حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری

حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری که تحت عنوان بیمه تامین اجتماعی از آنها یاد می شود، از جمله موضوعات مهم دعاوی پیمانکاری است. که اختصارا مبلغی است که بموجب قانون و با توجه به شرایط خاص هر موضوع ( قرارداد ، حقوق و…) متفاوت بوده و  می بایست به سازمان تامین اجتماعی پرداخت گردد. پرداخت حق بیمه کارکنان نسبت به حقوق و مزایای آنان اصولا توسط کارفرما صورت می پذیرد و این فرآیند در قراردادهای پیمانکاری به شکل دیگری انجام می شود و براساس مبلغی است که در قرارداد پیمان کاری ثبت می شود، لذا در این مقاله علیرغم وسیع بودن این مقوله به موضوعات کاربردی آن اشاره خواهیم نمود.

مراحل انجام بیمه قراردادهای پیمانکاری درسازمان تامین اجتماعی

۱.اعلام شروع پیمان 

۲.اخذ ردیف پیمان

۳.ارسال لیست بیمه کارکنان و پرداخت حق بیمه 

۴.اعلام خاتمه یا تعلیق پیمان

۵.محاسبه میزان بیمه توسط تامین اجتماعی

۶.اعلام میزان بدهی 

۷.پرداخت بدهی به سازمان تامین اجتماعی

۸.صدور مفاصا حساب از سوی سازمان تامین اجتماعی

نحوه پرداخت حق بیمه پروژه های پیمانکاری در سازمان تامین اجتماعی

با انعقاد پیمان یک نسخه از قرارداد پیمانکاری‌، به همراه یک نامه از سوی کارفرما به نزدیکترین سازمان تامین اجتماعی واقع در محدوده پروژه ارسال می شود و شعب سازمان تامین اجتماعی با دریافت نسخه قرارداد و با تشکیل پرونده، شماره کارگاه و کدکارگاهی را به پروژه اختصاص می دهند.

قانون حق بیمه قراردادهای پیمانکاری 

ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی که به منظور ایجاد یک رویه واحد، جهت انجام امور بیمه ای کلیه کارگران و شاغلان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی وضع شده است. ضرورت تبعیت از مقررات از ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی و دیگر مقررات مربوطه را برکارفرمایان و پیمانکارانی دولتی و غیردولتی که در عضویت سازمان تامین اجتماعی هستند را تکلیف نموده است.

در ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی آمده است. (( در مواردی که انجام کار به طور مقاطعه به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار می شود، کارفرما باید در قراردادها، مقاطعه کار را متعهد نماید، کل حق بیمه را به ترتیب مقرر در ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی بپردازد.))

برهمین اساس سازمان تامین اجتماعی در جهت ایجاد فشار به کارفرمایان و پیمانکاران و ایجاد ضمانت اجرا کارفرمایان را مکلف به کسر مبلغی از صورت وضعیت های پیمانکار به عنوان حق بیمه کارکنان و تسویه نمودن حق بیمه با سازمان تامین اجتماعی نموده است.

نحوه محاسبه حق بیمه در قرارداد پیمانکاری

بموجب ماده ۳۸ شرایط عمومی پیمان، از نظر نحوه احتساب حق بیمه براساس نوع قرارداد پیمانکاری به سه دسته تقسیم می شود.

۱.قراردادهای مشمول ضوابط طرح های عمرانی 

۲.قراردادهای غیرعمرانی

۳.موارد خاص قراردادهای غیرعمرانی

نکته مهم اینکه، با توجه به اینکه به قراردادهای پیمانکاری که درگروه قرارداد های عمرانی قرار می گیرد، حق بیمه کمتری تعلق می گیرد، غالب کارفرمایان و پیمانکاران در تلاش هستند که قرارداد خود را مشمول این گروه قرار دهند. که چه بسا سازمان تامین اجتماعی به اشتباه قرارداد را در دسته با پرداخت حق بیمه بالاتر قرار دهد و این وظیفه کارفرما و پیمانکار است که نسبت به اثبات دسته قرارداد پیمانکاری در جهت بهره مندی از مزایای آن عمل نماید.

نحوه اجرای حق بیمه پیمانکاری

انجام پیمان ممکن است، توسط شخص پیمانکار صورت پذیرد یا انجام پیمان به پیمانکار فرعی یا جزء واگذار گردد. بر همین اساس مسئولیت پرداخت حق بیمه متفاوت است. که براساس شرایط مصرحه زیر متفاوت است.

