دعوای الزام به فک پلاک خودرو

دعوای الزام به فک پلاک خودرو یکی از دعوای الزام به ایفای تعهد است. به عبارتی، یعنی شخص متعهد در موعد معینه از انجام تعهد قراردادی سر باز زند. این دعوا معمولاً زمانی مطرح می شود، که خواهان خودرویی را با انعقاد قرارداد شفاهی یا عادی می فروشد یا می خرد، اما طرف مقابل در مرکز تعویض پلاک  خودرو و دفتر اسناد رسمی جهت الزام به تنظیم سند رسمی انتقال خودرو حاضر نمی شود تا فک پلاک انجام شود و خودرو به صورت رسمی منتقل گردد.

ارکان و شرایط طرح دعوای الزام به فک پلاک خودرو 

1. احراز رابطه قراردادی و محرز بودن خرید خودرو به صورت عادی توسط خواهان
2. احراز تخلف خوانده مبنی بر عدم انجام تعهد و فک پلاک خودرو
3. اگر مدتی برای انجام تعهد تعیین شده باشد، مهلت مذکور می بایست منقضی شده باشد.

مستندات مرتبط با دعوای الزام به فک خودرو 

1. مواد ۲۱۹ ۲۲۰ و ۲۲۱ قانون مدنی
2. ماده ۲۹ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹
3. آیین نامه ماده ۲۹ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۹۱ 
4. مواد ۳ و ۵ و ۲۰ آیین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 1384 
5. اصل قدرت اجبار کنندۀ عقد یا الزامی بودن انجام قرارداد  (لزوم وفای به عهد ) 
6. آیه شریفه اوفو بالعقود
7. قاعدة فقهى المؤمنون عند شروطهم
8. قاعده فقهی الحاكم ولى الممتنع 

آیا خواسته های الزام به فک پلاک خودرو و الزام به تنظیم سند خودرو حتماً باید همزمان مطرح شود؟

برخی از محاکم به دلالت مادۀ ۲۹ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹ معتقدند این دو خواسته لازم و ملزوم یکدیگرند و در غیر این صورت، قرار عدم استماع دعوا صادر می نمایند.

 اما به نظر اکثریت محاکم ، صرف تقدیم دادخواست الزام به فک پلاک خودرو کافی است نظر اقرب به صواب نیز همین نظر است.

نکته کاربردی :

اگر خواهان مبایعه نامه نداشته باشد ، و یا به هر دلیلی در دسترس نباشد، باید خواسته اثبات وقوع بیع را نیز مطرح نماید. 

اگر خودرو چندین مرتبه به معامله شده باشد، چه کسانی باید در دعوای الزام به فک پلاک خودرو طرف دعوا قرار گیرند؟

در این خصوص اتفاق نظر حقوقی وجود ندارد، رویه غالب دادگاه ها معتقدند، در دعوای فک پلاک خودرو ، دادگاه سخت گیری لازم را علی الاصول ندارد و صرف طرف دعوا قرار دادن مالک اصلی یعنی کسی که برگ سبز به نام وی است و فروشنده ما قبل کفایت می کند و لذا اگر معاملات متعدد باشد و دارنده خودرو ایادی قبلی را نشناسد و طرف دعوا قرار ندهد، اشکالی بر آن وارد نیست.

البته با توجه اصل نسبی بودن قراردادها، اثبات سلسله ایادی قبلی جهت احراز روابط قراردادی و الزام مالک رسمی اتومبیل به نظر به اصول و قواعد حقوقی نزدیک تر می باشد. 

دعوای الزام به فک پلاک خودرو دعوای مالی است یا غیرمالی ؟ 

دعوای الزام به فک پلاک خودرو دعوای غیرمالی محسوب می شود و هزینه دادرسی بر همین اساس باید پرداخت شود. ولی خواسته الزام به تنظیم سند انتقال خودرو مالی محسوب گردیده که باید تقویم شود و هزینه دادرسی نیز براساس مبلغ مقوم شده پرداخت می گرد.

نحوه رسیدگی دادگاه به دعوای الزام به فک پلاک خودرو  

دادگاه همزمان با دستور تعیین وقت رسیدگی با صدور دستور استعلام از پلاک خودرو را نیز صادر می نمایند.

زیرا اولاً، مشخص شود کسی که پلاک به نام وی ثبت شده طرف دعوا قرار گرفته است یا خیر؟  والا قرار عدم استماع صادر می شود. 

