او آسیب نبیند . کالاهای توزیعی ممکن است توسط فرانشیز دهنده ساخته یا سفارش داده شود. آنچه مهم است این است که کالاها با نام و علامت تجاری فرانشیز دهنده شناخته شده اند . در این روش همه توزیع کنندگان از روش و شیوه واحد در نحوه توزیع و فعالیت ، اعم از علایم و دکوراسیون و استانداردها می کنند و فرانشیز دهنده به آنها نظارت می کند .
-
فرانشیز صنعتی
فرانشیز صنعتی تلفیقی از فرانشیز تولید و فرانشیز توزیع است مشتمل بر پروانه های حق اختراع ، دانش فنی و علایم تجاری هستند برای تولید و ساخت محصولات صنعتی بکار می رود .در این مدل از فرانشیز گیرنده کالا را مطابق با استانداردها ها و شیوه های فرانشیز دهنده تولید و تحت علامت تجاری او به فروش می رساند .
فرانشیز به عنوان یک شیوه توسعه تجارت و افزایش حوزه و حجم فعالیت و در نهایت سود است که در قالب یک قرارداد صورت می گیرد . صاحبان صنایع و تجار امروزه با توجه نقاط قوت قرارداد فرانشیز از این نوع قرارداد برای توسعه فعالت خود و سودآوری ، بیشتر استفاده می کنند .
