ضمانت نامه تعهد پرداخت 

ضمانت نامه تعهد پرداخت ، یکی از اقسام ضمانت نامه های بانکی و یک سند تجاری است که توسط بانک صادر می شود، که به موجب آن، بانک ضامن، به نیابت از ضمانتخواه متعهد به پرداخت مبلغ معینی وجه نقد به ذینفع، به منظور تضمین پرداخت دیون (بدهی ها)‌ در سررسید معین در آینده می شود.

برای مثال می توان برای تضمین قرارداد فروش ، قراردادهای پیمانکاری، قراردادهای ساخت و ساز، اخذ تسهیلات ، تضمین های گمرکی و یا هر تعهد مالی دیگر از ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت استفاده نمود.

انواع ضمانت نامه تعهد پرداخت 

ضمانت نامه تعهد پرداخت به عنوان یکی از اقسام ضمانت نامه های بانکی به چند نوع تقسیم می شوند:

• ضمانت نامه تعهد پرداخت قابل تمدید 

ضمانت نامه تعهد پرداخت قابل تمدید به ضمانت نامه ای اطلاق می شود، که پس از اتمام اعتبار ضمانت نامه، با تقاضای ذینفع، ضمانت نامه بانکی قابل تمدید باشد.

• ضمانت نامه تعهد پرداخت غیرقابل تمدید 

ضمانت نامه تعهد پرداخت غیرقابل تمدید نیز به ضمانت نامه ای اطلاق می شود، که در سررسید قابل تمدید نبوده و ذینفع ضمانت نامه، باید مبادرت به مطالبه آن نماید. در غیر اینصورت ضمانت نامه باطل می گردد. اصل بر این است که جهت حفظ حقوق ذی نفع، ضمانت نامه تعهد پرداخت از نوع غیر قابل تمدید باشد.

• ضمانت نامه تعهد پرداخت مشروط

ضمانت نامه تعهد پرداخت مشروط، ضمانت نامه ای است که برای مطالبه آن از سوی ذینفع نیاز به رعایت شرایط خاصی خواهد بود.

• ضمانت نامه تعهد پرداخت غیر مشروط

 ضمانت نامه تعهد پرداخت غیرمشروط ، نیز ضمانت نامه ای است که به صرف مطالبه از سوی ذینفع قابل پرداخت است. اصل بر این است که ضمانت نامه تعهد پرداخت غیر مشروط باشد، مگر اینکه طرفین توافقی برخلاف آن انجام دهند.

• ضمانت نامه تعهد پرداخت قابل فسخ و غیر قابل فسخ 

ضمانت نامه تعهد پرداخت قابل فسخ به ضمانت نامه اطلاق می شود که ضامن/ مضمون عنه به موجب شرایطی بتواند ضمانت نامه را فسخ نماید. اصل براین است که ضمانت نامه های تعهد پرداخت غیر قابل فسخ باید باشد. مگر اینکه در متن ضمانت نامه به اختیار ضامن در خصوص فسخ ضمانت نامه بانکی اشاره گردد.

شرایط صدور ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت 

شرایط صدور ضمانت نامه تعهد پرداخت به مانند سایر ضمانت نامه های بانکی است. بانک طبق درخواست ضمانت خواه و پس از اخذ وثایق کافی و اعتبار سنجی ضمانت خواه و ذی نفع می تواند بر حسب شرایط مقررقانونی، اقدام به صدور ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت نماید.

برهمین اساس اولین اقدام بانک جهت صدور ضمانت نامه تعهد پرداخت، اعتبار سنجی ضمانت خواه و مشخص نمودن وضعیت بدهی غیر جاری و چک برگشتی از طریق استعلام از سامانه یکپارچه اطلاعاتی مشتریان می باشد. چنانچه ضمانت خواه ( مضمون عنه ) دارای سابقه چک برگشتی رفع سوء اثر نشده یا بدهی غیرجاری نزد یکی از بانک ها یا موسسات مالی و اعتباری باشد، بانک ازصدور ضمانت نامه تعهد پرداخت امتناع خواهد نمود.

مدارک درخواستی برای صدور ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت، همان مدارکی است که برای تشکیل پرونده های اعتباری جهت اخذ تسهیلات از مشتریان دریافت می گردد.

مدت ضمانت نامه تعهد پرداخت

مدت ضمانت نامه تعهد پرداخت براساس توافقات قرارداد فی مابین ضمانت خواه و ذینفع تعیین خواهد شد، اما با به طور معمول مدت ضمانت نامه ها یک ساله می باشد که این مدت قابل تمدید است.

ویژگی های ضمانت نامه تعهد پرداخت 

• اصل استقلال ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت از قرارداد پایه و اصلی

ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت به محض صدور از سوی بانک از منشا قرارداد اصلی و پایه خود جدا و منفک می شود. به عبارت دیگر بانک مطلقا و مضمون عنه (پیمانکار) جز با اخذ دستور موقت منع پرداخت ضمانت نامه بانکی نمی تواند مانع پرداخت وجه ضمانت نامه به ذی نفع ضمانت نامه شوند و لذا بانک به محض دریافت درخواست کارفرما یا ذی نفع ضمانت نامه مکلف به پرداخت وجه ضمانت نامه خواهد بود.

