نحوه برداشت از حساب متوفی 

برداشت از حساب متوفی بعد از صدور گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث امکان پذیر است. بر همین اساس وراث پس از اخذ مدارک مذکور، می توانند شخصا یا با اعطای وکالتنامه رسمی به احد از وراث یا شخص ثالثی نسبت به برداشت قدرالسهم خود و رفع مسدودی به میزان دریافتی اقدام نمایند.

مدارک لازم برای برداشت از حساب متوفی توسط وراث | مدارک لازم برای انحصار وراثت در بانک 

وراث متوفی برای اخذ وجوه متوفی در بانک و انحصار وراثت پول در بانک، موظف به ارائه اسناد و مدارک زیر می باشند:

• گواهی فوت صاحب حساب
• استشهادیه محضری
• شناسنامه متوفی
• وصیت‌ نامه متوفی (در صورت وجود)
• عقدنامه یا رونوشت همسر متوفی
• شناسنامه و کارت ملی وراث
• اخذ گواهی پرداخت مالیات برارث
• برداشت هزینه کفن و دفن از حساب متوفی
• ارائه گواهی انحصار وراثت
• ارائه قیم نامه در صورت محجور بودن احد از وراث

پرداخت موجودی حساب های مشترک متوفی به شرکا 

در صورت فوت یکی از شرکای حساب بانکی مشترک، بانک موظف است ابتدا حساب مزبور را مسدود نماید و نسبت سهام شرکای حساب به ترتیب تعیین شده در زمان افتتاح حساب بانکی معین گردد (در صورت عدم تعیین این نسبت به تساوی خواهد بود) پس از این با کسر قدالسهم شریک، الباقی مبلغ با اخذ مدارک لازم که در بند مذکور بیان شد و به ترتیب مقررات قانونی به وراث پرداخت می گردد.

لازم به ذکر است ، چنانچه احد از وراث محجور باشد، اخذ قیم نامه و ارائه اصول آن برای برداشت آن از سوی قیم لازم و ضروری است.

جرم برداشت از حساب متوفی توسط یکی از ورثه | حکم برداشت از حساب متوفی 

چنانچه علیرغم مسدودی حسابهای متوفی، احد از وراث با جعل اسناد و مدارک و یا با همکاری کارکنان بانک اقدام به دریافت وجوه متعلق به سایر وراث متوفی نماید. مرتکبین حسب مورد از باب تحصیل مال از طریق نامشروع و جرم جعل و استفاد از سند مجعول و سایرجرائم ارتکابی قابل تعقیب خواهند بود.

تکالیف بانک و موسسات اعتباری در خصوص حساب بانکی مشتریان متوفی شامل چه مواردی می شود؟ | تکالیف بانک درخصوص مشتریان متوفی 

• اعلام وضعیت موجودی حساب های متوفی به حوزه مالیاتی محل 

به موجب ماده 34 قانون مالیات های مستقیم مصوب اسفند ماه 1366 در خصوص تکلیف اعلام موجودی متوفی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی مقرر می دارد:

(( بانک ها و شرکت ها و موسسات و اشخاصی که مالی از متوفی نزد خود دارند، مکلفند ظرف یک ماه از تاریخ فوت، صورت آن اموال اعم از وجوه نقد، سفته یا جواهر و نیز مقدار سهام یا سهم الشرکه متوفی را تنظیم و به حوزه مالیاتی محل تسلیم نمایند. همچنین موظفند در صورت مراجعه ماموران تشخیص، دفاتر و اسناد مورد نیاز را برای رسیدگی در اختیار آنها بگذارند. ))

• وصول دیون موجل متوفی

به موجب ماده 231 قانون امور حسبی (( دیون موجل متوفی بعد از فوت حال می شود.)) بر همین اساس به موجب تبصره 2 ماده 111 قانون مالیات بر درآمد، بانک را مجاز به برداشت دیون موجل خود از حسابهای متوفی نموده است.

مضافا اینکه، مبالغ بدهی مشتری فوت شده ای که از بانک تسهیلات دریافت نموده و در این تسهیلات بیمه عمر شده است با مکاتبه و ارسال مدارک فوت، توسط شرکت بیمه مربوطه پرداخت خواهد شد. این امر مستلزم آن است که مدت تسهیلات مذکور سررسید نشده و به سرفصل مطالبات منظور نگردیده باشد.

