ثبت طرح صنعتی

ثبت طرح صنعتی یکی از انواع مالکیت صنعتی است ، که به موجب ماده 20 قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 86 ، اینگونه تعریف شده است:(هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط ،رنگها . یا بدون آن ، به گونه ایی که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد ، طرح صنعتی است.در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از قانون نمی باشد.)ذدر این ماده قانونگذار تعریفی از طرح صنعتی ارائه ننموده و صرفا ویژگی های آن را بیان نموده است. که می توان در تعریف طرح صنعتی گفت ، جنبه زیبایی و تزئینی کالا که ممکن است دارای خصوصیت سه بعدی نظیر شکل یا به صورت ظاهری یک کالا باشد یا دارای ویژگی دو بعدی نظیر الگو ،خطوط و رنگها باشد.

در قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 86 شرایطی برای ثبت آن مقرر گردیده که در صورت عدم وجود هر یک از این شرایط چنانچه در مرحله ثبت باشد، منجر به رد تقاضای ثبت می گردد و چنانچه ثبت شده باشد منتهی به ابطال طرح صنعتی می گردد.

شرایط ثبت طرح صنعتی 

قانونگذار شرایطی را برای آن معین نموده که در صورت عدم وجود هر یک از این شرایط باعث عدم ثبت طرح یا ابطال آن می گردد.

این شرایط به شرح ذیل می باشند:

• جدید بودن

یکی از شرایطی که وجود آن برای ثبت طرح صنعتی الزام آور است و قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 86 و موافقتنامه تریپس بر آن تاکید داشته است ، نو و جدید بودن است. جدید بودن بدین معناست که قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه در هیچ منطقه ایی از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.

در ماده 21 قانون فوق الذکر نیز مقرر شده ، طرح صنعتی زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه ایی از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.

در صورتی که افشاء طرح صنعتی ظرف 6 ماه قبل از تاریخ انقضاء یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم صورت گرفته باشد مانع ثبت نمی باشد.

بند یک ماده 25 موافقتنامه تریپس نیز حمایت از ثبت طرح صنعتی را منوط به جدید بودن نموده است به همین جهت به کشورهای عضو اجازه داده شده است که طرح هایی که با طرح های شناخته شده یا ترکیب نماهای چنان طرح هایی متفاوت نباشند را جدید تلقی نکنند و مورد حمایت قرار ندهند.

• اصیل بودن
  

اصیل بودن طرح بدین معناست که به طور مستقل توسط طراح پدید آمده باشد و کپی و تقلید طرح های موجود نباشد. به نحوی که از دید یک کاربر آگاه ، متفاوت از طرح هایی باشد که قبلا در اختیار عموم قرار گرفته است.

• عدم مغایرت با نظم عمومی و اخلاق حسنه 

در قانون ایران شرط عدم مغایرت با نظم عمومی و اخلاق حسنه یکی از شرایط اساسی برای ثبت طرح  است و در صورتی که بدون توجه به این مغایرت می توان با استناد به آن ابطال طرح صنعتی را درخواست نمود.

نحوه ثبت طرح صنعتی

برای اینکه طرح صنعتی مورد حمایت قانونگذار قرار گیرد، نیازمند ثبت می باشد. در مواد 22 تا 27 قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 86 نحوه ثبت، شرایط، نحوه تکمیل اظهارنامه و مدارک مورد نیاز پیش بینی شده است که به شرح ذیل می باشد:

1-طبق ماده 67 قانون مذکور ، ثبت طرح صنعتی از طریق تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت صورت می گیرد.

2-اظهارنامه باید حاوی مشخصات طرح باشد و در مواردی که متقاضی همان طراح نیست ، اظهارنامه باید به همراه مدارکی باشد که ذیحق بودن متقاضی را برای ثبت طرح  ثابت نماید.

3- اظهارنامه باید حاوی کلیه اطلاعات مبنی بر مشخصات متقاضی و نمایش گرافیکی کالای متضمن طرح  باشد.

4-پس از وصول اظهارنامه ، مطابقت طرح صنعتی با مفاد ماده 22 و ماده 20 و بند (و)ماده 4 توسط اداره مالکیت صنعتی بررسی می گردد.

5-در صورت تشخیص اداره مالکیت صنعتی مبنی بر مطابقت طرح صنعتی با شرایط مقرر در قانون ،طرح  ثبت و آگهی آن منتشر می گردد.در غیر اینصورت اظهارنامه مردود اعلام می گردد.

6-در صورتی که ضمن اظهارنامه درخواست شود که انتشار آگهی ثبت طرح صنعتی از تاریخ تسلیم اظهارنامه حداکثر تا 12 ماه و یا اگر ادعای حق تقدم شده است از تاریخ حق تقدم به تاخیر افتد ،پس از ثبت طرح ، نمونه طرح و مفاد اظهارنامه منتشر نمی شود.

7-اظهارنامه ثبت  باید در دو نسخه و در فرم مخصوص و به زبان فارسی تنظیم شده و پس از ذکر تاریخ ،توسط متقاضی یا نماینده قانونی وی امضاء شود.

