استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده 

مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده ، به جهت دارا شدن ناروا از سوی کارفرما یا ذی نفع ضمانت نامه، در فرضی است که ذی نفع ضمانت نامه با ارسال مکاتبه خطاب به بانک، اقدام به ضبط و دریافت وجه ضمانت نامه بانکی می نماید و در مقابل مضمون عنه ضمانت نامه، ادعای فقدان مبنای قانونی و قراردادی جهت امکان مطالبه وجه ضمانت نامه بانکی را دارد.

لذا ناگزیر است با طرح دعاوی مقتضی و اثبات جهت یا جهات قانونی لازم، نسبت به استرداد وجه ضمانت ضبط شده در مراجع صالح به رسیدگی اقدام نماید. که به جهت فنی و تخصصی بودن نحوه طرح دعوا و مراجع مختلف صالح به رسیدگی، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص بانکی امری لازم و غیرقابل اجتناب است.

جهات و دلایل مطالبه و استرداد وجه ضمانت بانکی ضبط شده 

جهات و شرایط امکان مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده ی به صورت ناروا و بلاجهت برحسب شرایط قرارداد فی مابین طرفین و وضعیت هر پرونده متفاوت است، که چه بسا طرح دعاوی مقتضی و مقدماتی همچون ابطال قرارداد پایه یا اثبات ایفای تعهدات توسط متعهد یا در خصوص دعاوی مشمول پیمان ، اثبات عدم حقانیت کارفرما جهت فسخ قرارداد پیمانکاری و طرح دعوای ابطال فسخ پیمان و یا  الزام کارفرما به خاتمه قرارداد پیمانکاری ممکن است ضرورت داشته باشد. لذا بر حسب نوع دعوا، بهره مندی از دانش وکیل متخصص بانکی امری لازم و ضروری است.

النهایه بموجب بخشنامه شماره ۲۵۸۸ مورخ 1386/06/25 بانک مرکزی و ماده 41 دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه های بانکی و با استناد و تمسک به قواعد عمومی قراردادها و سایر مقررات پولی و بانکی و سایر قوانین جاری می توان نسبت به اعلام و اثبات یکی از جهات زیر، جهت امکان استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده به صورت ناروا و بلاجهت اقدام نمود.

• اثبات ایفای تعهدات و یا معاذیر قانونی جهت عدم امکان اجرای تعهد توسط متعهد 

با وصول وجه ضمانت نامه توسط ذی نفع، که غالبا با ادعای تخلف قراردادی از سوی متعهد مطرح می شود، مضمون عنه ضمات نامه، به عنوان متعهد ملزم به اثبات ایفای تعهدات قراردادی توسط خود یا وجود فورس ماژور به عنوان معاذیر قانونی عدم ایفای تعهد قراردادی خود است. چرا که مدعی اثبات ایفای تعهد، شخص مدیون یا متعهد است و متعهدله را انکار کفایت می نماید. که با اثبات مبنای دریافت ادعایی کارفرما یا ذی نفع ضمانت نامه ، طرف قرارداد موظف به استرداد وجه ضمانت نامه بانکی است.

• انقضای سررسید مدت اعتبار ضمانت نامه ( تاریخ انقضا )

ضمانت نامه بانکی با انقضای سررسید از درجه اعتبار ساقط و باطل خواهد شد. برهمین اساس ذی نفع ضمانت نامه می بایست تا قبل از تاریخ سررسید نسبت به مطالبه وجه ضمانت نامه یا ارائه درخواست تمدید آن اقدام نماید. درغیر اینصورت ضمانت نامه بانک باطل تلقی خواهد شد. حال چنانچه بانک سهوا و بدون توجه به این امر، اقدام به پرداخت وجه ضمانت نامه نماید، از باب دارا شدن بلاجهت امکان مطالبه وجه ضمانت نامه از سوی بانک و مضمون عنه ضمانت نامه وجود دارد.

• اثبات عدم حصول شرایط مندرج در متن ضمانت نامه جهت امکان مطالبه وجه ضمانت نامه 

درمتن ضمانت نامه بانکی ممکن است، وصول وجه منوط به ارائه سند یا اسنادی شده باشد و چنانچه بانک بدون توجه به این نکته و احراز کامل بودن اسناد ارائه شده ، وجه ضمانت نامه بانکی را پرداخت نماید. از باب دارا شدن ناروا و بلاجهت، امکان مطالبه وجه ضمانت نامه از سوی بانک و مضمون عنه ضمانت نامه وجود دارد.

لازم به ذکر است ، بموجب بخشنامه شماره ۲۵۸۸ مورخ1386/06/25 بانک مرکزی، بانک ها و موسسات اعتباری تنها مسئولیت انطباق اسناد با شرایط مندرج در ضمانت نامه را بر عهده دارند و مسئولیتی از باب جعل، فقدان اصالت اسناد و… بر عهده بانک نیست.

• تقلب در صدور و اخذ ضمانت نامه بانکی

چنانچه ضمانت نامه بانکی از طریق جرائمی همچون جرم کلاهبرداری اخذ شده باشد و یا ذی نفع ضمانت نامه و درخواست کننده با درخواست صدور ضمانت و تبانی درصدد اخذ منابع مالی بانک و سوء استفاده از آن بوده باشند و از این طریق اقدام به اخذ وجه ضمانت نامه نموده باشند، ذی نفع دعوا می تواند جهت استرداد وجه ضمانت نامه اقدام به طرح دعوا نماید.