• پرداخت موجودی حساب متوفی به وراث 

به موجب ماده 36 قانون مالیات های مستقیم، مراجعه وراث متوفی به بانک جهت دریافت وجه متعلق به مورث ، صرفا در صورت ارائه گواهی انحصار وراثت و اخذ مفاصا حساب مالیاتی امکان پذیر خواهد بود.

در ماده 36 قانون مالیات های مستقیم مقرر شده است.

 (( بانک ها، شرکت ها، موسسات و اشخاصی که وجوه نقد، سفته، سهام یا سهم الشرکه و یا هر نوع مال دیگری از متوفی نزد خود دارند مجاز نخواهند بود آن را به وراث تسلیم و یا به نام آنان ثبت نمایند، مگر اینکه گواهینامه حوزه مالیاتی صلاحیت دار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا پرداخت کامل مالیات و یا دریافت تضمین لازم برای پرداخت آن را ارائه نمایند و در صورتی که از اجرای مواد 34 و 36 قانون مالیات های مستقیم تخلف نمایند، علاوه بر اینکه تا معادل ارزش مالی که نزد آنان بوده، نسبت به پرداخت مالیات و جرایم متعلقه با وراث مسئولیت تضامنی دارند، مشمول جریمه ای معادل 1 % مال نیزخواهند بود. البته طی بخشنامه صادره توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی و اصلاحیه آن،  با پرداخت حداکثر ده میلیون ریال از موجودی مشتریان متوفی به ورثه آنان بدون ارائه گواهی انحصار وراثت و گواهینامه واریز مالیاتی و تنها با ارائه مدارک دال بر فوت، تا ۶ ماه پس از تاریخ فوت موافقت شده است. مشروط بر اینکه پس از پرداخت مراتب به اداره دارایی محل اطلاع داده شود.))

نکته کاربردی :

براساس مکاتبه اداره نظارت بر بانک های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص فرضی که امکان دسترسی به تمامی وراث میسر نباشد، شعب بانک ها می توانند با شناسایی یکی از وراث و دریافت تعهد محضری مبنی بر اینکه در صورت ادعای سایر ورثه، گیرنده وجه مزبور بایستی مبلغ دریافتی را مسترد نماید، نسبت به پرداخت وجه به وی اقدام نمایند.

• پرداخت موجودی حساب های مشترک متوفی به سایر شرکا 

در صورت فوت احد ازشرکای حساب بانکی مشترک، بانک موظف است، ابتدا حساب مزبور را مسدود نماید و نسبت سهام شرکای حساب به ترتیب تعیین شده در زمان افتتاح حساب بانکی معین گردد (در صورت عدم تعیین این نسبت به تساوی خواهد بود) پس از این با کسر قدالسهم شریک، الباقی مبلغ با اخذ مدارک لازم که در بند مذکور بیان شد و به ترتیب مقررات قانونی به وراث پرداخت می گردد.

نحوه وصول مطالبات معوق بانکی نسبت به تسهیلات گیرنده متوفی | نحوه صدور اجراییه ثبتی در صورت فوت تسهیلات گیرنده یا راهن ( وثیقه گذار ) 

از جمله معضلات مهم وصول مطالبات معوق توسط بانک ، فوت بدهکار یا راهن یا متعهد و به تبع آن به دست آوردن مدارک لازم برای اثبات وراثت و اسامی وراث است. چرا که در غالب موارد بعد از فوت بدهکار یا راهن یا متعهد ، ورثه اقدامی جهت اخذ گواهی انحصار وراثت نمی نمایند و اگر هم اقدامی در این خصوص نمایند، صرفا جهت به تعویق انداختن اقدامات اجرایی بانک (در خصوص اموال غیر منقول) و ممانعت از انجام مزایده ثبتی و توقف عملیات اجرایی ثبت و انجام مزایده و در شرایطی که وثیقه غیرمنقولی وجود نداشته باشد، برای فرار از بازپرداخت کل دین مورث از دادن تصویر گواهی حصر وراثت به بانک خودداری می کنند.