8-متقاضی باید اظهارنامه ثبت طرح  را به صورت حضوری یا با پست سفارشی و یا در  چارچوب ماده 167 آئین نامه قانون مذکور به مرجع ثبت تسلیم نماید.

9-مرجع ثبت ظرف 60 روز از تاریخ وصول ، اظهارنامه و ضمائم آن را از لحاظ رعایت جنبه های شکلی و سایر شرایط مقرر آئین نامه ، و تطبیق طبقه یا طبقات اعلامی با ظبقه بندی بین المللی مورد بررسی قرار می دهد.

10-چنانچه اظهارنامه یا ضمائم آن دارای ایراد یا نواقصی باشد مراتب به صورت مکتوب به متقاضی ابلاغ می گردد تا در مهلت مقرر اقدام به رفع نقص نماید.

11-مهلت رفع نقص برای متقاضیان ایرانی 30 روز و برای متقاضیان مقیم خارج از کشور تا 60 روز از ناریخ ابلاغ محاسبه می شود.

12-چنانچه تقاضای ثبت مورد پذیرش واقع شود به متقاضی اعلام می شود که ظرف 30 روز از تاریخ اعلام نسبت به پرداخت هزینه های مربوط به ثبت طرح صنعتی و انتشار آگهی اقدام نماید .در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر اظهارنامه کان لم یکن می شود.

13-پس از ثبت طرح صنعتی و انشار آن ،گواهینامه ثبت  با الصاق تصویر یک نمونه کامل از طرح به صورت ممهور به مالک طرح یا نماینده قانونی وی تسلیم می گردد.

حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی 

همانگونه که گفته شد، با ثبت طرح صنعتی ، حقوقی برای صاحب طرح ایجاد می گردد. این حقوق در ماده 28 قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری به شرح ذیل بیان گردیده است:

1-بهره برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد ، توسط اشخاص ، مشروط به موافقت مالک آن است.

2-بهره برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از : ساخت ، فروش  و  وارد کردن اقلام حاوی آن طرح

3- مالک طرح صنعتی ثبت شده ، می تواند علیه شخصی که بدون موافقت او کارهای مذکور در بند (ب) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتا موجبات تجاوز  آینده را فراهم آورد ، در دادگاه اقامه دعوا نماید.

4-حق انحصاری استفاده از طرح توسط مالک آن مهمترین اثر حمایت از طرح صنعتی است که در اسناد بین المللی و قوانین ملی کشورها به عنوان یک قاعده جهانی در حقوق مالکیت صنعتی پذیرفته شده است.

که با فرض رعایت تشریفات قانونی ثبت ، دارنده حق امتیاز می تواند از کسی که نسبت به نقض حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی عمل نموده شکایت نماید.

مدت حمایت از ثبت طرح صنعتی

در بند 3 موافقتنامه تریپس ، مدت حمایت از طرح های صنعتی ، حداقل 10 سال اعلام شده است. در ایران طبق بند (د) ماده 28 قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری مدت اعتبار طرح صنعتی 5 سال از تاریخ تسلیم اطهارنامه می باشد ، که می توان این مدت را برای دو دوره 5 ساله متوالی دیگر پس از پرداخت هزینه مربوط تمدید نمود. پس از انقضاء هر دوره که از پایان دوره قبلی شروع می شود ، یک مهلت 6 ماهه برای پرداخت هزینه تمدید گردیده که جریمه تاخیر نیز برای آن در نظر گرفته شده است.

حق انتقال طرح صنعتی 

حق ناشی از طرح صنعتی جزء حقوق مالی به شمار می آید، بنابراین قابلیت انتقال به شخص دیگر را دارد. مالک طرح  می تواند کلیه حقوقی که با توجه به طرح  به دس÷ت می آورد ، به موجب قرارداد به دیگری منتقل نماید. این انتقال تا زمان اعتبار گواهینامه معتبر می باشد. همچنین مالک طرح  می تواند صرفا حق استفاده از طرح صنعتی را به شخصی دیگر منتقل نماید . لذا در این مورد مالکیت طرح  به طور کلی واگذار نمی گردد، بلکه طرح  همچنان به نام مالک باقی می ماند و شخص ثالث حق استفاده و بهره برداری از آن را خواهد داشت.

در هر یک از حالت های مذکور مالک طرح صنعتی مکلف است، این انتقال را به مرجع ثبت اعلام نماید. در غیر اینصورت این انتقال در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد نمی باشد.

تفاوت طرح صنعتی و حق اختراع

همانگونه که گفته شد طرح صنعتی تغییر ظاهری کالا می باشد و تغییر فنی بدون تغییر ظاهری آن طرح صنعتی محسوب نمی گردد و مورد حمایت قرار نمی گیرد . در حالی که اختراع مربوط به جنبه کاربردی کالا می باشد و می بایست دارای ویژگی ابتکاری و آفرینشی بودن باشد.ب دین صورت که محصولی که تا کنون وجود نداشته ، توسط شخصی خلق و برای اولین بار معرفی می شود. اما در طرح صنعتی محصول قبلا اختراع شده و صرفا طرح جدید یا شیوه نوین از بسته بندی ارائه می شود.