الزام به طرح درخواست بررسی شغل در کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری 

کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور در اولین اقدام برای برخورداری از حقوق و مزایای بازنشستگی پیش از موعد طبق تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی باید نسبت به طرح درخواست بررسی شغل خود در کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور موضوع ماده 8 آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور و اخذ رای مثبت اقدام نمایند.

اما ممکن است، کمیته های استانی بنا به جهاتی از قبیل اینکه خواهان بررسی شغل ، سابق بر طرح درخواست به صورت عادی بازنشسته شده یا در حالتی که کارگاه محل اشتغال خواهان تعطیل شده است ، از پذیرش درخواست بررسی شغل وی امتناع می کنند، در این صورت امکان طرح دادخواست الزام به طرح درخواست بررسی شغل در کمیته های استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری ضرورت دارد. که با احراز شرایط ، دیوان عدالت اداری نسبت به صدور حکم مبنی بر الزام کمیته استانی مربوطه به ورود به موضوع اقدام می نماید. 

شرایط طرح دعوای الزام به طرح درخواست بررسی شغل در کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری

1. ثبت درخواست با ارائه فرم شماره 1 یا 2 در کمیته استانی مربوطه و انقضای مهلت قانونی پاسخگویی 

به موجب تبصره 4 الحاقی 1402/02/10 به ماده 16 قانون دیوان عدالت اداری ، کارگر ابتدائا باید با مراجعه به دستگاه مربوط نسبت به ثبت تقاضای درخواست خود اقدام نماید و دستگاه موظف است ، ضمن ثبت درخواست و ارائه رسید ، حداکثر ظرف 3 ماه از تاریخ ثبت تقاضا ، به صورت کتبی پاسخ قطعی را ( نفیا یا اثباتا ) به ذی نفع ابلاغ نماید ، مگر اینکه در سایر قوانین ظرف زمانی معینی برای پاسخگویی دستگاه ها و مامورین مذکور مشخص شده باشد یا فوریت موضوع ، اقتضای زمان کوتاه تری را داشته باشد.

چنانچه با انقضای مهلت مذکور، آن دستگاه از ابلاغ پاسخ مقتضی خودداری نماید ، ذی نفع می تواند با رعایت مواعد مذکور در تبصره 3 این ماده از زمان انقضای مهلت پاسخ و معاذیر قانونی یا شرعی ، در دیوان عدالت اداری طرح شکایت کند.

عدم پاسخگویی و استنکاف از ثبت درخواست و ارائه رسید به اشخاص متاضی ، تخلف اداری محسوب می شود و چنانچه شاکی خواسته خود را از طرق قابل اثبات دیگری به دستگاه ذی ربط ارسال نموده باشد ، مبدا محاسبه مهلت مذکور از زمان وصول این درخواست می باشد.

لازم به ذکر است ، چنانچه قبل از تصویب تبصره 4 الحاقی مورخ 1402/02/10 ، خواهان طرح درخواست بررسی شغل نسبت به طرح درخواست اقدام نموده باشد و دستگاه مربوطه نسبت به رد درخواست اقدام نموده باشد و این تصمیم به ذی نفع ابلاغ یا اعلام شده و یا وی به هر نحوی از آن اطلاع یافته و تا تاریخ مذکور نسبت به آن تصمیم یا اقدام در دیوان طرح شکایت ننموده باشند، ظرف شش ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون ، قابل شکایت در دیوان می باشد. در صورتی که احراز شود ، شخص ذی نفع ، معاذیر قانونی یا شرعی داشته است ، مدت زمان معذوریت به مهلت مذکور در این تبصره ، اضافه می شود.

2. کارگر یا کارمند ، باید مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری یا دستگاه اجرایی مشمول بند 1 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری باشد.

به موجب بند 3 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری ، کارگران و کارکنان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند 1  ماده 10 قانون اعلامی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها باشد ، که با عدم پاسخگویی مرجع مربوطه ،  می توانند به دیوان عدالت اداری مراجعه نمایند. 

3. ضمیمه نمودن گواهی ثبت درخواست بررسی شغل به دادخواست مطروحه در دیوان عدالت اداری 

نحوه رسیدگی به درخواست الزام به طرح درخواست بررسی شغل در کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری

غالب دلایلی که کمیته ها تشخیص مشاغل سخت و زیان آور از رسیدگی به درخواست بررسی زیان آور بودن شغل اعلامی امتناع می نمایند ، عبارتند از:

• در حالتی که خواهان بررسی شغل ، به صورت عادی بازنشسته شده باشد.

در این خصوص به موجب آرای وحدت رویه شماره 4 مورخ 1388/01/16 و 225 مورخ 1389/06/22 و رای ابطالی شماره 177 مورخ 1396/03/02 هیات عمومی دیوان عدالت اداری بازنشستگی عادی ،  مانع از بهره مندی از حقوق مکتسبه و استفاده از مزایای مشاغل سخت و زیان آور نیست و افرادی که به صورت عادی یا براساس مقررات خاص دیگر بازنشسته شده اند ، می توانند از مزایای اشتغال خود در مشاغل سخت و زیان آور استفاده نمایند. لذا کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور نمی توانند به این سبب از بررسی شغل خودداری نمایند.

• در حالتی که کارگاه محل اشتغال خواهان بررسی شغل تعطیل گردیده است.

