جرم تبلیغ علیه نظام و مجازات آن

جرم تبلیغ علیه نظام از جمله جرایم علیه امنیت ملی می باشد . به موجب ماده 500 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات هر کس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع گروه ها و سازمان های مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی نماید به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد . منظور از فعالیت تبلیغی علیه نظام هر نوع فعالیت تبلیغی اعم از برگزاری تظاهرات ، راه انداختن ایستگاه های رادیو ، تلویزیون در خارج یا به عهده گرفتن گویندگی آن ها ، چاپ و پخش نشریه و اعلامیه ، مکاتبه ی گسترده با مسئولان سازمان های بین المللی و سیاستمداران سایر کشور ها و انجام مصاحبه های متعدد علیه نظام و نظایر آن ها مشمول عنوان فعالیت تبلیغی علـیه نظـام می باشد .

ارکان و عناصر جرم تبلیغ علیه نظام 

• رکن قانونی تبلیغ علیه نظام 

ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی در حال حاضر به عنوان عنصر قانونی جرم تبلیغ علیه نظام است . ماده مزبور مقرر داشته است : “هر کس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی نماید به حبس از سه ماه تا ‌یک سال محکوم خواهد شد” .

• رکن مادی تبلیغ علیه نظام 

عنصر مادی جرم عبارت است از رفتار مجرمانه که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد . عنصر مادی جرم تبلیغ علیه نظام  به عملیات یا اقدامی اشاره دارد که به عنوان تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود. این رفتار می‌تواند شامل انتشار مطالب، نشریات، یا ایجاد محتواهایی باشد که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران تبلیغ می‌کنند.

 وسیله ارتکاب جرم محدود و حصری نسیت و عنصر مادی جرم یعنی تبلیغ با هر وسیله ای  ممکن است و شامل وب‌سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها، یا سایر وسایل ارتباطی می باشند.

• رکن معنوی جرم تبلیغ علیه نظام

منظور از عنصر معنوی قصد و سوء نیت مجرمانه است . برای اثبات جرم تبلیغ علیه نظام، لازم است قصد مجرمانه مرتکبان برای انجام این فعل اثبات شود. به عبارت دیگر مرتکبان باید قصد تبلیغ علیه نظام داشته باشند . یعنی مرتکب باید اقدامی تبلیغی را با هدف اهانت یا ضدیت با نظام انجام داده باشد .

شرایط تحقق جرم تبلیغ علیه نظام 

• وجود استمرار و تکرار در تبـلیغ علیـه نـظام :

قانونگذار با قید فعالیت تبلیغی در عنوان مجرمانه تبلیـغ عـلیـه نـظـام ، تکرار و استمرار در وقوع جرم را از شرایط اصلی تحقق جرم دانسته و بنابراین بعید به نظر می رسد کسی را که تنها یکبار و به صورت محدود اقدام به تبلیغ علیه نظام کرده باشد ، مشمول عنوان فعالیت و تبلیـغ علـیـه نظـام دانست .

• مباشرت شخص در تحقق جرم :

عنوان فعالیت و تبلیغ عـلیـه نظـام نیاز به انجام فعالیت تبلیغاتی با مباشرت مرتکب دارد. و چنانچه مرتکب شخصا اعمال مذکور را انجام نداده باشد و تنها دیگری را در جهت تاسیس یک شبکه رادیویی تشویق کند. و یا حقوق اشخاص به کارگیری شده در این شبکه را بپردازد. مشمول عنوان تبلیغ علیه نظام نبوده و نمی توان با این عنوان تحت تعقیب قرار گیرد. اما تحت عنوان معاونت در تبلیغ علیه نظام مجازات خواهد شد .

 مجازات جرم تبلیغ علیه نظام

مجازات جرم تبلیـغ علیـه نظـام به موجب ماده 500 قانون مجازات اسلامی ، از سه ماه تا یک سال حبس می باشد .به نظر قانونگذار با توجه به اینکه جرم تبلیغ علیه نظام را در زمره جرایم سیاسی دانسته است مجازات نسبتا سبک و مناسب تری نسبت به سایر جرایم علیه امنیت ملی برای آن در نظر گرفته است . 

دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرم تبلیغ علیه نظام

به موجب ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری جرایمی که به عنوان جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه، افساد فی الارض، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران، بغی، اقدام مسلحانه و موارد مشابه تعریف می‌شوند، مقرر می‌کند که رسیدگی به این جرایم در دادگاه انقلاب صورت می گیرد. این دادگاه‌ها در مرکز هر استان و در برخی موارد در شهرستان‌ها تشکیل می‌شوند.

مصادیق فعالیت‌های تبلیغی علیه نظام

تبلیغاتی که مشمول ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی قرار می‌گیرند، باید دارای قصد براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران یا ضدیت با کلیت نظام سیاسی باشند یا به نفع گروه‌ها و سازمان‌هایی انجام شوند که قصد مبارزه با کلیت نظام را داشته باشند. اگر تبلیغات فقط به انتقاد از عملکرد یک نهاد دولتی بدون قصد براندازی نظام انجام شود یا به نفع گروه‌هایی که صرفاً به برخی از عملکردها انتقاد داشته باشند و مقابله با کلیت نظام نباشد ، مشمول ماده ۵۰۰ قانون مزبور نخواهند بود.فعالیت‌هایی مانند چاپ و پخش اعلامیه و نشریه، برگزاری تظاهرات، راه انداختن ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی در خارج از کشور یا گویندگی در آن‌ها می‌توانند به عنوان مصادیق جرم تبلیغ علیه نظام در نظام حقوقی ایران تلقی شوند.

آیا تبلیغ علیه نظام جرم سیاسی است ؟

 به موجب ماده یک قانون جرم سیاسی مصوب 1395 که مقرر می دارد :  هر یک از جرائم مصرح در ماده(۲) این قانون چنانچه با انگیزه اصلاح امور کشور علیه مدیریت و نهادهای سیاسی یا سیاست های داخلی یا خارجی کشور ارتکاب یابد، بدون آنکه مرتکب قصد ضربه زدن به اصل نظام را داشته باشد جرم سیاسی محسوب می شود. جرم تبلیغ علیه نظام در زمره جرایم سیاسی محسوب می شود .

تعلیق اجرای مجازات جرم تبلیغ علیه نظام

تعلیق اجرای مجازات جرم تبلیغ علیه نظام با توجه به ماده 7 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری تنها نسبت به بخشی از مجازات ممکن است . با توجه به اطلاق بند الف ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مبنی بر ممنوعیت تعلیق صدور حکم و اجرای مجازات در جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور و با عنایت به این که ماده ۷ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ که بر اساس آن یک تبصره به ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی الحاق شده است، صرفا تعلیق بخشی از مجازات این دسته از جرایم را مجاز شناخته است .

نظریه مشورتی شماره 7/99/162 مورخ 1399/04/09 در خصوص جرم تبلیغ علیه نظام 

استعلام 

آیا صرف دعوت مردم در فضای مجازی به تجمعی که دارای مجوز قانونی نیست جرم تبلیغ علیه نظام است ؟

صرف فرا‌خوان و دعوت عموم به حضور در تجمع فاقد مجوز اعم از آن‌که در فضای مجازی باشد یا غیر آن، جرم محسوب نمی‌شود؛ لیکن چنانچه فراخوان همراه با شرایط مندرج در ماده 610 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 (تبانی با دیگران برای ارتکاب جرم بر ضد امنیت داخلی یا خارجی) باشد و یا مفاد فراخوان متضمن تحریک مردم به جنگ (ماده 512 همان قانون) یا تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران باشد و تحت عنوان «فعالیت» موضوع ماده 500 قانون پیش‌گفته قرار گیرد و مانند آن، حسب مورد از این حیث می‌تواند قابل تعقیب کیفری و مجازات باشد.