درخواست مهر و موم ترکه به معنای حفظ ، نگهداری ، عدم استفاده ، جلوگیری از حیف و میل احتمالی و تعدی و تفریط در ترکه است. که حسب درخواست ذی نفع ، از طریق شورای حل اختلاف صورت می پذیرد. که با صدور قرار مهر و موم ترکه آغاز می شود. درخواست مهر و موم ترکه اجباری نیست، بلکه امری اختیاری محسوب می شود.
ارکان و شرایط طرح درخواست مهر و موم ترکه
- احراز فوت متوفی و ضمیمه شدن گواهی فوت
- وجود اموال به جای مانده از متوفی ( ترکه )
- سابقاً تحریر ترکه صورت نگرفته باشد.
زیرا حسب ماده ۱۹۲ قانون امورحسبی مهر و موم ترکه پس از تحریر ترکه امکان پذیر نیست.
- ضمیمه شدن دلیل ذی نفعی متقاضی
به عنوان مثال، اگر ورثه درخواست را داده باشد، گواهی حصر وراثت باید ضمیمه شود یا اگر وصی باشد، وصیت نامه ضمیمه گردد.
نکته کاربردی:
به استناد ماده ۱۷۲ قانون امور حسبی ، بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه ، درخواست مهر و موم شود، فقط آن مقداری که تحریرنشده است مهر و موم می گردد. علت این مقرره این است ، که علی الاصول مهر و موم ترکه ، مقدم بر تحریر ترکه است.
به همین جهت زمانی که بدون مهر و موم درخواست تحریر ترکه می شود، یکی از فرایندهای مربوط به ترکه رد شده ، لذا بازگشت به عقب را قانون گذار منع کرده است.
مستندات قانونی موضوع درخواست مهر و موم ترکه
1.مواد ۱۶۶ الی ۱۹۳ قانون امور حسبی
2.بند ( ت ) مادۀ ۹ قانون شوراهای حل اختلاف
چه اشخاصی می توانند درخواست مهر و موم ترکه را از شورای حل اختلاف بنمایند؟
- هر یک از وراث متوفی
چنانچه بین ورثه ، شخص محجوری باشد، که فاقد ولی یا قیم یا وصی باشد ، پس از مهر و موم ترکه ، مراتب به دادستان جهت نصب قیم اطلاع داده می شود.
و چنانچه یکی از ورثه غایب باشد و نماینده ای هم بر اداره اموال خود نداشته باشد، پس از مهروموم ترکه ، مراتب به دادستان جهت تعیین امین اطلاع داده خواهد شد.
- موصی له ، در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.
- طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب.
- کسی که از طرف متوفی به عنوان وصی معین شده باشد.
نکته کاربردی :
- اشخاصی که طبق ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی درخواست مهروموم را تقدیم کرده باشند، هیچ حق تقدمی برای آنان بابت این درخواست به وجود نمی آید.
- امورات مربوط به امور حسبی از جمله برداشتن مهروموم ترکه ؛ دعوا محسوب نمی شود و جنبه ترافعی نیز ندارد. اما هزینه دادرسی آن براساس دعاوی غیرمالی دریافت می شود.
مدارک لازم جهت مهر و موم ترکه چیست؟
- کارت ملی و شناسنامه و گواهی فوت متوفی
- طلبکار متوفی با ارائه مستنداتی از قبیل حکم دادگاه ، اسناد رسمی دیگر
- اگر وصیتی به نفع فردی شده ارائه وصیت نامه رسمی و عادی و مدارک شناسایی
- درصورت امکان ارائه گواهی انحصار وراثت
نحوه رسیدگی به درخواست مهر و موم ترکه | نحوه مهر و موم ترکه توسط شورای حل اختلاف
اموال منقول مهر و موم می شود و به وراث اخطار می شود تا از آن استفاده نکنند یا به یک نگهبان یا امین می سپارند و در خصوص حسابهای بانکی نیز به بانک نامه زده می شود.