۱.درصورتی که پیمانکار، قرارداد را شخصا انجام دهد.

در این حالت دو وضعیت متصور می شود.

الف.پیمانکار کار را شخصا و بدون استفاده از کارگر انجام دهد.

 در این وضعیت چون کارگری وجود ندارد، تکلیفی به پرداخت حق بیمه متصور نیست و کارفرما الزامی به کسر و حبس 5./. از کل پیمان نزد سازمان تامین اجتماعی نیست.

ب.در مواردی که پیمانکار از کارگر استفاده می نماید.

 در این صورت دو حالت زیر متصور است.

حالت اول:رابطه ای بین پیمانکار و کارفرما وجود ندارد، که در این صورت مشمول قانون تامین اجتماعی نخواهد شد و کارفرما تکلیفی به بیمه نمودن پیمانکار ندارد.

حالت دوم:رابطه کارگر و کارفرمایی بین کارگران و پیمانکار وجود دارد. در این وضعیت پیمانکار مکلف است، کارگران شاغل خود را بیمه کند و کارفرما مکلف است در قرارداد با پیمانکاران، آن ها را ملزم به بیمه نمودن کارگران شاغل در پروژه نماید و جهت تضمین باید ۵./. بهای کل پیمان را تا ارائه مفاصا حساب تامین اجتماعی نزد خود نگاه دارد.

۲.پیمانکار اجرای کار را به پیمانکار دیگری واگذار نماید.

در این حالت نیز همان شرایط اعلامی در بند مذکور برای پیمان کار دوم جاری است. یعنی اگر پیمانکار دوم کار را به تنهایی انجام دهد به دلیل عدم وجود کارگر، نیازی به پرداخت حق بیمه نخواهد بود. ولی اگر پیمانکار دوم از کارگر استفاده نمود دو حالت اصلی زیر محقق می گردد.

حالت اول: اگر پیمانکار دوم از کارگر استفاده کند و هیچ رابطه ای بین پیمانکار اول و دوم وجود نداشته باشد، موضوع پرداخت حق بیمه تابع مقررات تامین اجتماعی نخواهد بود و پیمانکار اصلی وظیفه پرداخت حق بیمه کارگران را برعهده نخواهد داشت.

حالت دوم: اگرپیمانکار دوم به همراه کارگران کار کند، رابطه ی کارگر وکارفرمایی بین آنها ایجاد خواهد شد و پیمانکار اول موظف به پرداخت حق بیمه می باشد.

تضمین پرداخت حق بیمه پیمانکار

اصولا وظیفه پرداخت حق بیمه حقوق و مزایای کارکنان بر عهده کارفرما می باشد. اما در قراردادهای پیمانکاری این وظیفه به پیمانکار محول می شود و کارفرما موظف به نظارت بر اجرای صحیح آن باشد.

برهمین اساس سازمان تامین اجتماعی، کارفرما را در جهت تضمین بیمه نمودن کارکنان و پرداخت حق بیمه متعلقه ، موظف به کسر نمودن بخشی از مبلغ پیمان که معمولا  ۵./. مبلغ قرارداد تا زمان ارائه مفاصا حساب تامین اجتماعی می نماید.

انواع قراردادهای پیمانکاری و نحوه محاسبه حق بیمه آنها 

قراردادهای پیمانکاری به سه نوع تقسیم می شوند. لذا میزان حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری بشرح زیر متفاوت است.

۱.قراردادهای پیمانکاری عمرانی : 

برای اینکه قرارداد پیمانکاری در سازمان تامین اجتماعی مشمول قراردادهای عمرانی قرار گیرد، دارا بودن دو شرط لازم است.

الف.قرارداد پیمانکاری با رعایت بهای پایه یا ضوابط تیپ سازمان برنامه و بودجه منعقد شده باشد.

ب.باید تمام یا بخشی از بودجه پیمان از محل اعتبارات عمرانی دولت تامین شده باشد.

که اکثر پیمانکاران ترجیح می دهند، که پروژه آنها در این دسته بندی قرار داده شود. چرا که در این حالت پیمانکار تنها لیست کارکنان شاغل را به سازمان تامین اجتماعی ارسال می نماید و هیچگونه پرداختی ندارد و حق بیمه از سوی ذی حساب طرح یا کارفرما از حساب پیمانکار کسر شده و به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می گردد.

