جرایم پزشکی و شکایت از پزشک

جرایم پزشکی و شکایت از پزشکان به دلیل انبوه مراجعات بیماران به پزشکان از جمله دعاوی رایج مطروح در دادگستری و محاکم می باشد . انبوه شکایت از پزشکان در زمینه های مختلف از قبیل : ایراد صدمه جانی به دلیل قصور پزشک و همچنین جرایم و تخلفات پزشکی مغایر با شئون پزشکی و تخلفات صنفی  به حدی می باشد که دادسرای ویژه ای در تهران به عنوان دادسرای جرایم پزشکی به موضوع شکایت بیماران از پزشک تشکیل شده است .

انواع جرایم پزشکی 

الف . جرایمی که پزشک در زمان درمان بیمار ممکن است مرتکب شود .

1. قتل غیر عمدی ناشی از تقصیر در امر پزشکی

اگر بیماری در خلال امر درمان توسط پزشک ، فوت نماید و فوت او ناشی از تقصیر یا  قصور پزشک باشد در این صورت پزشک مربوط ( کادر درمان ) مسولیت داشته و در صورت شکایت وراث متوفی از پزشک و اثبات تقصیر پزشک در مرجع قضایی ، پزشک محکوم خواهد شد .

2. ایراد صدمات بدنی غیر عمدی ناشی از تقصیر پزشک

در صورتی که از پزشک تقصیر یا قصوری سر زند که منجر به ایراد صدمه بدنی و جانی ( غیر از مرگ ) بیمار شود به موجب ماده 495 از قاتون مجازات اسلامی ضامن است .

3. سقط جنین

سقط جنین به معنای انجام هرگونه اعمال غیر قانونی است که موجب توقف دوران تکامل جنینی و خروج قبل از موعد طبیعی ( نه ماهگی ) جنین شود . سقط جنین می تواند دو حالت کلی قانونی و غیر قانونی باشد .

• سقط جنین طبیعی و درمانی و قانونی : در مواقعی که سقط جنین به صورت طبیعی انجام شود یا توسط پزشک متخصص در حدود موازین قانونی تجویز شده باشد قانونی می باشد .
• سقط جنین غیر قانونی : هر نوع سقط جنینی که بدون مجوز قانونی باشد یا طبیعی انجام نشده باشد سقط غیر قانونی بوده و مستوجب کیفر و مجازات است .

مستندات قانونی جرم سقط جنین

مواد قانونی مرتبط با سقط جنین و به عبارتی عنصر قانونی جرم مزبور مواد 622 ، 623 و 624 قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات )  می باشد ماده 624 قانون مزبور مختص سقط جنین توسط پزشکان است ماده مزبور مقرر می دارد : اگر طبیب یا ماما یا دارو فروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا دارو فروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهد شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت .

جرایم و تخلفات مغایر با شئون پزشکی

• افشای اسرار پزشکی بیمار

مطابق ماده 648 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در صورتی که پزشکان اسرار بیماران را افشا نمایند مجرم شناخته شده و به مجازات حبس محکوم خواهند شد ماده 648 قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد : اطبا و جراحان و ماماها و دارو فروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند هر گاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به چهل و پنج روز تا شش ماه حبس و یا بیست میلیون تا شصت میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند .

• صدور گواهی پزشکی خلاف واقع

از جمله جرایم پزشکی رایج صدور گواهی پزشکی خلاف واقع می باشد . مطابق ماده 539 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات که مقرر می دارد : هر گاه طبیب تصدیق نامه بر خلاف واقع درباره شخصی برای معافیت از خدمت در ادارات رسمی یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به مراجع قضایی بدهد ، به حبس از شش ماه تا دو سال یا بیست و پنج به بیست و پنج تا صد میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد .

مسئولیت پزشک خاطی 

پزشک بر حسب شغل خود تعهداتی بر عهده دارد و چنانچه این تعهدات نقض شود ، پزشک مکلف به جبران خسارت وارده ناشی از نقض تعهدات قانونی خود می باشد . این تعهدات که به موجب قانون بر عهده پزشک می باشد تحت عنوان مسئولیت مدنی پزشک بررسی می شود .

یکی از مبانی مسئولیت وجود تقصیر است و بر همین مبنا دو فرض وجود دارد :

1.مسئولیت مبتنی بر تقصیر : یعنی شخص در صورتی مسئولیت دارد که تقصیر وی اثبات شده باشد .

2 . مسئولیت مبتنی بر تقصیر مفروض  : تقصیر شخص در آن خصوص توسط قانونگذار فرض گرفته شده شده است یعنی اصل بر تقصیر شخص است مگر اینکه خلافش اثبات شود .

مسئولیت پزشکان در قبال اقدامات درمانی ، مستنبط از ماده 495 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مسئولیت بر مبنای فرض تقصیر است یعنی برای مسئولیت پزشک اثبات تقصیر لازم نیست بلکه این پزشک است که باید عدم تقصیر خود را اثبات کند .

تاثیر اخذ برائت از بیمار یا ولی بیمار در برائت پزشک 

تاثیر اخذ برائت از بیمار این است که برائت ، تنها بار اثبات را منقلب می کند . یعنی اگر پزشک برائت گرفته باشد ، بار اثبات دگرگون می شود در شرایط عادی در دعاوی علیه پزشک بیمار زیان دیده است و طبق قاعده کلی در دعوا ( البینه علی المدعی ) بیمار که در اینجا مدعی است باید تقصیر پزشک را احراز کند . اما  به موجب ماده 495 قانون مجازات اسلامی در خصوص مسئولیت پزشک فرض بر تقصیر شده است اگر پزشک برائت گرفته باشد ، بار اثبات تقصیر به عهده بیمار است و اگر پزشک برائت اخذ نکرده باشد این پزشک است که باید بی تقصیری خودش را اثبات کند . بنابراین اخذ برائت از بیمار توسط پزشک به معنای رفع مسئولیت کلی پزشک نیست .

مرجع تشخیص تقصیر پزشک متخلف

از آنجا که تقصیر پزشکی یک امر فنی است و مقام قضایی به علوم پزشکی و فنون آن  تسلط ندارد بنابراین جلب نظر کارشناس متخصص در این خصوص ضرورت دارد . سازمان پزشکی قانونی به موجب بند های 1 و2 ماده 1 قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور ، مکلف است به تمام استعلام های مراجع قضایی پاسخ دهد . مرجع تشخیص تقصیر پزشک کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی می باشد البته نظریه کارشناسی نظام پزشکی نیز می تواند به عنوان نظریه کارشناسی مورد استفاده قرار گیرد . با این حال مرجع نهایی تشخیص تقصیر پزشک قاضی می باشد که با در نظر گرفتن نظر کارشناس پزشکی تصمیم می گیرد .

نحوه شکایت از پزشک متخلف

در صورتی که پزشکی مرتکب تخلف یا جرائمی ( به شرح توضیحات فوق )  شده باشد ، بیمار می تواند با طرح شکایت در دادسرای عمومی و انقلاب شهر محل درمان خود از پزشک مربوط شکایت نماید . و در ضمن شکایت خود تقاضای جبران خسارت ( دیه ) و مجازات پزشک خاطی را نماید . علاوه بر دادسرای عمومی و انقلاب ،  بیمار شاکی می تواند شکایت خود را در سازمان نظام پزشکی نیز مطرح نماید ، نظام پزشکی در حدود قانون می تواند در خصوص تخلفات صنفی پزشکی رسیدگی و اقدام به صدور رای نماید.