طبق رای ابطالی شماره 475 الی 480 مورخ 1383/09/29( مراعات تبعات و آثار قانونی مترتب بر مشاغل کارگری سخت و زیان آور به حکم قانون الزامی است و تعطیل و انحلال کارگاه طبیعت و ماهیت کارهای سخت و زیان آور انجام شده در زمان دایر بودن کارگاه را منتفی نمی سازد. ) 

بنابراین کمیته های استانی تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور نمی توانند به بهانه تعطیل بودن کارگاه و عدم امکان بررسی شرایط محیط کار و شغل مورد ادعای خواهان از پذیرش درخواست وی خودداری کنند. و در این موارد باید کمیته های مذکور با توجه به مدارک در دسترس مانند نظریات کارشناسی ، شرح مشاغل کارگاه و موارد دیگر شغل مورد ادعا را بررسی کنند.

نهایتا اینکه ولو به هر دلیل سازمان مربوطه از بررسی درخواست خواهان امتناع نماید ، با طرح دادخواست در دیوان عدالت اداری و احراز حقانیت خواهان ، حکم بر الزام کمیته بررسی مشاغل سخت و زیان آور مستقر در اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی مستقر در استان محل فعالیت کارگر داده خواهد شد.

نحوه اعتراض به رای دیوان عدالت اداری در خصوص رد درخواست بررسی شغل در کمیته تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور در دیوان عدالت اداری

چنانچه به هر علت شعب بدوی دیوان عدالت اداری نسبت به عدم پذیرش درخواست خواهان اقدام نمایند ، رای صادره قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد . 

حال اگر رای قطعی دال بر رد شکایت خواهان صادر شود ، چنانچه دلایل رد ایرادات شکلی باشد ، با رفع ایراد امکان طرح مجدد درخواست وجود دارد. ولی چنانچه علیرغم تکمیل بودن دادخواست ، شعبه دیوان نسبت به صدور قرار رد شکایت اقدام نماید ،  امکان اعاده داردسی به موجب ماده 79 قانون دیوان عدالت اداری برای معترض وجود دارد.

لاکن اگر شعب دیوان عدالت اداری تصمیم خود را در قالب حکم صادر نموده باشند ، امکان اعاده دادرسی به موجب ماده 98 قانون دیوان عدالت اداری در شعبه صادرکننده رای قطعی با اثبات یکی از جهت ششگانه مصرحه در این ماده برای خواهان وجود دارد.

نتیجتا اینکه با عنایت به عنایت فنی و تخصصی بودن دعاوی مطروحه در دیوان عدالت اداری ، بهره مندی از خدمات و تخصص وکیل متخصص دیوان عدالت اداری نقش بسزایی در پیشبرد صحیح پرونده خواهد داشت.

رای وحدت رویه شماره 4 مورخ 1388/01/16 هیات عمومی دیوان عدالت اداری 

الف. تعارض در مدلول دادنامه‌های فوق‌ الذکر محرز به نظر می‌رسد. ب. نظر به این که به شرح دادنامه‌های قطعی شماره 152 مورخ 1384/01/31 و شماره 173 مورخ 1384/01/31 شعبه دوم دیوان و گواهی کمیته استانی ذیصلاح، شاکیان به مدت مقرر در قانون در مشاغل سخت و زیان آور به کار اشتغال داشته‌ اند و در نتیجه ذیحق به بازنشستگی براساس مقررات خاص مربوط و برخورداری از امتیازات آن بوده‌اند و تمسک به ماده 10 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور در مورد بازنشستگی شاکیان، سالب حق مکتسب قانونی آنان نیست، بنابراین دادنامه شماره 2628 مورخ 1386/12/28 شعبه هفدهم که متضمن این امر است، موافق اصول و موازین قانونی تشخیص داده می‌شود. این رای به استناد بند 2 ماده 19 و ماده 43 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385 برای شعب دیوان و سایر مراجع اداری ذیربط در موارد مشابه لازم‌ الاتباع است.

رای وحدت رویه شماره 225 مورخ 22/06/1389 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

اولاً: تعارض در آرای شماره 1788 مورخ 1387/06/18 صادره از شعبه 16 و 190 مورخ 1388/02/05 شعبه 17 دیوان عدالت اداری که به ترتیب بر رد شکایت و ورود آن صادر گردیده اند به نظر محرز می‌ باشد.

ثانیاً: بر اساس بند 1 از شق (ب) ذیل بند 2 تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 با اصلاحات بعدی، قانونگذار در حمایت از کسانی که به کارهای سخت و زیان آور (مخل سلامت) اشتغال داشته اند هرسال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای مذکور را برای آنان یک سال و نیم محاسبه کرده است و از آنجا که مطابق رای وحدت رویه شماره 4 مورخ 1388/01/16 بازنشستگی عادی اشخاص مشمول قانون ، مانع از بهره مندی آنان از حقوق مکتسب و استفاده از مزایای مشاغل سخت و زیان آور نیست، بنابه مراتب دادنامه شماره 190 مورخ 1388/02/05 شعبه 17 دیوان که مبین این معنی است موافق اصول و موازین قانونی تشخیص داده می‌شود.این رای به استناد بند 2 ماده 19 و مفاد ماده 43 قانون دیوان عدالت اداری برای شعب دیوان و سایر مراجع اداری مربوط ، در موارد مشابه لازم الاتباع است.