اما اموال غیرمنقول قابلیت مهر و موم ندارد، مگر اینکه اموال منقول در آن باشد. که با جابجایی اموال منقول و انتقال آن به انبارهای عمومی امکان رفع مهر و موم میسر می باشد.
اشیاء ضایع شدنی یا اشیایی که نگهداری آنها ، مستلزم هزینه نامتناسب است مهر و موم نمی شود، بلکه فروخته می شود و پول آن در صندوق دادگستری تودیع می شود. اگر ترکه مورد استفاده افراد واجب النفقه باشد یا خانواده متوفی به آن نیاز داشته باشند مهروموم نمی شود و صرفاً صورت جلسه می گردد.
در چه مواردی شورای حل اختلاف می تواند بدون درخواست اشخاص ذی نفع اقدام به مهر و موم ترکه نماید؟
به موجب ماده ۱۶۸ قانون امور حسبی در دو مورد شورای حل اختلاف ، می تواند بدون حسب درخواست ذی نفع نسبت به مهر و موم ترکه اقدام نماید.
- در موردی که کسی در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی در برای حفظ اموال او نباشد. در این مورد مالک خانه و مدیر مهمانخانه و امثال آنها مکلف اند، به شورا اطلاع دهند.
- در صورتی که اموال دولتی و عمومی نزد متوفی امانت باشد.
آیا می توان همزمان درخواست مهر و موم ترکه و تحریر ترکه را مطرح نمود ؟
اداره حقوقی قوه قضائیه در پاسخ به این سؤال در نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۴۶۶ مورخ 04/۱۲/1398 بیان داشته است :
(( وفق مادهٔ ۲۰۶ قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹ مقصود از تحریر ترکه ، تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است و مطابق مادهٔ ۲۱۳ همین قانون ، در امر تحریر ترکه ، صورتی از ترکه مشتمل بر توصیف اموال به شرح بندهای این ماده برداشته می شود.
به عبارت دیگر مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی و اقلام آن در ساعت و روز معین پس از انتشار آگهی است. از سوی دیگر، به موجب ماده ۲۱۰ قانون امور حسبی باید بین صدور قرار تحریر ترکه و تعیین وقت برای تحریر ترکه به وسیله انتشار آگهی و اجرای آن فاصله زمانی که کمتر از یک ماه و بیش از سه ماه از تاریخ نشر آگهی نباشد، تعیین شود.
لذا از آنجا که ضرورتاً بین صدور قرار تحریر ترکه و اجرای آن فاصله زمانی یک تا سه ماهه وجود دارد، لازم است، در این مدت نیز ترکه حفظ و نگهداری شود.
بنابراین به نظر می رسد صدور همزمان قرارهای مهر و موم ترکه و تحریر آن امکان پذیر باشد. لکن مستفاد از ماده ۱۹۲ قانون سابق الذکر که مقرر می دارد، بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود، فقط آن مقداری که تحریر نشده است، مهر و موم می گردد. زمان مهر و موم باید به نحوی تعیین شود که پیش از اجرای تحریر ترکه باشد. ))
مرجع رسیدگی به درخواست مهر و موم ترکه
مرجع صالح به دلالت مادۀ ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی و بند ( ت ) ماده ۹۰ قانون شوراهای حل اختلاف ، مرجع صالح جهت مهر و موم ترکه ، شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه شخص متوفی است.اما اگر شخص متوفی در ایران فاقد اقامتگاه باشد، شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی صالح به رسیدگی می باشد.
لیکن اگر در ایران فاقد سکونت هم باشد، شورای حل اختلافی که اموال غیر منقول متوفی در آن حوزه موجود است، صالح به رسیدگی است. و اگر هم اموال غیر منقول در حوزه های متعددی واقع شده باشد، شورایی که قبل از همه اقدام به مهر و موم ترکه نموده است، صالح به رسیدگی به درخواست مهر و موم ترکه می باشد.