در این صورت دو حالت متصور است.

حالت اول:در قراردادهای عملیاتی مثل پل سازی، جاده سازی، سد و موارد مشابه آن، حق بیمه ۶.۶ درصد است. که ۱.۶ درصد آن برعهده پیمانکار و ۵ درصد بر عهده کارفرما خواهد بود. این مبالغ در پایان محاسبه هر صورت وضعیت تعیین و از حساب پیمانکار کسر و به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز می شود.

حالت دوم: برای قراردادهای مشاوره ای و نظارتی است. که در این قراردادهای پیمانکاری حق بیمه سازمان تامین اجتماعی ۱۵.۶ درصد است. تعهد پرداخت ۳.۶ درصد بر عهده پیمانکار است و ۱۲ درصد آن بر عهده کارفرما می باشد. این مبلغ نیز در پایان هر صورت وضعیت محاسبه و به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز خواهد شد.

۲.قراردادهای پیمانکاری غیرعمرانی 

هر قراردادی که دو شرط اعلامی در خصوص قراردادهای عمرانی را نداشته باشد، عمرانی نمی باشد و نحوه محاسبه این قراردادهای ارتباط مستقیم با نوع این قراردادها دارد. که در ادامه به اختصار به آنها اشاره می نمائیم.

.هزینه مشترک:در این نوع قراردادها،‌ هزینه مصالح و ابزار به صورت مشترک فی مابین کارفرما و پیمانکار محاسبه خواهد شد و هر دو در پرداخت حق بیمه شریک هستند. در این قرارداد ۷ درصد از سود ناخالص کل کار به عنوان حق بیمه بیکاری از سوی سازمان تامین اجتماعی اخذ می شود.

.خدماتی مکانیکی: این نوع قراردادها همانگونه که از نام آن پیداست، به صورت کامل با کمک انواع ماشین آلات مخصوص و ابزارآلات مکانیکی انجام می شود و ۷ درصد از مبلغ ناخالص کل کارکرد به عنوان حق بیمه بیکاری در قراردادهای پیمانکاری تعیین می شود.

خدماتی مکانیکی و دستی: در این نوع قراردادها بخشی از موضوع پیمان به صورت مکانیکی و بخشی به صورت دستی انجام می شود. بر همین اساس حق بیمه به دو بخش مکانیکی و دستی تقسیم می شود. که بخش مکانیکی ۷ درصد و بخش دستی ۱۵ درصد خواهد بود.

۳. قراردادهای خاص غیرعمرانی:

بخش اعظمی از پروژه های پیمانکاری شامل این دسته هستند و مواردی همچون پیمانکارانی که دارای کارگاه تولیدی، صنعتی و فنی می باشند، قراردادهای خرید و فروش ، قراردادهای گازرسانی ، قراردادهای خدمات شهری و نگهداری فضای سبز است. که هریک با توجه به شرایط و ویژگی های خاص قراردادی دارای تعرفه و حق بیمه و بعضا بخشنامه ها و دستورالعمل های متفاوتی است.

مهلت و نحوه اعتراض به حق بیمه قرارداد پیمانکاری

براساس ماده ۴۲ قانون تامین اجتماعی در صورتی که کارفرما به میزان حق بیمه و خسارت تاخیر تعیین شده از طرف سازمان معترض باشد، می تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اعتراض خود را کتبا به سازمان تامین اجتماعی تسلیم نماید و سازمان مکلف است، اعتراض کارفرما را حداکثر ظرف یکماه پس از دریافت آن در هیات بدوی تشخیص مطالبات مطرح نماید. در صورت اعتراض به رای پرونده به هیات تجدیدنظر ارجاع می شود و رای هیات تجدیدنظر قطعی است و با عدم اعتراض کارفرما ظرف مدت مقرر رای هیات قطعی و میزان حق بیمه خسارات تعیین شده طبق ماده ۵۰ این قانون وصول خواهد شد. در این صورت محکوم علیه می تواند ظرف ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی نسبت به طرح اعتراض در دیوان عدالت اداری  از حیث نقض قوانین و مقررات و یا مخالفت با آنها اقدام نماید.

لازم به ذکر است، شروع مهلت اعتراض از تاریخ ابلاغ معتبرخواهد بود و ابلاغ معتبر ابلاغی است که با رعایت تشریفات قانونی ابلاغ صورت پذیرفته باشد.