قرارداد حق العمل کاری نوعی وکالت در امور تجاری است با این تفاوت که در حق العمل کاری معامله از طرف حق العمل کار به نمایندگی نیست بلکه اصالتا معامله را انجام می دهد . به عبارت دقیق تر حق العمل کاری قراردادی است که به مقتضای آن شخصی به عنوان نماینده تحت نام خودش اقدام به انجام معاملاتی به حساب آمر ( دستور دهنده ) خود نماید و در قبال خدماتی که ارایه می دهد از وی حق العمل دریافت می کند . حق العمل کار صرفاً واسطه در انعقاد قرارداد نیست مانند دلال ، بلکه باید وی را واسطه در اجرای قرارداد از طرف آمر نیز پنداشت . ماده ۳۵۷ قانون تجارت درتعریف حق العمل کاری مقرر داشته است : حق العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری ( آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق العمل ( دستمزد ) دریافت می کند .
خصوصیات و ویژگیهای قرارداد حق العمل کاری
۱.دستور آمر به انجام معامله
۲. انجام معامله به نام حق العمل کار و طرف معامله قرار گرفتن حق العمل کار
۳. انجام معامله به حساب آمر
۴. پرداخت کارمزد به حق العمل کار
نحوه تنظیم قرارداد حق العمل کاری
نحوه تنظیم قرارداد حق العمل کاری با توجه به ماهیت حقوقی خاص حق العمل کاری و تعهدات اصیل ( آمر) و حق العمل کار نیازمند تخصص و آگاهی در زمینه حقوق قرارداد ها و قرارداد های تجاری می باشد . باید توجه داشت قرارداد حق العمل کاری هم مشمول قواعد عمومی قرارداها می باشد و هم مشمول قانون تجارت که از ماده ۳۵۷ الی ۳۷۶ به بحث مقررات حق العمل کاری مربوط می شود .
قرارداد حق العمل کاری به اعتقاد اکثریت قریب به اتفاق حقوق دانان ماهیت نمایندگی و وکالت دارد. اما نظر به تفاوت آشکاری میان این قرارداد و عقد وکالت وجود دارد توصیف این قرارداد در پرتو عقد وکالت صحیح نمی باشد از این رو باید با توجه به اوصاف و عناصر وجودی قرارداد مذکور، ماهیت مناسب آن تعیین شود این ماهیت مناسب، عقد اجاره ای اشخاص است که به لحاظ تحلیلی و علمی آثار مفیدی را از خود بر جای گذاشته و این قرارداد را با نظام حقوقی ایران منطبق می نماید .
انواع قرارداد حق العمل کاری
۱.حق العمل کاری فروش : به حق العمل کاری که دستورات اصیل ( آمر ) را برای فروش می پذیرد و کالا را تحت نام خود می فروشد گفته می شود .
۲.حق العمل کاری خرید : به حق العمل کاری گفته می شود که دستور اصیل را برای خرید کالایی به نام خود قبول می کند و شخصا کالا را تحویل و برای اصیل ارسال می کند .
۳. حق العمل کاری حمل و نقل : قرارداد حق العمل کاری با موضوع ارسال کالا می باشد .
۴ . حق العمل کاری گمرکی ( کارگزار گمری ) : به شخصی اطلاق می شود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به اشخاص دیگر را به وکالت از طرف آنان انجام دهد . با توجه به رشد و توسعه تجارت خارجی و ایجاد زمینه رقابت بین بازرگانان و نیز لزوم توسعه سطح اشتغال مقوله حق العمل کاری در گمرک و تبیین شمای کلی از آن و تشریح اهداف، اهمیت ،مزایا، موانع شرایط و شیوه های حق العمل کاری لازم به نظر میرسد اهمیت این موضوع به حدی است که در قانون امور گمرکی مقرراتی به حق العمل کاری گمرکی اختصاص داده شده است .
وظایف و مسئولیت های حق العمل کار
۱.حق العمل کار باید دستورات اصیل را رعایت نماید .
۲ . حق العمل کار باید اصیل را از جریان معاملاتی که به حساب وی انجام می دهد مطلع کند .
۳ .اگر حق العمل کار بدون رضایت آمر مالی را به نسیه بفروشد یا پیش قسطی دهد ضررهای ناشی از آن متوجه خود او خواهد شد .
۴. حق العمل کار ملتزم ومتعهد است به اینکه طرف دوم معامله قرار نگیرد و ذینفع نباشد .
۵ . حق العمل کار مکلف است حساب کارهای خود را به اصیل ارایه نماید .
۶ . به موجب ماده ۳۶۷ قانون تجارت حق العمل کار در مقابل اصیل ضامن انجام تعهدات قراردادی طرف مقابل نیست مگر اینکه عدم اجرای قرارداد به دلیل خطا و قصور حق العمل کار باشد ویا در صورتی که شخصا ضمانت طرف معامله را کرده باشد .
۷. رازداری و حفظ اسرار اصیل
دلایل استفاده از حق العمل کار
حق العمل کاری شغلی است که در تسهیل و ترویج معاملات نقش عمده و ارزنده ای دارد . در واقع حق العمل کار اعتبار و شهرت خود را در خدمت آمر به کار می گیرد و طرف دیگر با توجه به دو امر مزبور با او وارد معامله میشود؛ علاوه بر آن آمر از کاردانی، بصیرت و مشتری یابی حق العمل کار برای انجام معاملات خود استفاده می کند. نقش و اثر حق العمل کاری در صادرات و واردات کالا و محصول بیشتر است. گاهی نیز تاجر مصلحت می داند که نام خودش از طرف معامله مخفی نگه دارد.
انقضای قرارداد حق العمل کاری
قرارداد حق العمل کاری در موارد ذیل پایان می پذیرد :
۱.انجام موضوع قرارداد حق العمل کاری
۲. پایان مدت قرارداد حق العمل کاری
۳. عزل یا استعفای حق العمل کار
۴ . فوت و حجر هر یک از طرفین قرارداد حق العمل کاری
۵ . عدم امکان انجام و اجرای موضوع حق العمل کاری به دلیلی خارج از اراده طرفین
