جرم افترا و تهمت 

جرم افترا یا تهمت به این معناست که فردی جرمی را به دیگری نسبت دهد، بدون آن که قادر به اثبات آن باشد. افترا و تهمت ناروا به موجب ماده 697 قانون مجازات اسلامی جرم بوده و مستوجب مجازات است . بنابراین اگر کسی عمل مجرمانه ای را بر خلاف حقیقت و واقع به اشخاص دیگر نسبت دهد مانند اینکه به کسی بگوید کلاهبردار و دزد یا هر عنوان مجرمانه دیگری در صورتی که نتواند ثابت کند ، مرتکب افترا و تهمت شده است .

مجازات جرم افترا و تهمت در قانون جدید 

در مادۀ ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی قبل از اصلاحیه سال 1399 دو گونه مجازات پیش‌بینی شده است و قاضی را مخیر است که مرتکب را به یک ماه تا یک‌سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند. یا این‌که اگر شخصیت مرتکب به نحوی بود که می‌بایست دربارۀ او مجازات مناسبی تعیین شود بر حسب مورد حبس تعزیری و یا شلاق تا ۷۴ ضربه را مورد حکم قرار دهد. با اصلاحات صورت گرفته در سال 1399 به موجب بند ج ماده یک قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399که مقرر که مقرر می دارد:  مجازات موضوع مواد 697 قانون مجازات اسلامی  به جزاي نقدي درجه شش یعنی  بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال کاهش می یابد .

شرایط تحقق جرم افترا و تهمت 

به موجب  ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، برای تحقق جرم افترا و تهمت وجود شرایطی زیر ضروری است :

• انتساب جرم به دیگری

اولین شرط ، نسبت دادن امری به دیگری است که به موجب قانون آن عمل جرم باشد . ضروری است امری که نسبت داده می شود طبق قوانین موجود در زمان افتراء، جرم محسوب شود. بنابراین اگر عمل انتسابی به موجب قانون لاحق(قانون جدید) جرم شناخته شود، تحقق جرم افتراء منتفی است.

• صراحت انتساب

مورد دیگری که قانون‌گذار آن را از شرایط تحقق جرم افترا برشمرده «انتساب صریح جرمی به دیگری» است. با این تفسیر که نسبت دادن امر مجرمانه به دیگری باید صریح و واضح باشد و در حقیقت سوء نیت و قصد مفتری از آن برداشت شود. بنابراین اگر فردی با قصد مزاح و شوخی امری مجرمانه را به دیگری نسبت دهد یا حرفی بزند که در اصطلاح عامیانه دو پهلو باشد، به‌طوری‌که بیش از یک معنی از آن به ذهن خطور کند، عمل وی افترا نخواهد بود. از آنجا که سوءنیت مفتری شرط تحقق جرم است، حال اگر سوءنیت نسبت دهنده احراز شدنی نباشد (مانند اینکه شخص نمی‌داند عملی را که نسبت می‌دهد، جرم است) باز هم افترا محقق نگردیده است.

• ناتوانی نسبت دهنده از اثبات

از دیگر شروط لازم برای تحقق جرم افترا این است که شخص نسبت دهنده نتواند صحت و درستی امری را که نسبت داده ثابت کند. پس اگر صحت مطالبی که نسبت داده را ثابت کرد یا فردی که جرم به وی منتسب شده به آن موضوع اقرار یا آن را تأیید کند یا حتی مرجع قضایی بتواند صحت آن را کشف کند، جرم افترا منتفی شده و حکم بر برائت نسبت دهنده صادر می‌گردد. اما چنانچه شاکی برای احقاق حق و رفع ظلم از خود علیه کسی شکایت کند و عملی یا امری را که قانوناً جرم است صریحاً به او نسبت دهد ولی نتواند صحت آن اسناد را به اثبات برساند، به عنوان مفتری قابل تعقیب و مجازات نیست.

انواع افترا و تهمت

جرم افترا و تهمت حسب جرم انگاری  قانونگذار و به موجب مواد 697 و 699 قانون مجازات اسلامی به دو نوع : الف افترا گفتاری  یا زبانی و ب افترا عملی تقسیم می شود .

الف ) افترا ی گفتاری یا زبانی زمانی به موجب ماده 697 قانون مجازات اسلامی محقق می شود که  شخصی ،  دیگری را به صورت شفاهی یا از طریق رسانه های اجتماعی و مجازی در شبکه یا از طریق رسانه های مکتوب و روزنامه ها به عمل مجرمانه ای متهم نماید .

ب ) تهمت و افترای فعلی یا عملی  مطابق ماده 699 قانون مجازات اسلامی در واقع زمانی محقق می شود که در آن افترا زننده قصد دارد شخص دیگری به انجام  عمل مجرمانه ای به دروغ متهم کند که وسیله و یا آلات جرم را در محل مختلف مانند منزل و یا در جیب و لباس او قراردهد به گونه ای که این وسایل شرایطی فراهم کند تا تعقیب جزایی آن فرد را فراهم کند.

تفاوت افترا و تهمت و نشر اکاذیب 

هر چند که وجه مشترک افترا با نشر اکاذیب در هتک حرمت اشخاص است، ولی هر اشاعه اکاذیبی افترا نیست. به دلیل آن‌که در تحقق افترا لازم است آنچه نسبت داده می شود از طرف قانونگذار  به عنوان جرم و با قید مجازات یا اقدامات تامینی و تربیتی توصیف و اعلام شده باشد، در حالی‌که نشر اکاذیب اعم از افترا است و شامل نسبت‌دادن هرگونه خبر کذبی به ضرر دیگران است  .

جرم افترا و تهمت قابل گذشت

به موجب ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری جرم افترا و تهمت از جمله جرایم قابل گذشت است . جرایم قابل گذشت بدون شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب و مجازات نیست و در صورت رضایت شاکی در هر مرحله از رسیدگی قرار منع تعقیب صادر می شود .

تعلیق اجرای مجازات افترا و تهمت

مجازات جرم افترا و تهمت به موجب ماده 48 و 42 قانون مجازات اسلامی قابل تعلیق است . بنابراین در صورت وجود شرایط قانونی مندرج در ماده 42 قانون مزبور مجازات جرم مزبور تعلیق می شود .

نمونه شکواییه جرم افترا و تهمت

شاکی : مشخصات دقیق شاکی

مشتکی عنه :مشخصات کسی که تهمت زده

موضوع جرم : افترا و تهمت

تاریخ وقوع جرم :

محل وقوع جرم :

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب

با سلام و اهداء تحیات

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب با مشتکی عنه به دلایل مالی  دچار اختلافاتی شدیم که متاسفانه ایشان به منظور ضربه زدن به بنده اقدام به افترا و تهمت های کذبی شامل ( دزد ، کلاهبردار )  در تاریخ ………. نمودند که به حیثیت و آبروی اینجانب لطمه شدیدی وارد شد. افرادی نیز هنگام انجام این اعمال از سوی مشتکی عنه شاهد بوده اند. لذا با استناد به دلایل اینجانب که شامل شهادت شهود و … می باشد و همچنین به استناد ماده 698 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، تعقیب و مجازات متهم و اعاده حیثیت اینجانب را استدعا دارم.