ورود ثالث در دیوان عدالت اداری 

ورود ثالث در دیوان عدالت اداری همانگونه که از نام آن پیداست، یکی از اقسام دعاوی دیوان عدالت اداری است و لذا نوعی دفاع نسبت به پرونده در حال رسیدگی است که در این دعوا شخص ثالث قصد دارد وارد دعوایی شود که پیشتر توسط خواهان اقامه شده و در شعبه معینی در حال رسیدگی بوده و هنوز منتج به صدور رای قطعی از شعب بدوی یا تجدیدنظر دیوان عدالت اداری نشده باشد و شخص ثالث خارج از اصحاب پرونده به صورت مستقل برای خود مدعی حقی باشد یا خود را در ذیحق شدن یکی از طرفین ذی نفع بداند. 

شرایط طرح دعوی ورود ثالث در دیوان عدالت اداری 

قانونگذار در ماده 55 قانون دیوان عدالت اداری به ذکر شرایط لازم جهت طرح دعوی ورود ثالث در دیوان عدالت اداری پرداخت است،در این ماده آمده است.

: “هرگاه شخص ثالثی درموضوع پرونده مطروحه در شعبه دیوان برای خود حقی قائل باشد یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی نفع بداند، می تواند با تقدیم دادخواست وارد دعوا شود. درصورتی که دادخواست مذکور قبل از صدور رای واصل شود، شعبه پس از ارسال دادخواست برای طرفین دعوا و وصول پاسخ آنان با ملاحظه پاسخ هر سه طرف مبادرت به صدور رای می نماید.”

که با مداقه در ماده 55 قانون دیوان عدالت اداری و سایر مقررات مربوط به این بحث نکات حقوقی ذیل استنباط می گردد:

1.اولین شرط لازم جهت طرح دادخواست ورود ثالث در دیوان عدالت اداری،وجود پرونده ای است که سابقا بر آن در شعب دیوان عدالت اداری مطرح شده و در حال رسیدگی باشد؛در غیر این صورت، اقدام شخص ثالث برای احقاق حقوق خود باید در قالب طرح دعوای مستقل در سایر مراجع دادگستری یا طرح دعوی اعتراض شخص ثالث دردیوان عدالت اداری صورت پذیرد.

2.شخص ثالث در صورتی می تواند تقاضای ورود به دعوایی را مطرح نماید که در خصوص آن دعوا برای خود مستقلا حقی قائل باشد و یا در ذی حق شدن یکی از طرفین دعوا، خود را ذی نفع بداند.

3.دیوان عدالت اداری می بایست دارای صلاحیت ذاتی جهت ورود در دعوای ورود ثالث باشد.

.4براساس ماده 55 قانون دیوان عدالت اداری، وارد ثالث تا زمان اعلام ختم دادرسی حق ورود به پرونده را دارد؛ چه پرونده درمرحله دادرسی بدوی و چه در مرحله تجدیدنظر باشد.

نحوی ثبت دادخواست ورود ثالث در دیوان عدالت اداری

شخص ثالث می بایست دادخواست ورود ثالث  خود را به همراه ضمائم و مستندات از طریق ثبت حضوری دردبیرخانه دیوان عدالت اداری در تهران یا نمایندگی های دیوان عدالت اداری در دادگستری های مراکز استان یا از طریق ثبت در دفاتر خدمات قضایی یا از طریق سامانه ساجد به دیوان عدالت اداری تقدیم نماید و پس از بررسی اولیه و موافقت با آن پرونده به شعبه مربوطه ارسال می گردد.

نحوی رسیدگی به دعوای ورود ثالث دردیوان عدالت اداری 

شروع به رسیدگی به دعوای وارد ثالث در دیوان عدالت اداری مستلزم تقدیم دادخواست است.که با عنایت به لف شدن پرونده ورود ثالث به پرونده اصلی، یک نسخه از دادخواست و ضمائم ورود ثالث به طرفین پرونده اصلی نیز ابلاغ خواهد شد و در صورت تعیین وقت دادرسی برای رسیدگی به دعوای اصلی و ورود ثالث به صورت همزمان تعیین جلسه می گردد.

مرجع صلاحیت دار جهت رسیدگی به دعوای ورود ثالث در دیوان عدالت اداری 

دعوای ورود شخص ثالث با شرط وجود صلاحیت ذاتی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به موضوع،در شعبه رسیدگی کننده به پرونده اصلی و با لف به آن پرونده مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.

که در خصوص صلاحیت های ذاتی دیوان عدالت اداری در مقاله حدود صلاحیت و وظایف دیوان عدالت اداری تفصیلا به آن پرداخته ایم.