نظریه مشورتی شماره۲۱۷۲/۹۲/۷ ـ ۱۴/۱۱/۱۳۹۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه در خصوص مهر و موم ترکه
استعلام :
- با عنایت به ماده 167 قانون امور حسبی آیا طلبکاری که مستند طلب وی چک سند لازمالاجراء است، حق مهر و موم ترکه به میزان طلب خود را دارد یا خیر؟
توضیح اینکه در ماده مذکور قید مستند به سند رسمی یا حکم قطعی آورده است و در زمان تصویب قانون امور حبسی اسناد لازم الاجراء برای چک شناخته نشده است.
- آیا طلبکار مذکور حق درخواست تأمین خواسته به طرفیت ورثه ای که ترکه را قبول ننمودهاند دارد یا اینکه فقط باید در قالب مهروموم باشد؟
- آیا تأسیس تأمین خواسته و مهر و موم تفاوت دارند؟ یا اینکه هر دو یکی هستند؟ یکی در امور حسبی و دیگری در امور ترافعی است و ماهیت یکی است و تفاوت در الفاظ است؟
- تفاوت تحریر ترکه با تأمین دلیل چیست؟ آیا همان است که در بند سوم گفته شد، یعنی تفاوت الفاظ است و هر دو یک مفهوم دارد یکی در امور حسبی و دیگر در امور ترافعی.
پاسخ:
- نظر به اینکه ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی، فقط طلب مستند به سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه را از موارد امکان درخواست مهر و موم ترکه شناخته است و چک هر چند که سند لازم الاجرا است، سند رسمی تلقی نمی گردد.
- چنانچه ورثه متوفی ترکه وی را قبول ننموده باشند، پاسخگوی هیچ یک از دعاوی که بر علیه مورثشان مطرح می گردد، نمی باشند.
- قرار تأمین خواسته و مهر و موم هر دو تأسیسی است که به منظور حفظ حقوق اشخاص ذی نفع اعمال می گردد. با این حال، دو مقوله جداگانه اند.
تقاضای مهر و موم صرفاً در مورد ماترک باقی مانده از متوفی از ناحیه اشخاص احصاء شده در ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی قابل طرح می باشد؛ ولی تأمین خواسته قبل یا بعد ازطرح یک دعوای حقوقی و در مواردی که اقتضا نماید، انجام می شود.
- 4.تحریر ترکه و تأمین دلیل نیـز دو مقوله جداگانه اند. تحریر ترکه ناظر به ماترک باقی مانده از متوفی و در امور حسبی قابل اعمال می باشد، ولی تأمین دلیل همان حفظ ادله ای است که شخص به منظور اثبات حقانیتش به آن متوسل می گردد و در امور ترافعی قابل اعمال و اجرا می باشد.
2 دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
پدربنده سال۹۹فوت کردن ویک ملک مشتمل برچندمغازه وطبقه بالایی مسکونی ازایشان به ورثه که تعداد۶نفرمیباشندبه ارث رسیده سال۱۴۰۰حصروراثت محدودهم انجام داده ایم دراین مدت وکالتی هم به یکی ازوراث جهت فروش ملک داده ایم که تابحال موفق به فروش نشده حالابنده میخوام وضعیت سهم الارثم ومشخص کنم وتازمان تعیین تکلیف نیزملک ومهروموم کنم ازکجاوچگونه بایدشروع کنم؟
ضمناًوکالتی که جهت فروش به احدی ازوراث داده ایم چگونه بایدباطل کنیم؟دروکالت نوشته شده حق سلب وکالت ونداریم
سلام دادخواست تحریر و مهر و موم ترکه و سپس دستور فروش ترکه را تسلیم کنید.
توجه داشته باشید که عمل درج شده در متن وکالتنامه را هرچند بصورت بلاعزل داده شده باشد خود موکل نیز می‌تواند انجام دهد لذا خود شما برای انجام امور مربوط اقدام کنید.