نفی ولد و نفی نسب

نفی ولد یا نفی نسب یعنی اینکه پدر ، مادر یا دیگر اقوام خونی فرد ، رابطه خویشاوندی خود را نسبت به فرد مورد نظر انکار و نفی کند. انکار نسب از سوی پدر را نفی ولد و انکار از سوی سایرین مثل ، مادر ، برادر و یا پدر بزرگ و غیره را نفی نسب گویند.

ارکان و شرایط طرح دعوای نفی ولد و نفی نسب 

1. انکار نسب از سوی پدر را نفی ولد و از طرف غیر او را نفی نسب گویند (مثل مادر )
2. بر اساس اماره فراش طفل متولد شده در زمان زوجیت ملحق به شوهر است. مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد ( ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی ) مگر اینکه پدر خلاف آن را ثابت نماید.
3. پدر فقط دو ماه از زمان تولد طفل فرصت دارد تا فرزند خود نفی کند. والا پس از دو ماه دعوای نفی ولد به هیچ وجه قابل استماع نیست، حتی اگر ثابت کند عقیم بوده است و اگر قبل از انقضای دو ماه اقرار به ابوت کرده باشد، دعوای تفی ولد در همین مهلت دوماهه نیز قابل پذیرش نخواهد بود.

نکته مهم اینکه تنها استثنای حکم مذکور آن است که پدر ثابت کند ، از تولد طفل مطلع نبوده است. در این فرض از زمان اطلاع دو ماه مهلت دارد تا دعوای نفی ولد مطرح کند.

4. دعوای نفی نسب از جانب سایرین غیر از پدر مهلت خاصی ندارد و هر زمان قابل طرح است.
5. لعان فقط از سوی شوهر امکان پذیر است. اما امروزه از قوانین متروک به شمار می آید و در عمل على الاصول از آن استفاده نمی شود .

در دعوای نفی ولد و نفی نسب  چه کسانی باید خوانده دعوا قرار گیرد ؟

کسانی که از صدور حکم متضرر می شوند باید طرف دعوا قرار گیرند. مثلاً در نفی ولد دعوا باید به طرفیت مادر اقامه شود.  البتهگروهی از حقوقدانان معتقدند، در دعوای نفی ولد اگر فرزند صغیر باشد، علاوه بر مادر دعوا باید به طرفیت قیم موقتی که از سوی دادستان نصب می شود اقامه گردد. زیرا پدر در این دعوا نمایندگی خود را از دست می دهد و دعوا به طرفیت خود صغیر نیز نمی تواند مطرح شود  البته این نظر طرفداران چندانی ندارد.

راه های اثبات نفی ولد و نفی نسب 

•  شهادت شهود
  

 برای مثال شاهد شهادت بدهد که پدر ظاهری طفل در زمان انعقاد نطفه در مسافرت بوده است یعنی) پدر درصدد این باشد که خلاف اماره فراش را به اثبات برساند. همان طور که گفته شد این دعوا باید ظرف ۲ ماه از تاریخ تولد طفل یا ۲ ماه از تاریخ اطلاع از تولد مطرح شود یا افرادی شهادت دهند طفل از مادر ظاهری متولد نشده است و مشاهده کردند که از زن دیگری به دنیا آمده است و زن بنا به دلایلی تاکنون خلاف واقعیت را عنوان مینمود. 

• اقرار
  

اقرار به جهت نفی ولد یا نفی نسب جایگاه چندانی نمیتواند داشته باشد. زیرا به صرف اقرار پدر یا مادر یا برادر مبنی بر عدم رابطه خونی با فرد نمی تواند دلیل قانع کننده ای بر نفی نسب باشد از طرف دیگر نیز نمیتوان اقرار فرزند (حتی اگر کبیر شده باشد را به عنوان دلیل قانونی مورد قبول قرار داد زیرا فرد متولد شده اطلاعی از چگونگی انعقاد نطفه و ولادت خود ندارد.

• آزمایش خون یا DNA
  

 علی الاصول از طریق آزمایش خون و همچنین آزمایش DNA نفی ولد یا نفی تب نتیجه دقیقی به دست می آید و دقت آن بیش از ۹۹٪ است. بر خلاف اثبات نسب که آزمایش خون از دقت کمتری برخوردار است، با دقت تقریبی ۷۵ و همچنین آزمایش DNA در مواقعی که رابطه نامشروع با سایر بستگان نسبی شوهر انجام می شود،. ( مثل پدر شوهر یا برادر شوهر )

با این حال از نظر فقهای عظام معاصر، صرف آزمایش مذکور به تنهایی دلیلی بر اثبات دعوا محسوب نمی شود، مگر آنکه موجب علم قاضی شود. به عبارتی، اعتبار نظریه کارشناسی را دارد.

 اداره حقوقی قوه قضائیه نیز در این رابطه در نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۱۸۹ مورخ 1398/12/06 بیان داشت: در خصوص تأثیر آزمایش دی ان ای در دعوای نقی ولد مقرره قانونی وجود ندارد؛ بنابراین به لحاظ سکوت قانون در خصوص تأثیر آزمایش مذکور در این موضوع با توجه به اصل ۱۶۷ قانون اساسی و ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی باید به منابع معتبر اسلامی با فتاوای معتبر مراجعه کرد.

مرجع صالح به رسیدگی به دعوای نفی ولد و نفی نسب 

بر طبق بند ۱۱ ماده ۴ قانون حمایت خانواده دادگاه خانواده محل اقامت خوانده است. به دلالت ماده ۸ قانون حمایت خانواده رسیدگی در دادگاه خانواده با تقدیم دادخواست و بدون رعایت سایر تشریفات آیین دادرسی مدنی انجام می شود.