اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه

اعتراض ثالث نسبت به حکم ، با عنایت به اینکه حکمی از سوی دادگاه صادر شود، نه تنها نسبت به طرفین پرونده معتبر و مجری است، بلکه نسبت به اشخاص ثالثی که در دعوا به عنوان یکی از طرفین حضور نداشته ‌اند نیز دارای قابلیت اجرا می باشد، لذا شخص ثالثی از اجرای حکم متضرر شود، شخص ثالث می ‌تواند دادخواست اعتراض ثالث به هرگونه رأی صادر شده از دادگاه‌های عمومی، انقلاب و تجدید نظراستان را ثبت  و از حقوق خود در دادگاه دفاع نماید. به عنوان مثال، ممکن است دادگاه حکمی دایر بر الزام شخصی به تنظیم سند مالکیت ملک صادر کند و شخص ثالثی بعد از صدور حکم، مدعی رسمی مبایعه ‌نامه‌ی عادی شود. همچنین در مواردی که شخص ثالث از رأی داور متضرر شود، می ‌تواند دادخواست خود مبنی بر اعتراض ثالث را تقدیم دادگاه کند.

شرایط طرح دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم 

1. پس از صدور حکم و یا قرار، دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم می‌تواند تقدیم شود و قبل از آن موضوعیت ندارد. 
2. نکته حائز اهمیت اینکه ، اعتراض ثالث نسبت به حکم با اعتراض ثالث اجرایی نسبت به اجرای حکم ماهیتاً متفاوت است و تشریفات رسیدگی به هریک از این دو دعوا مجزا است.
3. در دعوای اعتراض ثالث، آن چه باید موضوع خواسته باشد، فقط اعتراض به دادنامه‌ی مربوطه است و ذکر خواسته، دیگر فاقد وجاهت قانونی است و قابل استماع نیست.
4. رأی صادر شده در دادگاه باید قطعی باشد و گرنه معترض می ‌بایستی منتظر بماند که در صورت درخواست تجدید نظر به عنوان ثالث، وارد دعوی شود.

 مهلت قانونی جهت طرح دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه 

در مقررات قانونی هیچ نوع محدودیت زمانی برای اعتراض به حکم از سوی اشخاص ثالث وضع نشده است. لازم به ذکر است ، به موجب ماده 423 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، در صورت وصول اعتراض طاری از طرف شخص ثالث، چنان ‌چه دادگاه تشخیص دهد، حکمی که در خصوص اعتراض یاد شده صادر می‌شود مؤثر در اصل دعوا خواهد بود. تا حصول نتیجه‌ی اعتراض، رسیدگی به دعوا را به تأخیر می‌اندازد. در غیر این صورت، به دعوای اصلی رسیدگی کرده رأی می‌دهد و اگر رسیدگی به اعتراض برابر ماده ۴۲۱ با دادگاه دیگری باشد، به مدت بیست روز به اعتراض ‌کننده مهلت داده می ‌شود که دادخواست خود را به دادگاه مربوط تقدیم کند. چنان‌ چه در مهلت مقرر اقدام نکند، دادگاه رسیدگی به دعوا را ادامه خواهد داد.

نحوه طرح دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه

اعتراض ثالث به دو شکل ممکن است مطرح شود که عبارتند از: 

• اعتراض ثالث اصلی
  

در اعتراض ثالث اصلی، شخص ثالث مستقیماً نسبت به رأی دادگاه اعتراض می ‌کند. این اعتراض مستلزم ارایه‌ی دادخواست است.

• اعتراض ثالث طاری
  

اعتراض طاری زمانی موضوعیت دارد که در یک دعوا، یکی از طرفین دعوا به رأیی که قبلاً صادر شده است استناد کند و طرف مقابل نسبت به رأی مورد اعتراض داشته باشد. این اعتراض نیاز به تقدیم دادخواست مجزا ندارد و دادگاه ابتدا به اعتراض شخص نسبت به رأی مورد استناد رسیدگی می ‌کند و سپس در خصوص دعوای اصلی وارد رسیدگی می ‌شود.