مهلت ورود شخص ثالث در دیوان عدالت اداری 

براساس ماده 55 قانون دیوان عدالت اداری، وارد ثالث تا زمان اعلام ختم دادرسی حق ورود به پرونده را دارد؛ چه پرونده ورود ثالث در مرحله بدوی دیوان عدالت اداری و چه پرونده ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر دیوان عدالت اداری باشد.

منظور از ختم دادرسی، مقطعی از دادرسی است که براساس ماده 117 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی،دادگاه تمام اقدامات و بررسی های لازم را در خصوص موضوع دعوا انجام داده و دادگاه پرونده را آماده صدور رای می داند.

لذا با توجه به ذکر عبارت ختم دادرسی در ماده فوق الذکر،در صورتی که شعبه بدوی دیوان عدالت اداری مقطع ختم دادرسی را اعلام نموده باشد، واردثالث ناگزیر می بایست تا زمان تجدیدنظرخواهی جهت ورود به پرونده صبر کند و در صورت عدم تجدیدنظرخواهی، ناگزیر به طرح دعوای مستقل یا طرح دعوی اعتراض ثالث در دیوان عدالت اداری وفق مقررات قانونی خواهد بود.

اعتراض به رای ورود ثالث در دیوان عدالت اداری 

دادخواست ورود ثالث دردیوان عدالت اداری در صورتی که پرونده اصلی در شعبه بدوی دیوان عدالت اداری مطرح باشد،با ارجاع به این شعبه رسیدگی می گردد و در صورت رد شکایت قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.

ولی در فرضی که ورود ثالث در مرحله تجدیدنظر دیوان عدالت اداری صورت پذیرد، وارد ثالث عملا مرحله دادرسی بدوی را از دست داده است و رای صادره در فرض رد شدن شکایت قطعی خواهد بود و عملا وارد ثالث جز با طرح دادخواست اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری و دعاوی مستقل دیگری بر فرض امکان طرح جهت احقاق حقوق خود ندارد و بنابراین ورود ثالث در دعاوی دیوان عدالت اداری می بایست در زمان مقتضی صورت پذیرد.

امکان طرح دعوی ورود ثالث  توسط دستگاه های دولتی و اجرائی در دیوان عدالت اداری 

بر اساس ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، حدود صلاحیت و وظایف دیوان عدالت اداری تصریح شده است.که برابر ماده اخیر الذکر، صرفا اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی امکان طرح دعوا به طرفیت دولت و دستگاه های اجرائی را در دیوان عدالت اداری دارا خواهند بود و دولت و نهادهای وابسته دولتی حق طرح دعوا به عنوان خواهان در آن مرجع را نخواهند داشت.

ولی با عنایت به اطلاق عنوان “شخص ثالث” در ماده 55 قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری و همچنین باتوجه به این که دعوای ورود ثالث در زمره دعاوی طاری و نوعی دفاع در برابر دعاوی مطروحه است و نوعی ایجاد صلاحیت اضافی برای دیوان عدالت اداری است،بنابراین دولت و دستگاه های اجرائی نیز می توانند به عنوان وارد ثالث در دعاوی اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی علیه دستگاه های دولتی وارد دادرسی شوند.

هر چند دیدگاه متفاوت اقلیت حقوقدانان،این نظر را نمی پذیرد؛ولی رویه قضایی مطروحه در دیوان عدالت اداری گرایش به نظر ابرازی اکثریت را دارد.

امکان طرح دعوای ورود ثالث در هیات عمومی دیوان عدالت اداری  

علیرغم دیدگاه های متفاوت قضایی که سابقا در شعب دیوان عدالت اداری در خصوص امکان و یا عدم امکان طرح دعوای ورود ثالث در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح بود، شعب متعدد دیوان براساس آرای متعدد صادره و با عنایت به اینکه ماده 12 قانون دیوان عدالت اداری که به ذکر حدود صلاحیت و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری پرداخت است،رسیدگی به بخشی از شکایات اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به آئین نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری و موسسات غیردولتی را در صورت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سو استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود، به هیات عمومی دیوان عدالت اداری محول نموده است،که در مورد امکان طرح دعوای ورود ثالث اقدام به صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی هیات عمومی دیوان عدالت اداری نموده اند.

النهایه با عنایت به تخصصی بودن کلیه دعاوی مطروحه در دیوان عدالت اداری بهره مندی از خدمات وکیل متخصص دیوان عدالت اداری جهت ممانعت از تضییع حقوق اشخاص نسبت به دستگاههای دولتی و اجرائی و یا بالعکس امری لازم و ضروری است.