 زیرا دفاتر اسناد رسمی و اجراهای ثبت به دلیل سکوت بند ۲ ماده ۲ آیین نامه اجرا برای صدور اجرائیه علیه ورثه متعهد، از متعهد له مطالبه گواهی حصر وراثت می کردند که ارائه گواهی حصر وراثت توسط بانک غالبا غیر مقدور بود، اما آیین نامه جدید در بند ۲ ماده ۳ متعهد له یا نماینده قانونی او را صرفا موظف به معرفی اسامی ورثه تسهیلا گیرنده یا راهن یا ضامن دانسته و با صراحت اعلام داشت که در این مورد احتیاجی به تسلیم گواهی حصر وراثت نیست. همچنین ادامه داد که در صورت عجز متعهدله از معرفی ورثه، دفترخانه و اجرای ثبت تکلیفی نخواهند داشت.

البته آیین نامه جدید، مشکل عمده بانک ها در خصوص ارائه گواهی حصر وراثت متعهد متوفی را برطرف نموده است، اما در شهر های بزرگ به دست آوردن اسامی وراث برای معرفی به دفترخانه یا اجرای ثبت کار آسانی نبوده و تقریبا غیر مقدور خواهد بود.

حساب بانکی متوفی چه زمانی مسدود می شود؟

بر اساس سیستم اطلاعاتی یکپارچه ای که در کشور اجرا می شود، تمامی سیستم های اطلاعاتی بانک ها به سازمان ثبت احوال متصل هستند و از همین رو، زمانی که فردی فوت می کند، حساب های بانکی او نیز بلافاصله مسدود می گردند و اداره ثبت احوال نیز بلافاصله اقدام به ابطال شناسنامه متوفی می نماید.

آیا با فوت شخص عملیات بانکی انجام می شود؟

خیر، با فوت شخص و صدور گواهی فوت و باطل شدن شناسنامه متوفی تمام حساب های بانکی وی از طریق بانک مرکزی مسدود می شود و هیچگونه عملیات بانکی حتی توسط وراث تا زمان صدور گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث و صدور مفاصاحساب مالیاتی امکان پذیر نخواهد بود.

استعلام حساب بانکی متوفی از بانک مرکزی

چنانچه وراث از دارایی و حساب بانکی متوفی هیچگونه اطلاعاتی نداشته باشند، می بایست بعد از اخذ گواهی انحصار وراثت متوفی در شورای حل اختلاف اقدام به طرح درخواست تحریر ترکه اموال نمایند، و متعاقبا درخواست استعلام حساب های بانکی متوفی، اموال منقول و غیر منقول متوفی را مطرح نمایند. در استعلام حساب بانکی متوفی از طریق بانک مرکزی کلیه حساب های متوفی پاسخ داده می شود، و خواهان می تواند به شعبی که متوفی حساب دارد مراجعه نموده و از مبلغ موجودی حساب بانکی متوفی اطلاع یابند.

نحوه رفع مسدودی حساب متوفی

بعد از صدور گواهی انحصار وراثت و تشکیل پرونده مالیاتی، وراث می توانند با پرداخت مالیات بر ارث به بانکی که متوفی در آن حساب دارد مراجعه نموده، و نسبت به سهم هر یک از ورثه، حساب رفع مسدودی می شود، یا تمام ورثه میتوانند با اعطای وکالتنامه رسمی به احد از وراث یا شخص ثالث نسبت به دریافت تمامی وجوه حساب بانکی متوفی اقدام نمایند.

نحوه تقسیم ارث در خصوص حساب بانکی متوفی 

در تقسیم سهم الارث حساب بانکی متوفی ، اگر متوفی مرد باشد و فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از موجودی حساب بانکی او به همسر دائم وی تعلق می گیرد. اگر متوفی دارای فرزند باشد، سهم همسر دائم یک هشتم و مابقی در بین فرزندان تقسیم خواهد شد. بر اساس قانون سهم الارث پسر دو برابر سهم الارث دختر است. همچنین اگر پدر و مادر متوفی نیز در قید حیات باشند یک ششم از موجودی حساب بانکی متوفی را خواهند برد .

لیکن در صورتی که متوفی زن باشد و فاقد فرزند باشد، همسر او یک دوم از حساب بانکی را به ارث خواهد بود و در صورت وجود فرزند، این مقدار به یک چهارم خواهد رسید.