لازم به ذکر است، که اعتراض ثالث موجب تأخیر اجرای حکم قطعی نمی ‌باشد؛ اما اگر اجرای حکم موجب بروز ضرر غیرقابل جبرانی شود، دادگاه می ‌تواند پس از اخذ تأمین مناسب از معترض ثالث، قرار تأخیر اجرای حکم را صادر کند.

طرفین دعوی اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه 

شخص ثالثی که نسبت به حکم صادره از دادگاه معترض است و در جریان دادرسی حضور نداشته است، خواهان می‌باشد و طرفین پرونده‌ی اصلی که حکم له و علیه آن‌ها صادر شده است، نیز خوانده دعوا محسوب می‌شوند.  

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه 

اعتراض ثالث به حکم در همان مرجعی طرح می ‌شود که حکم اصلی را صادر کرده است، مگر در خصوص اعتراض ثالث طاری همان دادگاهی که دعوای اصلی در آن مطرح است، به اعتراض ثالث رسیدگی می‌کند.  

نحوه‌ ی اجرای رأی رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه 

در صورت وارد دانستن اعتراض ثالث نسبت به حکم از سوی دادگاه، دادگاه حکم صادر شده را نقض می ‌کند. اگر معترض ثالث نسبت به بخشی از حکم صادر شده اعتراض داشته باشد و حکم قابل تفکیک باشد، دادگاه صرفاً همان بخش رأی را نقض می‌کند و در صورتی که رأی قابل تفکیک نباشد، کل رأی نقض می‌شود.  

مستندات قانونی مرتبط به دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه

1. ماده ۴۱۷ آیین دادرسی مدنی :  

اگر در خصوص دعوایی رأیی صادر شود که به حقوق شخص ثالث خللی وارد آورد و آن شخص یا نماینده او در دادرسی که منتهی به رأی شده است، به عنوان اصحاب دعوا دخالت نداشته باشد، می‌تواند نسبت به آن رأی اعتراض کند.

1. ماده ۴۱۸ آیین دادرسی مدنی :  

در مورد ماده قبل، شخص ثالث حق دارد به هر گونه رأی صادر شده از دادگاه‌های عمومی، انقلاب و تجدید نظر اعتراض کند و نسبت به حکم داور نیز کسانی که خود یا نماینده آنان در تعیین داور شرکت نداشته‌اند، می‌توانند به عنوان شخص ثالث اعتراض کنند.

3. ماده ۴۱۹ آیین دادرسی مدنی : 

اعتراض شخص ثالث بر دو قسم است:  

الف – اعتراض اصلی، عبارت است از اعتراضی که ابتدا از طرف شخص ثالث گرفته شده باشد.  

ب – اعتراض طاری (غیر اصلی)، عبارت است از اعتراض یکی از طرفین دعوا به رأیی که سابقاً در یک دادگاه صادر شده است و طرف دیگر برای اثبات مدعای خود در اثنای دادرسی آن رأی را ابراز کرده است.

4. ماده ۴۲۰ آیین دادرسی مدنی : 

اعتراض اصلی باید به موجب دادخواست و به طرفیت محکوم له و محکوم علیه رأی مورد اعتراض باشد. این دادخواست به دادگاهی تقدیم می‌شود که رأی قطعی معترض عنه را صادر کرده است. ترتیب دادرسی مانند دادرسی نخستین خواهد بود.

5. ماده ۴۲۱ آیین دادرسی مدنی :

اعتراض طاری در دادگاهی که دعوا در آن مطرح است، بدون تقدیم دادخواست به عمل خواهد آمد؛ ولی اگر درجه دادگاه پایین‌تر از دادگاهی باشد که رأی معترض عنه را صادر کرده، معترض دادخواست خود را به دادگاهی که رأی را صادر گرده است، تقدیم می‌کند و موافق اصول در آن دادگاه رسیدگی خواهد شد.

6. ماده ۴۲۲ آیین دادرسی مدنی : 

اعتراض شخص ثالث قبل از اجرای حکم مورد اعتراض قابل طرح است و بعد از اجرای آن، در صورتی می ‌توان اعتراض کرد که ثابت شود حقوقی که اساس و مآخذ اعتراض است به جهتی از جهات قانونی، ساقط نشده باشد.