• بدون قید و شرط بودن پرداخت وجه ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت

غالبا پرداخت شدن مبلغ ضمانت نامه از سوی بانک (ضامن) بدون هر قید و شرطی است و بانک به محض درخواست ذی نفع (مضمون له) می بایست به پرداخت وجه ضمانت نامه اقدام نماید و یا به عبارتی تعهد بانک در این صورت نسبت به پرداخت وجه ضمانت نامه بانکی غیرقابل عدول و غیرقابل برگشت است.

• غیرقابل انتقال بودن ضمانت نامه بانکی

ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت قابل انتقال به شخص ثالث نیست و بانک مرکزی به موجب بخشنامه شماره ۷۸۰۰۲/۹۱ مورخ 1391/03/28 بانک ها و موسسات اعتباری را موظف نموده است، در متن نسخ ضمانت نامه تعهد پرداخت عبارت (غیرقابل انتقال) را درج و ممهور نمایند.

• ضمانت از تعهدات آینده

در زمان صدور ضمانت نامه بانکی اساسا دینی محقق نشده است. بلکه با توجه به تعهدات آتی ضمانت نامه صادر می گردد. که این توافق تفاوت عمده ضمانت نامه بانکی با ضمان موضوع قانون مدنی است.

نمونه ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت

ضمانت نامه های بانکی تعهد پرداخت در موارد بسیاری دارای کاربرد است. از جمله نمونه های مبتلابه ضمانت نامه تعهد پرداخت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت مبلغ قراردادهای ساخت و ساز

2.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت خرید بلیط های چارتر از سوی آژانس های مسافرتی

3.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت تضمین بازگشت اشخاص حقیقی به کشور به نفع دفاتر و آژانس های هواپیمایی

4.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت ثمن قراردادهای خرید و فروش

5.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت اخذ تسهیلات یا تعهدات مالی

6.ضمانت نامه تعهد پرداخت جهت تضمین پرداخت مال الاجاره قراردادهای اجاره

نحوه مطالبه ضمانت نامه تعهد پرداخت | نحوه ضبط ضمانت نامه تعهد پرداخت 

مطالبه وجه ضمانت نامه بانکی می بایست طبق مفاد توافقات مندرج در قرارداد صورت پذیرد و از طریق مناسبی به بانک ضامن ابلاغ شود تا دارای اثر حقوقی باشد. مضافا مطالبه باید به شخص صادر کننده ضمانت نامه در محل صدور سند یا محلی که بین طرفین معین شده ارسال شود. بنابراین اولین و مهمترین شرط پرداخت ضمانت نامه ، مطالبه آن از سوی ذینفع ضمانت نامه است.

لازم به توضیح است، نحوه مطالبه در انواع ضمانت نامه بانکی متفاوت است. به اختصار در خصوص ضمانت نامه های بانکی یکی از شرایط زیر حاکم است.

1.درضمانت نامه های عند المطالبه ، پرداخت به محض اولین درخواست ذی نفع صورت می گیرد و ذی نفع نیازی به ارائه اسناد جهت امکان مطالبه ندارد.

2.در ضمانت نامه های تحت عنوان با درخواست موجه، نیازی به اثبات صحیح بودن مبنای مطالبه وجه وجود ندارد و کافی است انگیزه و دلیل مطالبه به بانک ضامن اعلام شود.

3.درضمانت نامه های اسنادی، پرداخت وجه مشروط به ارائه اسناد معینی است.

دستور موقت منع پرداخت ضمانت تعهد پرداخت 

دستورموقت منع پرداخت ضمانت تعهد پرداخت تابع شرایط عمومی دستور موقت مندرج در قانون آئین دادرسی مدنی است. بر همین اساس بموجب ماده ۳۱۰ قانون اعلامی، در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، دادگاه بنا به درخواست ذی نفع و با احراز فوریت  و تعذر یا تعسر جبران خسارت وارده به ضمانت خواه، نسبت به صدور دستور موقت اقدام می نماید.

مضافا اینکه، بموجب ماده ۳۱۷ قانون اعلامی، صدور دستور موقت در خصوص منع پرداخت ضمانت نامه بانکی نیز منوط به تودیع خسارت احتمالی وفق نظر دادگاه است. که دادگاه از یک تا صد درصد مبلغ ضمانت نامه را می تواند به عنوان خسارت احتمالی اخذ نماید. ولی غالبا دادگاه ها بین 10 تا 20 درصد اصل مبلغ ضمانت نامه را به عنوان خسارت احتمالی اخذ می نمایند.