ثانیاً ، مشخص شود خودرو در سیستم پلیس راهور آزاد است یا خیر؟ ، چون اگر بازداشت باشد، قابل انتقال و تعویض پلاک نیست، تا زمانی که ذی نفع آن را از بازداشت خارج کند.

برای مثال ، اگر خودرو به دلیل بدهی مالک اولیه که خودرو به نام وی ثبت است توقیف شده باشد. در این حالت خواهان باید ابتدا به صورت جداگانه به دادگاهی که آن را توقیف کرده دادخواست اعتراض ثالث اجرایی تقدیم کند. و به صورت مجزا نیز نسبت به طرح دعوای الزام به فک پلاک خودرو اقدام نماید. 

اگر خودرو به صورت مشاعی از سوی دو نفر خریداری شده یا اینکه به صورت قهری به وراث متوفی به ارث رسیده باشد فک پلاک آن چگونه انجام میشود؟ 

اداره حقوقی در نظریه مشورتی شمارهٔ ۷/۹۸/۸۹۷ مورخ 1398/06/26در این باره اشعار داشته است:

در فرض استعلام که حکمی مبنی بر الزام و تنظیم سند رسمی خودرو برای دو نفر خواهان، هر یک به میزان سه دانگ صادر شده است ؛ اما در سیستم شماره گذاری شماره پلاک خودرو صرفاً برای یک شخص تخصیص پیدا می کند. مستفاد از مواد ۵۷۶ و ۵۸۱ قانون مدنی و مادۀ ۲۹ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1389 و تبصره ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون اخیرالذکر مصوب ۱۳۹۱ در صورتی که بین مالکان مشاعی خودرو در خصوص تخصیص پلاک اختصاصی توافق نباشد، امکان اختصاص پلاک به نام یکی از آنها وجود نخواهد داشت و لذا در فرض سؤال دایره اجرای احکام در صورت عدم توافق محکوم لهها مواجه با تکلیفی نیست.

در دعوای الزام به فک پلاک خودرو و مطالبه خسارات دادگاه باید چه کسی را محکوم کند؟

1. اگر خریدار طرح دعوا کرده باشد؛ دادگاه در خصوص الزم به فک پلاک و تنظیم سند خودرو صرفاً کسی را محکوم می کند که پلاک به نام وی ثبت شده است، ولی در خصوص خسارات کسی را محکوم می کند که خودرو از وی خریداری شده است.
2. اگر فروشنده یا کسی که پلاک خودرو به نام وی است طرح دعوی نماید؛ دادگاه معمولاً کسی که خواهان مدعی فروش خودرو به او است را محکوم می کند. 

هر چند در عمل ممکن است، خریدار نیز خودرو را به شخص دیگری فروخته باشد و یا معاملات متعددی نسبت به خودرو به صورت عادی انجام شده باشد. اما در هر حال پس از توقیف خودرو ، على الاصول دارنده فعلی خودرو با هماهنگی و همکاری مالک اصلی و اولیه نسبت به فک و تعویض پلاک اقدام می نمایند

دستور موقت مبنی بر توقیف خودرو 

 اگر خواهان فروشنده یا مالک اولیه ای باشد که پلاک به نام وی در سیستم پلیس راهور ثبت است، می تواند همزمان درخواست دستور موقت منبی بر توقیف سیستمی و فیزیکی خودرو را بخواهد.

بعضاً مشاهده می شود به محض توقیف، دارنده خودرو با مراجعه به خواهان، آمادگی خود را جهت تعویض پلاک اعلام می نماید و با هماهنگی یکدیگر و واحد اجرای احکام تعویض پلاک صورت می پذیرد، سپس خواسته اصلی مسترد میگردد.

نظریه مشورتی شماره  28 ۹۷/01/1397 در این خصوص بیان داشته است: «… ولی درخواست صدور دستور موقت مبنی بر منع از به حرکت درآوردن خودرو با پلاک متعلق به خواهان یا توقیف آن فاقد منع قانونی است.»

دادگاه صالح جهت طرح دعوای الزام به فک پلاک خودرو

براساس ماده ۱۳ و نیز ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی و منقول بودن مال مورد دعوا دادگاههای محل وقوع عقد یا محل اجرای تعهد یا محل اقامت خوانده دارای صلاحیت رسیدگی است.