7. ماده ۴۲۳ آیین دادرسی مدنی :

در صورت وصول اعتراض طاری از طرف شخص ثالث، چنان ‌چه دادگاه تشخیص دهد، حکمی که در خصوص اعتراض یاد شده صادر می‌شود مؤثر در اصل دعوا خواهد بود. تا حصول نتیجه‌ی اعتراض، رسیدگی به دعوا را به تأخیر می‌اندازد. در غیر این صورت، به دعوای اصلی رسیدگی کرده رأی می‌دهد و اگر رسیدگی به اعتراض برابر ماده ۴۲۱ با دادگاه دیگری باشد، به مدت بیست روز به اعتراض ‌کننده مهلت داده می ‌شود که دادخواست خود را به دادگاه مربوط تقدیم کند. چنان‌ چه در مهلت مقرر اقدام نکند، دادگاه رسیدگی به دعوا را ادامه خواهد داد.

8. ماده ۴۲۴ آیین دادرسی مدنی :

اعتراض ثالث موجب تأخیر اجرای حکم قطعی نمی‌باشد. در مواردی که جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد، دادگاه رسیدگی ‌کننده به اعتراض ثالث، به درخواست معترض ثالث، پس از اخذ تأمین مناسب، قرار تأخیر اجرای حکم را برای مدت معین صادر می‌کند.

9. ماده ۴۲۵ آیین دادرسی مدنی :

چنان‌ چه دادگاه پس از رسیدگی، اعتراض ثالث را وارد تشخیص دهد، آن قسمت از حکم را که مورد اعتراض قرار گرفته است، نقض می‌ کند و اگر مفاد حکم غیرقابل تفکیک باشد، تمام آن نقض خواهد شد.

رویه و نظریات قضایی در خصوص دعوای اعتراض ثالث نسبت به حکم دادگاه

1.رأی شماره ۹۳۳ مورخ 1318/04/29 شعبه ۳ دیوان عالی کشور

اگر شخص ثالث در ضمن لوایح و در جلسه رسیدگی صدور حکم مبنی بر مالکیت ملک را مستند به تبانی و مواضعه ‌ی ناقل ملک با خوانده معرفی کند، این جمله در معنی اعتراض طاری است که به حکم مزبور شده است.

2.رأی شماره‌ی ۲۶/۳۶۹۱ – مورخ 1309/01/14 آرای تمیزی دیوان عالی کشور

 شخص ثالث باید اعتراض خود را به آخرین محکمه که صادر کننده‌ ی حکم است تقدیم دارد. بنابراین، حکم محکمه‌ ی استیناف اگر مبنی بر تأیید حکم برائت باشد، اعتراض شخص ثالث به محکمه‌ ی استیناف داده می‌شود.

3.رأی شماره‌ی ۷۷۶ مورخ 1391/07/03 شعبه ۲۸ دادگاه تجدید نظر استان تهران 

 در صورتی که دادگاه تجدید نظر قرار رد دعوی تجدید نظر خواهی را صادر کند، رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث در صلاحیت دادگاه بدوی است، نه تجدید نظر.

4.رأی شماره‌ی ۸۴۷ مورخ 1391/07/03 شعبه‌ی ۳۳ دادگاه تجدید نظر استان تهران

از ارکان دعوای اعتراض ثالث این است که به حقوق ثالث خللی وارد آید. چنان‌چه دادخواست خواهان دعوی اصلی رد شده باشد، این رأی نمی‌تواند موجب خللی به حقوق ثالث باشد و لذا اعتراض ثالث مبتنی بر آن مردود است.

5.رأی شماره‌ی ۶۸۴ مورخ 1391/06/12 شعبه ۳۷ دادگاه تجدید نظر استان تهران

 در اعتراض شخص ثالث، حق ثالث باید قبل از صدور رأی معترض عنه ایجاد شده باشد و فردی که پس از صدور رأی محکوم به موضوع رأی دادگاه به وی منتقل می ‌شود، قائم مقام یکی از اصحاب دعوا است و ثالث تلقی نمی‌شود.