که با توجه به تعدد قوانین و مقررات پیچیده حاکم برقراردادهای تجاری، بازرگانی و پیمانکاری، اخذ مشاورهای حقوقی لازم پیش از انعقاد قرارداد و اخذ ضمانت نامه بانکی از طریق وکیل متخصص بانکی ، نقش بسزایی درممانعت از تضییع حقوق طرفین ضمانت نامه و کاهش دعاوی همچون مطالبه وجه ضمانت نامه بانکی ، ابطال ضمانت نامه بانکی ، مطالبه وجه دارا شدن بلاجهت وجه ضمانت نامه بانکی در برخواهد شد.

آیا اشخاص ثالث می توانند نسبت به توقیف وجه ضمانت نامه تعهد پرداخت اقدام نمایند؟

شخص ثالث نمی تواند راس و یا با ادعای موافقت ذی نفع ضمانت نامه، اقدام به مطالبه وجه ضمانت نامه یا طرح دعوا در این خصوص نماید. البته با شرط تصریح در متن ضمانت نامه امکان آن میسر می باشد.

آیا صدور ضمانت نامه تعهد پرداخت صحیح و معتبر است؟

در پاسخ باید گفت از نقطه نظر مقررات حقوقی، در صحت و اعتبار چنین ضمانت نامه ای نمی توان تردید کرد. چرا که ضمانت نامه به معنای تضمین از دین و تعهد حال یا موجل یا مشروط شخص دیگری است. لذا در ضمانت نامه پرداخت نیز دین قطعی و موجل ضمانتخواه تضمین می شود. ولی از جنبه مقررات حاکم بر عملیات بانکی، این قبیل تعهدات را باید تعهدات قطعی بانک دانست و آثار و الزامات ناشی از این دسته بندی نیز در مورد آن، اعمال و اجرا می شود

تفاوت ضمانت نامه حسن انجام تعهدات و ضمانت نامه تعهد پرداخت

ضمانت نامه حسن انجام تعهدات، در واقع تضمینی است که متعهد به متعهدله می دهد که به موجب آن انجام شدن صحیح تعهدات قراردادی تضمین می گردد. این نوع ضمانت نامه بیشتر در قراردادهای پیمانکاری به کار می رود. این ضمانت نامه به کارفرما این امکان را می دهد که پیش از انقضای سررسید ضمانت نامه، به صرف اعلام کتبی به بانک، مبنی بر وقوع تخلف پیمانکار از اجرای هر یک از تعهدات ناشی از پیمان، هر مبلغی را تا سقف مقرر در ضمانت نامه مطالبه نماید.

با این توضیح ، می توان به تفاوت ماهیت ضمانت نامه حسن انجام تعهدات و ضمانت نامه تعهد پرداخت پی برد. ضمانت نامه حسن انجام تعهدات جهت تضمین انجام تعهد به نحو صحیح است و چنانچه ضمانت خواه تخلفی داشته باشد، ذینفع ضمانت نامه مجاز است با اعلام تخلف وی نسبت به ضبط و وصول مبلغ ضمانت نامه اقدام نماید.

 لیکن درضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت، انجام تعهد مالی در زمان مقرر، تضمین می گردد و به صرف ارائه آن به بانک می توان مبلغ ضمانت نامه را وصول نمود. ضمانت نامه تعهد پرداخت می تواند تحت عنوان یک مکانیسم پرداخت نیز قراربگیرد.

تفاوت ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت با ضمانت نامه اعتبار اسنادی یا ال سی 

اعتبار اسنادی یا ال سی نوعی روش بین المللی برای مبادله پول بین خریدار و فروشنده است.

در این روش پس از آنکه بین طرفین معامله توافق شد که پرداخت ثمن معامله به روش اعتبار اسنادی یا ال سی صورت پذیرد. خریدار با پرداخت وجه معامله مورد نظر به بانک و تحویل مدارک لازم، اقدام به گشایش اعتباردر بانک می نماید. پس از گشایش این اعتبار توسط خریدار و انجام معامله و تحویل کالا، بانک مبلغ معامله را به فروشنده پرداخت می کند. دراینصورت فروشنده اطمینان دارد که پس تهیه و ارسال کالا به خریدار با مراجعه به بانک می تواند پول خود را دریافت نماید.

در صورتی که در ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت، ذینفع در صورت استنکاف مدیون از انجام تعهد پرداخت، به صورت مستقیم، وجه ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت را از بانک مطالبه می نماید.

با این وصف، اعتبار اسنادی صرفا یک وسیله پرداخت است. درحالی که ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت، وسیله ای برای تضمین پرداخت خواهد بود. درعین حال استفاده از آن هزینه ها را کاهش می دهد و کارمزدهای بانکی کمتری را در برخواهد داشت.

البته استفاده از ضمانت نامه تعهد پرداخت، متضمن ریسک بیشتری نسبت به اعتبار اسنادی برای خریدار خواهد داشت. چرا که لزوم ارائه اسناد خاصی جهت مطالبه وجه دراعتبار اسنادی، ریسک مطالبه ناروای وجه اعتبار را کاهش می دهد. ولی ضمانت نامه تعهد پرداخت این چنین نیست.