• عدم رعایت شرایط عمومی صحت قراردادها و قوانین و مقررات آمره پولی و بانکی در صدور ضمانت نامه

با عدم رعایت شرایط عمومی و اختصاصی صدور ضمانت نامه بانکی ، ضمانت نامه صادره باطل خواهد بود و لذا فاقد مبنای قانونی لازم جهت مطالبه و وصول آن است و لذا امکان استرداد وجه آن وجود دارد.

• صدور حکم از دادگاه مبنی بر ابطال ضمانت نامه بانکی

چنانچه دادگاه نسبت به ابطال ضمانت نامه بانکی بنا به جهت یا جهات مختلفی همچون عدم رعایت شرایط قانونی یا اختصاصی در صدور آن یا ابطال قرارداد پایه و یا مبنای استحقاق مطالبه آن اقدام نماید، وجه وصول شده بلاجهت و می بایست مسترد گردد.

• تمام شدن وجه ضمانت نامه بر اثر صدور اصلاحیه های کاهش وجه ضمانت نامه 

در اثنای اجرای تعهدات به جهت کاهش تعهدات متعهد، با صدور اصلاحیه هایی وجه ضمانت نامه  بانکی کاهش می یابد، حال چنانچه ذی نفع ضمانت نامه، علیرغم این اقدامات، اقدام به وصول وجه ضمانت نامه نماید، امکان استرداد وجوه مازاد دریافتی از سوی ذی حق وجود دارد.

نحوه طرح دعوای مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده 

همانگونه که بیان شد، جهات و شرایط امکان استرداد وجه ضمانت نامه بانکی و یا ابطال ضمانت نامه های بانکی بر حسب نوع قرارداد و مرجع صالح به رسیدگی و شرایط هر پرونده متفاوت است.

 که چه بسا طرح دعاوی مقتضی جهت ابطال قرارداد پایه یا اثبات ایفای تعهدات توسط متعهد یا در خصوص دعاوی مشمول پیمان ، اثبات عدم حقانیت کارفرما جهت فسخ قرارداد پیمانکاری و طرح دعوای ابطال فسخ پیمان و یا  الزام کارفرما به خاتمه قرارداد پیمانکاری ممکن است ضرورت داشته باشد. برهمین اساس به جهت ممانعت از عدم طرح صحیح دعوا و نتیجتا اتلاف وقت و هزینه دادرسی و زیان فاحش مالی بهره مندی از تخصص وکیل متخصص در این قبیل دعاوی امری ضروری است.

النهایه چنانچه دعوای استرداد وجه ضمانت نامه موضوع در دادگاه صالح حقوقی مطرح شود، ثبت دادخواست و پرداخت هزینه دعاوی مالی و طرف دعوا قرار دادن سایر طرفین ضمانت نامه توسط خواهان ضرورت دارد.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده 

به موجب مواد 11 و 13 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی ، خواهان می تواند به دادگاه محل اقامت خوانده یا محل تنظیم قرارداد یا اجرای تعهد مراجعه نماید. پس از ارائه دادخواست، پرونده برای رسیدگی به یکی از شعبات دادگاه های حقوقی ارجاع خواهد شد و چنانچه دادگاه پس از بررسی اسناد و مدارک، جهت یا جهات استحقاق استرداد وجه ضمانت نامه بانکی را احراز نماید، نسبت به صدور حکم مقتضی اقدام خواهد نمود.

نکته کاربردی:

البته در خصوص قراردادهای پیمانکاری و دعاوی ناشی از شرایط عمومی پیمان، درخصوص مرجع صالح به رسیدگی به دعوا اختلاف نظرحقوقی وجود دارد. که در رویه جاری در خصوص صلاحیت ابتدایی شورای عالی فنی و دادگاه حقوقی اختلاف نظر حقوقی وجود دارد.

لیکن گروه اکثریت، با توجه به واژه ( می تواند ) مصرحه درماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان ، قائل به اختیاری بودن مراجعه به شورای عالی فنی هستند و با توجه به صلاحیت عام مراجع دادگستری، قائل به صلاحیت ذاتی دادگاه های عمومی حقوقی به عنوان مرجع صالح به رسیدگی به دعاوی پیمانکاری است.

هرچند، در عمل مشاهده می شود، که بعضا شورای عالی فنی بدون تنظیم قرارنامه داوری و به صرف مراجعه احد از طرفین پیمان نسبت به ورود به موضوع اختلاف و رسیدگی اقدام می نماید.

نحوه اجرای دعوای مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی ضبط شده

رای صادره جهت مطالبه و استرداد وجه ضمانت نامه بانکی، تاسیسی است، برهمین اساس محکوم له می بایست اقدام به طرح درخواست صدور اجراییه علیه محکوم علیه در دادگاه بدوی صادرکننده حکم نماید. دادگاه نیز با تشکیل پرونده اجرایی اقدام به ارسال پرونده به واحد اجرای احکام مدنی می نماید. رای صادره نیز نهایتا وفق مقررات قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و سایر قوانین مربوطه اجرا خواهد شد.