توقف اجرای رای داور 

توقف اجرای رای داور به معنی متوقف کردن و قطع نمودن موقت اجرای رای داور است . رای داور پس از ابلاغ ظرف بیست روز قابل اجرا میباشد ، اگر  محکوم علیه رأی داوری نسبت به داوری اعتراض داشته باشد، باید ابطال رای داوری را بخواهد . به موجب ماده 493 قانون آیین دادرسی مدنی، صرف دادخواست ابطال رای داوری موجب توقف اجرای رای داور نمی شود . بنابراین به موجب مواد 490 و 493 قانون مزبور برای توقف رای داور باید اولا، دستور موقت مبنی بر توقف اجرای رای داور درخواست شود . دوم اینکه ، دادگاه در صورت قوی بودن دلایل اعتراض و ابطال رای داور ، قرار توقف رای داور را تا پایان رسیدگی و صدور حکم قطعی صادر می نماید . 

نحوه توقف اجرای رای داور | دستور موقت توقف اجرای رای داوری 

نحوه توقف اجرای رای داور از دو حالت خارج نیست .

حالت اول، توقف اجرای رای داور قبل از صدور رای دادگاه مبنی بر ابطال رای داوری است . 

حالت دوم، توقف اجرای رای داور ، بعد از صدور حکم ابطال رای داوری توسط دادگاه صالح است . که در سطوح زیر هر کدام از حالت ها جداگانه بررسی خواهیم نمود. 

• توقف اجرای رای داور قبل از صدور رای دادگاه 

 نحوه توقف اجرای رای داور در این حالت به موجب  مواد 310 الی 325 قانون آیین دادرسی مدنی و  ماده 493 قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی  که مقرر می دارد : 

اعتراض به رای داوری مانع اجرای آن نیست ، مگر آن که دلایل اعتراض قوی باشد. در این صورت دادگاه ، قرار توقف اجرای آن را تا پایان رسیدگی به اعتراض و صدور حکم قطعی صادر می نماید و در صورت اقتضاء تامین مناسب نیز از معترض اخذ خواهد شد . توقف اجرای رای داور در قالب دستور موقت و منوط به درخواست خواهان ابطال رای داوری و پرداخت خسارت خسارت احتمالی خواهد بود .

 نوع و میزان تامین در قانون مذکور مشخص نشده و اختیار پذیرش اولیه صدور دستور توقف اجرای رای داور و نوع و میزان تامین ماخوذه بر عهده دادگاه محول شده است،که با عنایت به دیدگاههای متفاوت حقوقی شعبات رویه قضایی مشخصی در این خصوص ندارند.

• توقف اجرای رای داور بعد از صدور رای دادگاه 

براساس ماده 490 قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، محکوم علیه ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رای داور، می تواند نسبت به هریک از موارد هفتگانه مصرحه در ماده 489 قانون اعلامی ، طرح دعوی بطلان رای داوری را از دادگاهی که دعوا را به داوری ارجاع داده یا دادگاهی که صلاحیت ارجاع به داوری را دارد نماید. در این صورت، دادگاه مکلف است، به درخواست رسیدگی کرده، هرگاه رای از موارد مذکور در ماده فوق باشد، حکم به بطلان آن دهد  و لذا تا رسیدگی به اصل دعوا و قطعی شدن حکم به بطلان رای داور موقتا متوقف خواهد شد.

بنابراین صرف درخواست حکم بطلان رای داوری ، نسبت به موارد هفتگانه اعلامی در ماده 489 صدرالذکر مانع توقف عملیات اجرائی نبوده و صدور حکم بدوی بطلان رای داوری از موجبات توقف عملیات اجرای رای داوری تا صدور حکم قطعی خواهد بود.

توقف اجرای رأی داور قبل از صدور اجرائیه 

 همچنانکه بیان شد ، اجرای رأی داور حتی با دادخواست اعتراض یا ابطال رأی توسط محکوم علیه متوقف نمی شود، مگر آنکه محکوم علیه درخواست توقف اجرای رأی داور را نیز خواسته باشد. که در این حالت ، در صورت قوی بودن دلایل اعتراض و در صورت اقتضا ، با اخذ تامین مناسب ، دادگاه مستندا به ماده ۴۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی ، قرار منع یا توقف اجرای رأی داور صادر می کند.

لازم به ذکر است، هر قانونگذار در مادۀ ۴۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی از عبارت مبهم ( قرار توقف منـع اجرا ) استفاده کرده است. بنابراین، اگر قائل باشیم یکی از عبارت «منع» یا «توقف» زائد است یا اینکه بین دو اصطلاح واژۀ ( و )جا مانده است، توقف فقط پس از صدور اجرائیه امکان پذیر است . اما اگر قائل بر این باشیم که بین دو عبارت واژه «یا» از قلم افتاده و باید به آن اضافه شود ، میتوان گفت قرار منع اجرا مربوط به قبل از صدور اجرائیه و «قرار توقف اجرا» ناظر به پس از صدور اجرائیه است .

دادگاه صالح به رسیدگی به توقف اجرای رای داور 

دادگاه صالح به رسیدگی درخواست توقف رای داور ،  دادگاه صادر کننده اجراییه است . 

با عنایت به اینکه هرگونه اعمال نظر نسبت به اجراییه در صلاحیت دادگاه صادر کننده اجراییه است، باید پذیرفت که درخواست توقف اجرای رای داور را باید از دادگاه صادر کننده اجراییه رای داوری خواست . 

در صورتی که نسبت به رای داوری اجراییه صادر نشده باشد، باید درخواست منع اجرا رای داوری را ضمن دادخواست اصلی ( ابطال رای داوری ) از دادگاه که موضوع را به داوری ارجاع داده است یا صلاحیت رسیدگی به اصل موضوع را دارد خواست .

نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۵۲۰ مورخ 1400/06/02 در مورد شرایط صدور دستور موقت توقف اجرای رای داور

استعلام :

 به موجب قسمت اخیر ماده ۴۹۰ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ دادگاه مکلف است به درخواست ابطال رأی داور رسیدگی کرده، هرگاه رأی از موارد مذکور در ماده ۴۸۹ باشد حکم به بطلان آن دهد و تا رسیدگی به اصل دعوا و قطعی شدن حکم به بطلان، رأی داور متوقف می‌ماند و همچنین به موجب ماده ۴۹۳ این قانون اعتراض به رأی داور مانع اجرای آن نیست؛ مگر آن‌که دلایل اعتراض قوی باشد که در این صورت دادگاه قرار توقف منع اجرای آن تا پایان رسیدگی به اعتراض و صدور حکم قطعی صادر می کند و در صورت اقتضاء تأمین مناسب نیز از معترض اخذ خواهد شد.

پرسش این است که آیا به محض تقدیم دادخواست ابطال رأی داور در اجرای قسمت اخیر ماده ۴۹۰ قانون یاد شده اجرای رأی داور متوقف خواهد شد یا این‌که قرار توقف و منع اجرای رأی داور منوط به احراز شرایط مقرر در ماده ۴۹۳ قانون مذکور؛ از جمله قوی بودن دلایل اعتراض نیز می‌باشد؟

پاسخ :

با توجه به تصریح ماده ۴۹۳ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹، صرف تقدیم دادخواست ابطال رأی داور موجب توقف اجرای رأی داور نیست، مگر اینکه دلایل اعتراض قوی باشد، که در این صورت دادگاه قرار توقف اجرای رأی داور را صادر می کند. اخذ تأمین از خواهان دعوای ابطال به منظور صدور قرار توقف اجرا، الزامی نیست و دادگاه در صورت اقتضاء از معترض تأمین اخذ می کند.